GARVARDYŃ EŃ AÝQYMDY HALYQARALYQ KONFERENSIASY QAZAQSTANDA ÓTEDİ

Ǵylym-bilim

08 tamyz 2019

GARVARDYŃ EŃ AÝQYMDY HALYQARALYQ KONFERENSIASY QAZAQSTANDA ÓTEDİ

Qazaqstanda 16- 20 tamyz aralyǵynda álemdegi eń úlken stýdenttik jobalardyń biri - HPAIR Asia 2019 konferensıasy (The Harvard College Project for Asian and International Relations) ótedi. Aýqymdy sharaǵa qatysýǵa 65-ten astam elden kelgen órshil stýdentter men jas kóshbasshylar kelip, elorda halyqaralyq mádenıetter men dástúrlerdi biriktiretin ortalyqqa aınalady. Garvard ýnıversıtetiniń óner jáne ǵylym mektebi men Nazarbaev Ýnıversıtet birlesip uıymdastyratyn konferensıa kúlli Azıa-Tynyq muhıty aımaǵy úshin mańyzdy sanalatyn halyqaralyq máselelerge arnalǵan belsendi forým ekenin aıta ketý kerek. Bul qazaqstandyq jastarǵa álemdik masshtabtaǵy máselelerdiń sheshilýine óz úlesin qosýǵa teńdessiz múmkindik beredi. Konferensıaǵa halyqaralyq kompanıalardyń basshylary, belgili hám yqpaldy adamdar, túrli saladaǵy qoǵam qaıratkerleri, sonyń ishinde UNICEF Koreıa prezıdenti, doktor Song San Hón, Úndistannyń eks-syrtqy ister mınıstri Nırýpama Rao, Taıaý Shyǵystaǵy jáne Soltústik Afrıkadaǵy ǵalamdyq naryqtar boıynsha Standard Chartered Bank-tiń eksbasshysy Denıel Assı, Nobel syılyǵynyń laýreaty Rae Kvon Chýng, McKinsey & Company kompanıasynyń aǵa seriktesi jáne McKinsey Dúnıejúzilik Instıtýtynyń dırektory Djonatan Votsel, World Bank Group-tyń bas tehnıkalyq dırektory Leslı Go, Ońtústik-SHyǵys Azıadaǵy Sıngapýrdan shyqqan Bain & Company seriktesi Tıl Vestrıng, Halyqaralyq valúta qorynyń Azıa-Tynyq muhıty aımaqtyq keńsesiniń dırektory Chıkahısa Sýmı, Indonezıa ınfraqurylym ınstıtýtynyń tóraǵasy jáne Indonezıanyń eks-qarjy mınıstri Chatıb Basrı, Vashıngtondaǵy CNN, Nú-Iorktegi ABC News, Stambuldaǵy News News Asia jáne Berlındegi Deutsche Welle TV jáne basqa da aqparat salasynda jumys istegen telejúrgizýshi, kásibı moderator jáne jýrnalıs, Alı Aslan men ózge de mańyzdy esimder shaqyryldy.

Al Qazaqstan jaǵynan Qazaqstannyń eks-ǵylym jáne bilim mınıstri Erlan Saǵadıev, Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Erjan Ashyqbaev, Halyqaralyq qatynastar jónindegi qazaqstandyq keńestiń dırektory Eskendir Aqylbaev, Nur-Sultan qalasynyń ákimi Altaı Kólginov jáne taǵy da basqa tulǵalar sóz sóıleıdi. İs-shara aıasynda negizgi 6 túrli baǵyttar boıynsha semınarlar men plenarlyq sesıalar ótkiziledi: Álemdik naryqtar jáne ekonomıka;

Óner, BAQ jáne mádenıet;

Áleýmettik saıasat jáne áleýmettik ádilettilik;

Energetıkalyq jáne ekologıalyq turaqtylyq;

Memlekettik basqarý jáne geosaıasat;

Ǵylym men tehnıka.

