Endi birneshe jumysta qatar istegen áıelder dekrettik tólemdi az alatyn bolady

áleýmet

Foto: ashyq kózden 12 sáýir 2025

Endi birneshe jumysta qatar istegen áıelder dekrettik tólemdi az alatyn bolady

Bıyl sáýir aıynan bastap Qazaqstanda dekrettik tólemderdi esepteý tártibine qatysty ózgeris kúshine endi. Endi júktilik pen bosanýǵa baılanysty áleýmettik tólem 7 eń tómengi jalaqydan aspaıtyn ortasha aılyqpen esepteledi. Iaǵnı bir emes, birneshe jumysta qatar istep, aıyna 595 myń teńgeden artyq tabys taýyp júrgen júkti áıel dekretke shyqqanda eń kóp degende 2 499 000 teńge alady. Al keıbir analardyń 3 391 500 teńge alýǵa da quqyǵy bar.

Mysaly, qyzmetker áıel jumysynan 2025 jylǵy sáýirde dekretke shyqsa, onyń ortasha aılyq kirisin anyqtaý kezinde 2024 jylǵy sáýirden 2025 jylǵy naýryzǵa deıingi kezeń eskeriledi.

«Eger sońǵy 12 aıdaǵy ortasha aılyq kiris 595 000 teńgeden kóp bolsa (jumys berýshilerdiń sanyna qaramastan), onda ol áıelge júktilikke jáne bosanýǵa baılanysty áleýmettik tólem bylaı taǵaıyndalady: emhana paraǵy 126 kúnge berilgen jaǵdaıda – 2 499 000 teńge; emhana paraǵy 170 kúnge berilgen jaǵdaıda – 3 391 500 teńge», - dep túsindirdi Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi.

Aıta keteri, ıadrolyq synaqtyń zardabyn tartqan aımaqta turatyn jáne jeńildikter men ótemaqylarǵa quqyǵyn rastaıtyn kýáligi bar áıelderge emhana paraǵy 170 kúnge beriledi. Iaǵnı osy sanatqa kiretin analardyń dekrettik tólemi 3,4 mıllıon teńgeni quraıdy.

Degenmen ortasha aılyq kirisi 595 myń teńgeden asatyn áıelder jumys berýshi arqyly qosymsha tólem ala alady. Eńbek kodeksine sáıkes, jumys berýshi Qordan tólengen somany shegerip, ortasha jalaqysyn saqtaı otyryp, júktilikke jáne bosanýǵa baılanysty demalysqa aqy tóleıdi. Bul eńbek shartynda nemese ujymdyq shartta, jumys berýshiniń aktisinde kózdelýi múmkin. Eger mundaı ereje bolmasa, qyzmetker ony sol qujattarǵa engizýdi talap etýge quqyly.

Al sońǵy 12 aıdaǵy ortasha tabysy 595 myń teńgeden tómen áıelder úshin júktilikke jáne bosanýǵa baılanysty áleýmettik tólemdi taǵaıyndaý tártibi ózgermeıdi.

Segizinshi sáýirden kúshine engen bul ózgeristerdiń jumys istemeıtin áıelderge esh qatysy joq. Olar sol kúıi sábı dúnıege kelgende memleketten beriletin birjolǵy tólem men bala kútimine baılanysty járdemaqyny ala beredi.

Bala týǵanda beriletin birjolǵy memlekettik járdemaqy:

birinshi, ekinshi, úshinshi balaǵa – 38 AEK nemese 149 416 teńge;
tórtinshi jáne odan keıingi balalarǵa – 63 AEK nemese 247 716 teńge.

Al otbasynda egiz, úshem ne tórtem dúnıege kelse, birjolǵy járdemaqy ár sábıge bólek tólenedi.

RELATED NEWS

áleýmet

05 qańtar 2025

1 qańtardan bastap zeınetaqy men járdemaqy kólemi ósti

2025 jylǵy 1 qańtardan bastap memlekettik járdemaqylar men bazalyq zeınetaqy tólemderiniń barlyq túriniń mólsheri 6,5 paıyzǵa, yntymaqty zeınetaqy 8,5 paıyzǵa kóterildi, - dep habarlaıdy QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi.

2025 jylǵy 1 qańtardan bastap bazalyq zeınetaqynyń eń tómen mólsheri eń tómen kúnkóris deńgeıiniń 65 paıyzynan 70 paıyzǵa deıin ulǵaıtyldy, bul 32 360 teńge bolyp, onyń eń joǵary mólsheri eń tómen kúnkóris deńgeıinen 105-ten 110 paıyzǵa deıin arttyrylyp, 50 851 teńge bolady.

Mysaly, 2019 jyly zeınetkerlikke shyqqan 69 jastaǵy zeınetkerdiń 2024 jyly búdjetten tólenetin zeınetaqy mólsheri 156 856 teńge boldy, onyń ishinde bazalyq zeınetaqy tólemi – 45 578 teńge, yntymaqty zeınetaqy – 111 278 teńge. 2025 jylǵy 1 qańtardan bastap ósimdi eskere otyryp, osy zeınetker úshin zeınetaqynyń jalpy somasy 171 588 teńgege deıin ulǵaıdy, onyń ishinde bazalyq zeınetaqy – 50 851 teńge, yntymaqty zeınetaqy – 120 737 teńge boldy. Atalǵan somalarǵa BJZQ-daǵy tólemder kirmeıtinin atap ótý mańyzdy.