Bunyń syrtynda konferensıaǵa qatysýshylardy arnaıy daıyndalǵan oıyn-saýyq keshteri men aýqymdy keıs-chempıonat kútedi. Osyndaı keshterdiń biri - halyqaralyq tún (I-Night) jáne mádenıetter men dástúrlerdiń karnavaly (I-Carnival). I-Night - bul halyqaralyq mádenıetterdiń merekesi, onda ár túrli elderden kelgen delegattardyń erekshe mýzykalyq, teatrlyq jáne bı qoıylymdary kórsetiledi. I-Carnival - bul halyqaralyq jármeńke formatynda ótetin HPAIR-diń dástúrli sharasy. Mynda kelýshiler dástúrli taǵamdardan dám tatyp, konferensıa delegattary usynǵan ulttyq sývenırlerdi satyp ala alady. I-Night jáne I-Carnival álemniń mádenı ártúrliligin beıneleıdi, bul álemniń ártúrli halyqtarynyń ókilderi arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa kómektesedi. «Qazaq mádenıeti - bul álemdik tarıhtyń ajyramas bóligi, sondyqtan árbir delegattyń ony sezinýi úshin biz jeke is-shara - Kazakhstan Night (Qazaqstan túnin) daıyndap jatyrmyz, onda biz qonaqtarymyzǵa ǵasyrlar boıyndaǵy qazaq mádenıetiniń evolúsıasyn dombyra men qobyzdyń ejelgi áýenderinen bastap qazirgi Q-pop mádenıetine deıin kórsetkimiz keledi. Bizdiń delegattarymyzdyń bizdiń el týraly umytylmas tájirıbe alýyn qalaımyz», - deıdi Nazarbaev Ýnıversıtetiniń stýdenti ári HPAIR Asia Conference 2019 uıymdastyrý komıtetiniń tóraıymy Leıla Ahmetova.

Konferensıanyń taqyryby «Passion for change» («Ózgeristerge qushtarlyq») bolmaq. Sonymen qatar, Qazaqstanda 2019 jyly Jastar jyly bolyp jarıalandy, al HPAIR Asia Conference 2019 búkilálemdik stýdenttik konferensıasynyń ótkizilýi óziniń tarıhynda alǵash ret osyndaı bedeldi halyqaralyq konferensıany Ortalyq Azıaǵa jáne postkeńestik keńistikke jetkizgen qazaqstandyq jastardyń qanshalyqty talapker jáne bilimge qushtar ekenin kórsetýge múmkindik bolmaq.

Nur-Sultanda ótetin HPAIR Asia 2019 konferensıasy týraly qosymsha aqparat alý úshin myna saıtqa kirińiz: www.hpair.org. Sonymen qatar, siz resmı HPAIR Instagram paraqshasynan spıkerler men konferensıa baǵdarlamasy týraly barlyq jańartylǵan aqparatty taba alasyz.

RELATED NEWS

Ǵylym-bilim

21 qańtar 2025

«Bolashaq» baǵdarlamasynyń talaptary ózgerdi

«Bolashaq» halyqaralyq stıpendıasyn taǵaıyndaý úshin úmitkerlerdi irikteý jańa qaǵıdalary bekitildi, dep habarlaıy Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi.

2025 jylǵy 17 qańtardaǵy Qaýly alǵashqy resmı jarıalanǵan kúninen keıin kúntizbelik on kún ótken soń qoldanysqa engiziledi.

«Bolashaq» halyqaralyq stıpendıasyn taǵaıyndaý úshin úmitkerlerdi irikteýdiń jańa qaǵıdalarynda suryptaý tetikti engizý arqyly konkýrstyq irikteýdi jańartý kózdelgen. Osylaısha, osy jańashyldyqqa sáıkes qajetti bal sanyn jınamaǵan úmitkerler kelesi týrǵa jiberilmeıdi.