Sondaı-aq 2025 jylǵy 1 qańtardan bastap memlekettik járdemaqylardyń mólsheri ulǵaıdy:

1, 2, 3 bala týǵanda beriletin járdemaqy 140 296 teńgeden 149 416 teńgege deıin, 4 jáne odan da kóp bala týǵanda beriletin járdemaqy – 232 596 teńgeden 247 716 teńgege deıin ulǵaıdy;
mólsheri balalar sanyna baılanysty beriletin kópbalaly otbasylarǵa arnalǵan járdemaqy 4 balasy bar otbasylar úshin 59 183 teńgeden 63 030 teńgege deıin, 10 balasy bar otbasylar úshin – 147 680 teńgeden 157 280 teńgege deıin artty;
I top múgedektigi bar adamdarǵa arnalǵan járdemaqy 95 496 teńgeden 101 702 teńgege deıin, II top – 76 397 teńgeden 81 362 teńgege deıin, III top – 52 089 teńgeden 55 474 teńgege deıin ósti.

Sondaı-aq, Memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan (budan ári – MÁSQ) asyraýshysynan aıyrylý jáne eńbekke qabilettiliginen aıyrylý boıynsha tólemder mólsheri 6,5 paıyzǵńa artty. Atalǵan tólemder mindetti áleýmettik saqtandyrý júıesine qatysýshylarǵa búdjetten beriletin memlekettik járdemaqylarǵa qosymsha júzege asyrylady.

Tólemderdiń mólsheri jeke sanattarǵa jáne mynalarǵa baılanysty bolady:

sońǵy 2 jylda MÁSQ-ǵa áleýmettik aýdarymdar júrgizilgen ortasha aılyq tabys;
eńbekke qabilettiliginen aıyrylý koefısıentteri;
asyraýyndaǵy adamdar sany;
mindetti áleýmettik saqtandyrý júıesine qatysý ótili jáne tabysty almastyrý.

áleýmet

27 jeltoqsan 2024

Jańa jyldan bastap elimizde kedeılik shegi basqasha esepteledi

Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi «Kedeılik sheginiń mólsherin aıqyndaý týraly» buıryqqa tıisti ózgerister engizdi, dep habarlaıdy Ulys.

2025 jyldan bastap Qazaqstanda ataýly áleýmettik kómek taǵaıyndaý úshin kedeılik shegi jańasha esepteledi.

2025 jylǵy 1 qańtardan bastap kedeılik shegi medıanalyq tabystyń 35 paıyzyn quraıdy. Biraq onyń mólsheri óńirlik eń tómengi kúnkóris deńgeıiniń 70%-ynan tómen bolmaýǵa tıis.

Aıta keteri, qazir kedeılik shegi eń tómen kúnkóris deńgeıiniń 70 paıyzy mólsherinde aıqyndalady.

Buıryq 6 qańtarda kúshine enedi.

áleýmet

08 sáýir 2019

EMOSIONALDYQ INTELLEKTİNİŃ EREKSHELİKTERİ

Emosıonaldyq ıntellekt (aǵyl. emotional intelligence) – zaman talaby ma, álde sándi trend pe? Jalpy tórtinshi ónerkásiptik revolúsıadan ne kútýge bolady? Jahandaný úrdisi ajdaha ma, álde qazirgi qoǵamnyń múmkindigi men damýynyń uıytqysy ma? Buǵan baılanysty kóptegen zertteýler men tájirıbelik ólshemder jasalýda.

Damyǵan tulǵanyń psıhologıalyq densaýlyǵynyń basty kórsetkishi - osy emosıonaldyq ıntellekt fenomeni. Jalpy jan men oıdyń toǵysý máselesine tarıhı kóz júgirter bolsaq ejelgi grek, shyǵys fılosoftarynyń eńbekterinen kezdestirýge bolady. Qazirgi zamanǵy ǵylymda, XX ǵasyrdyń 90-shy jyldary amerıkandyq Pıter Soloveı jáne Djon Maıer atty zertteýshiler emosıonaldyq ıntellekt uǵymyn engizdi. Sol kezderden bastap tulǵanyń osy qasıettin damytý úshin kóptegen trenıńtik baǵdarlamalar, testter jeke koýchıngtik jáne psıhologıalyq keńes keshenderi oılap tabyldy. Sebebi, emosıonaldyq ıntellektisi damyǵan qyzmetkerlerdiń jumys tıimdiligi artyq, ujymdaǵy psıhologıalyq ahýal jaǵymdy ekendigin amerıkandyqtar tez túsindi.