Memlekettik qyzmet apparatyn odan ári jaqsartý maqsatynda «memlekettik qyzmetshiler» kategorıasy engizildi. Bul kategorıa boıynsha memlekettik qyzmetkerlerge «magıstratýra» baǵdarlamasyna qatysý úshin til kýrstarynan ótý múmkindigi usynylady.

Sondaı-aq baǵdarlama túlekteri eńbek ótilimin Qazaqstan Respýblıkasy múshe halyqaralyq uıymdarda, mysaly, BUU, IýNESKO, SHYU jáne TMU sıaqty uıymdarda óteý múmkindigi qarastyrylǵan.

Konkýrstyq irikteý úshin qajetti qujattar tizbesine ýájdemelik hat engizildi. Budan basqa, konkýrstyq irikteýden óte almaǵan úmitkerlerge sol kúntizbelik jyly konkýrsqa qaıta qatysý quqyǵy beriledi.

Jalpy bul ózgerister «Bolashaq» halyqaralyq stıpendıasyn jetildirip, elimizdiń ártúrli salalarynda bilikti mamandar daıarlaýǵa baǵyttalǵan.

Ǵylym-bilim

07 qarasha 2019

Kalıfornıa memlekettik ýnıversıtetiniń profesory, doktor TANAIULY ERTAI

AQSH-QA QALAI BARDYŃYZ?

2003-2005 jyldary Ulanbatyr qalasynda Mońǵolıa ulttyq ýnıversıtetinde qarjy mamany boıynsha oqyp, Úndistan úkimetiniń granty boıynsha 2005 jyly jazda Pýne qalasyna attandym. 2005-2008 jylǵy oqý jyldarynda Úndistannyń Pýne ýnıversıtetinen bilim alyp, ony qarjyger mamandyǵy boıynsha támamdadym. Sonymen elge oralyp, 2009 jyly aqpan aıyna deıin Ulanbatyr qalasyndaǵy Kapıtal bankte Financial Risk analyst mamandyǵy boıynsha qyzmet atqardym. Bul meniń alǵashqy jumys ornym boldy.

2009 jyly AQSH-qa magıstrantýraǵa attandym. Bir qyzyǵy sol, magıstrantýra oqýyn týra bastaı almadym. Óıtkeni meniń Úndistanda bitirgen bakalavr deńgeıdegi dıplomym 3 jyldyq bolyp sanalady eken. Al magıstrlik sharty boıynsha 4 jyldyq joǵary oqý ornyn bitirgen bolýym kerek. Sondyqtan AQSH –ta taǵy bakalavrıatta oqı bastadym. Biraq Pýne jáne Mońǵolıa ulttyq ýnıversıtetinde alǵan sabaq kredıtterdi kórsetip, qujattar ótkizdim. Munda bir jyl bilim alyp, 2009-2010 jyly áleýmettik ǵylymdary (social science) mamandyǵy boıynsha bakalavr bitirdim. Sodan keıin magıstrdi 2010-2012 jyldary ekonomıka salasy boıynsha támamdap, ary qaraı PhD doktor dárejesin alý úshin 2012-2016 aralyǵynda bilimim men biliktiligimdi shyńdadym. Jalpy alǵanda, PhD doktor dárejesin alǵanǵa deıin 13 jyl joǵary bilim jolynda ter tóktim desem bolady.

SİZDİŃ MAMANDYǴYŃYZDYŃ ERKESHELİGİ QANDAI?

«Bilim ınemen qudyq qazǵandaı» degendeı mamandyǵym bilim joly bolǵandyqtan kóp ýaqytym stýdetterge oqıtyn dáristerge daıyndalý men zertteý jumystaryn júrgizýmen ótedi. Qazirgi búkil dúnıe tez ózgeretin jahandaný zamanynda bıznes pen órkenıet áleminde ne bolyp jatqanyn jiti baqylap, bilip otyrý kerek. Soǵan oraı bilim salasynda ashylǵan jańalyqtar men ádistemelik tásilder, jumysta qoldanylatyn jańa kompúterlik baǵdarlamalardy qarastyryp, oqýlyq kitap jáne materıaldardy ózgertip otyrýymyz qajet. Odan tys sońǵy akademıalyq maqalalardy oqyp, bilim júıesinde ne bolyp, qalaı ózgerip jatqanyn baqylap, zertteý jumystaryn da soǵan qaraı sáıkestirip jumystaý kerek. AQSH kóp salalardaǵydaı akademıalyq bilim berý salasynda da alda kele jatqan elderdiń biri. Sondyqtan osy elge dúnıejúzinen bilimdi adamdar kóp kelip, kóptegen ǵylymı jınalys, konferensıalar ótkizip otyrady. Men de jylyna 2-3 ret osyndaı konferensıalarǵa baryp qatysyp turamyn.

QARAPAIYM OQYRMANDARǴA OPERASIALYQ TALDAÝ, MATEMATIKALYQ ÚLGİLEÝ PROFESORY DEGEN DÁREJEŃİZDİ TÚSİNDİRİP BERSEŃİZ? ONYŃ BIZNESTİ JÚRGİZÝDE MAŃYZY QANDAI?

Negizgi taqyrybym – qandaı bir ónimniń dızaın jáne óndiris prosesinen bastap tutynýshyǵa deıingi jolyndaǵy barlyq úderis jáne óndiris kezeńderindegi shyǵysty azaıtyp, tıimdilikti (efficiency) kóbeıtý. Iaǵnı, qysqasha aıtsaq, tutynýshyǵa ónimdi eń arzan, biraq sapaly túrde jetkizip, qamtamasyz etý joldaryn izdestirý. Sol nátıjege jetý úshin matematıkalyq jáne data analıtıkalyq modelderdi shyǵaryp, ony qoldaný bolyp sanalady.

Qazirgi erkin naryqtyq ekonomıkada álemdik básekelestikke túsetin kompanıalarlar úshin onyń mańyzy óte zor.

Men magıstrantýra / MBA / oqytýlaryn qadaǵalaıtyn komısıa múshesi bolǵandyqtan biraz ýaqytymdy soǵan jumsaımyn.

ORTASHA TÁÝLİKTİK JUMYS KÚNİŃİZ QALAI ÓTEDİ?

Kóp ýaqytymdy ýnıversıtette ótkizemin. Dáris oqý, sabaq úıretý, stýdenttermen birge zertteý jumysyn júrgizý degen sıaqty. Onyń syrtynda ýnıversıtette ártúrli jumystar atqaratyn komısıalar bolady. Men magıstrantýra / MBA / oqytýlaryn qadaǵalaıtyn komısıa múshesi bolǵandyqtan biraz ýaqytymdy soǵan jumsaımyn.

EŃ KÓP QOLDANATYN BAǴDARLAMALARYŃYZ QANDAI?

Qazir GitHub-ty kóp qoldanamyn. Sonymen qatar mamandyǵym boıynsha bir salada jumys atqaratyn, biraq basqa joǵary oqý oryndarynda dáris beretin adamdarmen Slack arqyly áleýmettik jelidegi toptar sıaqty baılanys jasaımyn.

JUMYS KEŃSEŃİZDİ SÝRETTEP BERSEŃİZ?

ÝAQYT ÚNEMDEÝDİŃ UTYMDY TÁSİLİ NE?

Men keler aptada isteıtin jumystardy aldymen oılanyp, tizimin jasap alǵan durys dep oılaımyn. Erteńgi kúni sol tizim arqyly jasalǵan jospar boıynsha jumys atqarsańyz, eńbegińiz ónimdi bolmaq. Eger josparyńyz sátti júzege assa, jumysyńyzdy aıaqtaǵan soń lázzatqa bólenesiz.