2015 jylǵy Búkilálemdik ekonomıkalyq Davos forýmynyń esebinde, 2020 jyly ózekti bolatyn 10 mashyqty anyqtaǵan bolatyn. Solardyń qatarynda emosıonaldyq ıntellekt te bar. Bul ıntellektiniń (parasattyń) túri týraly sońǵy jyldary ásirese, osy ekonomıkalyq forýmnan keıin, estimegen adam kemde kem. Biraq, kóbisi ıntelektiniń bul túri týraly tolyqqandy túsinikten alshaq. Sondyqtan, emosıonaldyq ıntellekt týraly sóz qozǵaýdy jón kórdik. 20 ǵasyrdyń 90-shy jyldary jaryq kórgen, Maıer-Saloveı-Karýzo modelinde emosıonaldyq (áleýmettik) ıntellekt 4 qurama bólikten turady:

Basqa adamdar men óziniń emosıalaryn, syrt beınege qarap, ym-ıshara men júris-turysqa den qoıa otyryp tanı bilýi - emosıalardy qabyldaı bilý qabileti dep atalady.

Bizdiń oıymyzsha buǵan sáıkes keletin qazaqtyń maqaly, - «Kóz ben qol - kóńildiń jalshysy».

Emosıanyń – kóbine sanamen rettelmeıtin, uıytqy (motıvasıalyq) faktory bola otyryp, shyǵarmashylyq pen oılaý qabiletterine tıgizetin oń áserin - shabyt dese de bolady. Muqaǵalı Maqataevtyń myna joldary soǵan dálel ispetti:

Shaý tartyp qalypsyń-aý, qaıran shabyt!

Júrýshi eń keıbir jerde oıran salyp,

Júrýshi eń keıbir jerde saıran salyp,

Shaý tartyp qalypsyń-aý qaıran shabyt!

………………………………………………….

Shaý tartyp barasyń-aý, sharyq-qusym,

Toıattap álde jemge qaryqpysyń?

Bar, ushshy!

Bosataıyn tuǵyryńnan,

Shaý tartpa!

Shynymen sen shabytpysyń!?

Emosıalardyń arasyndaǵy baılanysty anyqtaý, oı men sezim arasyndaǵy baılanysty túsiný, tereń kúrdeli (ekiushty, ambıvalentti) emosıalardy ajyratý - emosıalardy tanı bilý qabileti dep atalady.

Buǵan sáıkes maqal, - «Ymdy bilegen dymdy bilmeıdi».

Qoıylǵan maqsatqa sáıkes, yryqty túrde óz emosıalaryn týdyryp, rettep, baǵyttaı bilý qabiletin - emosıalardy basqarý, dep ataıdy.

Buǵan sáıkes qazaqtyń maqaly- «Sabyr túbi sary alty», «sarǵaıǵan jeter muratqa, sabyrsyz qalar uıatqa», desek te bolatyn sıaqty.

Emosıonaldyq ıntellektiniń joǵaryda sýrettelgen modeli qazirgi kezdegi álemdegi eń tanymal konsepsıa. Sebebi, túsinýge de ońaı, eń bastysy tájirıbelik paıdasy ushan-teńiz. Kóptegen zertteýlerdiń nátıjesinde anyqtalǵandaı qoǵam úshin bul faktordyń ekonomıkalyq (mıllıardtaǵan shyǵyn ákelýi) jáne áleýmettik (ajyrasý, sýısıdtiń beleń alýy) máni zor! Halyq, qazirgi tańda óziniń emosıonaldyq parasatyn damytýǵa den qoımasa, psıhologıalyq damý mádenıetin qolǵa almasa bolashaq bulyńǵyr, kóńil pás. Sondyqtan, zamanaýı qazaq qoǵamynda da ásirese, jańa qalyptasyp kele jatqan tulǵanyń (bozbala men jasóspirimderde) áleýmettený deńgeıine jahandaný úrdisiniń ónimderi keri áserin tıgizýde.

Olar: destrýktıvti aqparattyń qoljetimdigi jáne tikeleı áseri; tulǵaaralyq qarym-qatynastyń onlaın formatqa aýysýy; ártúrli ómirge qajetti tabıǵı tájirıbeniń azaıýy; ata-ana tarapynan jalpy qaýipterdiń kúsheıýi áserinen gıperbaqylaýdyń kúsheıýi jáne basqa ózekti máseleler. Osy jaıttardyń tikeleı jáne janama áserleriniń negizinde jas tulǵanyń emosıonaldyq ıntellektisiniń damýyna keri áser beleń alýda. Tipti, eresek adamdarda bul qabiletterdiń damýynyń kenje qalýy - stresstik jaǵdaılarǵa tótep bere almaýyna, ómirlik qıyn-qystaý jaǵdaılarǵa psıhologıalyq regressıamen (keri damýmen) jaýap berýine, destrýktıvti daǵdylardyń paıda bolýy men psıhıkalyq jáne psıhologıalyq kúızelisterge jıi ushyraýyna ákelip soǵýda.

Qazirgi tańda emosıonaldyq ıntellektiniń mańyzdylyǵy kún sanap artýda. Sondyqtan bizdiń qoǵamdaǵy emosıonaldyq ıntellektini damytýdyń ulttyq keshendi baǵdarlamalaryn jasaý, al adamdardyń oqyp-tanýǵa, bilikti psıhologtardyń keńesi men trenıńteri arqyly damýyna bet burýy mańyzdy.