ATQARYLATYN İSTER TİZİMİN QAIDA BELGİLEP, QALAI JÚRGİZESİZ?

Onlaın kúntizbe men qabyrǵaǵa japsyryp qoıatyn qaǵazdardy qoldanamyn.

JUMYSYŃYZDYŃ OŃ JÁNE KERİ ÁSERLERİ?

Ýnıversıtet keleshek mamandyq jetildiretin orta bolǵandyqtan onyń mańyzy zor. Stýdentterge dáris berý ádistemesin jetildirý úshin kóp ter tógý qajet. Sońǵy kezde jańalyq bolyp enip jatqan bıznestik amal-tásilderdi únemi qadaǵalap, sol arqyly zertteý tásilderi men oqý mazmunyn únemi ózgertip otyrǵan jón. Sondyqtan da buryńǵy oqý júıesine qaraǵanda qazirgi kezdiń joǵary oqý oryndary dınamıkalyq serpindi ózgeris jasap keledi. Soǵan ilesý úshin únemi ózgeriste bolý jaǵymen erekshelikte dep oılaımyn.

Oqý, bilim arqyly adam ózin-ózi únemi damytyp otyratyndyqtan jumysymnyń keri áseri joq. Biraq jasaǵan jumys, istegen áreketterińniń jemisin uzaq ýaqyttan keıin sezinesiń. Mysaly bir akademıalyq maqala jazǵanǵa 1-2 jyl ýaqyt alady. Ony akademıalyq jýrnaldarǵa jibergen soń olar tekserip kórý úshin 1 jyldan astam ýaqyt ketedi. Iaǵnı bir maqala eń az degende 2 jylda baspaǵa áren shyǵady.

SİZ NENİ İSTEÝGE SHEBERSİZ?

Eshteńe. Biraq bilmegen jáne úırengim kelgen nárseni júıeli túrde tez arada úırenip, atqarýǵa ebim bar.

QAZİR QANDAI JUMYSQA NAZAR AÝDARYP JATYRSYZ?

Qazirgi jaǵdaıda lojıstıka /tasymal/ jáne tutynýshy suranysyn qamtamasyz etý salasyna zertteý jumystaryn júrgizýdemin. Dálirek aıtqanda, tutynýshy keri qaıtarǵan taýarlardy eń qysqa merzimde az shyǵynmen qalaı retteý jóninde matematıkalyq modelder jasap jatyrmyn.

KİTAP KÓP OQISYZ BA? DÁL QAZİR QANDAI KİTAP NEMESE MAQALA OQÝDASYZ?

Mamandyǵyma qatysty kitaptar men maqalardy kóp qaraımyn. Sońǵy ýaqytta jaqynda ǵana ekonomıka salasynda Nobel syılyǵyna ıe bolǵan úsh ǵalymnyń eńbekterin oqyp júrmin.

SİZDİŃ MİNEZİŃİZ TUIYQ PA ÁLDE ASHYQ PA?

Kóbinese ashyqpyn dep oılaımyn.

SİZ QANSHA ÝAQYT UIYQTAISYZ?

Shamamen 7 saǵat uıyqtaýǵa tyrysamyn.

JUMYS KEZİNDE MÝZYKA TYŃDAISYZ BA? QANDAI ÁÝENDERGE ÁÝESSİZ?

Kóp mýzyka tyńdamaımyn. Biraq áredik jumys barysynda baıaý klasıkalyq áýenderdi tyńdaýdy unatamyn.

SİZDİ JUMYSTAN TYS ÝAQYTTA QAIDAN TABÝǴA BOLADY?

Jumystan tys ýaqytta taza aýada júrgendi jaqsy kóremin. Sondyqtan dál osy jerde bolamyn dep aıta almaımyn.

KİMNEN, NEDEN KÚSH QÝAT ALASYZ?

Men úshin eń bastysy jáne mańyzdysy – anamnyń tilek, duǵalary. Ata-ananyń balasyna jasaǵan bata, duǵalary qabyl bolady degendeı qıyn sátterden jaqsylyqpen ońaı ótken jaǵdaılardy olardyń demeýleri dep túsinemin.

ÓMİRDEN ALǴAN EŃ JAQSY ǴIBRATYŃYZ…

Qudaıǵa shúkir, tosyn oqıǵalar bolǵan joq. Alaıda qolyńda bardyń qadirin bilgen jón.

JETİSTİKKE JETÝ ÚSHİN NEGE MÁN BERÝ KEREK? JASTARǴA QANDAI KEŃES BERESİZ?

Keıde kejegeńiz tartyp tursa da, únemi talaptaný kerek. Negizi kóp jetistikke jetken bilimdi adamdar men kásipkerlerdiń barlyǵynyń sátti sátterinen góri sátsizdikteri kóp bolǵan. Kópshiligimiz sıaqty birneshe qulaǵan soń túsip bere salmaǵan. Qaıta táýekel etip, talaptana bergen. Sol úshin qarap jatpaı, árkez árekette bolý qajet.

KELESİ QONAQQA KİMDİ USYNYP, JUMYS İSTEÝ TÁSİLİMEN TANYSQYŃYZ KELEDİ?

Rio Tinto kompanıasynda menedjer bolyp jumystaıtyn Jeńisuly Baýyrjandy usynys etemin.

Ǵylym-bilim

03 tamyz 2024

Grant ıegerleriniń tizimi jarıalandy

Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi grant ıegerleriniń tizimin jarıalady.

Grant tizimin tómendegi kanaldan júktep alýǵa bolady.

Grant taǵaıyndaý konkýrsyna 104 myńnan astam talapker qujat tapsyrdy. Bul ótken jylmen salystyrǵanda 10 myńǵa artyq.

Memlekettik granttar respýblıkalyq komısıa otyrysynyń qorytyndysy boıynsha taǵaıyndaldy.

Bir grant ornyna eń úlken konkýrs «Stomatologıa» mamandyǵynda boldy. Bul mamandyq boıynsha 35 talapker bir orynǵa talasty.

Ary qaraı «Halyqaralyq qatynastar jáne dıplomatıa» (11 adam), «Dene shynyqtyrý muǵalimderin daıarlaý» (10 adam), «Aýdarma isi» jáne «Psıhologıa» (9 adam) boldy.

Grantqa úmitkerler arasynda baldar teńdigi jaǵdaıynda basym quqyqqa ıe bolatyn 22 myńnan astam talapker, olardyń ishinde «Altyn belgi» ıegerleri, halyqaralyq jáne respýblıkalyq olımpıadalardyń jeńimpazdary, oqý úzdikteri bar.

Sondaı-aq, grant úılestirý barysynda áleýmettik osal sanattaǵy balalardyń kvotalary eskerildi.

Joǵary oqý oryndaryna qujat tapsyrý 25 tamyzǵa deıin sozylady.

Esterińizge sala ketsek, granttdyń basym bóligi ınjenerlik jáne tehnıkalyq baǵyttarǵa bólingen.

Memleket basshysynyń tapsyrmasymen alǵash ret ishinara oqý aqysy bar saralanǵan granttar engizildi.

«Pedagogıkalyq ǵylymdar» jáne «Áleýmettik ǵylymdar, jýrnalısıka jáne aqparat» baǵyttary boıynsha 150 saralanǵan granttan bólingen.

Sondaı-aq, «Serpin» baǵdarlamasy arqyly túsýshilerge 3 903 grant bólingen.

Grant tiziminde 5 000 halyq tyǵyz qonystanǵan jáne batys óńirlerdiń jastaryn jetekshi joǵary oqý oryndarynda oqytý úshin maqsatty bilim berý granty bar.

Jańalyqtar

16 qyrkúıek 2025