Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev SHYU-ǵa múshe memleketterdiń Syrtqy ister mınıstrlerimen kezdesý ótkizdi, dep habarlaıdy Aqorda.
Jıyndy ashqan Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń qazirgi tóraǵasy Qazaqstannyń, sondaı-aq óz atynan barsha Iran halqy men onyń basshylyǵyna osy eldiń Prezıdenti men Syrtqy ister mınıstriniń qaıǵyly qazaǵa ushyraýyna baılanysty kóńil aıtty.
Qasym-Jomart Toqaev shet memleketterdiń Syrtqy ister mınıstrleri keńesiniń otyrysy kún tártibindegi ózekti máselelerdi sheshý jónindegi SHYU-nyń mańyzdy formattarynyń biri ekenine toqtaldy.
– Elindegi aýyr jaǵdaıǵa qaramastan Irannyń, sondaı-aq aldaǵy ýaqytta qatarymyzǵa qosylatyn Belarýstiń ókilderi Astanadaǵy Syrtqy ister mınıstrleriniń keńesine alǵash ret qatysyp otyrǵanyn erekshe atap ótkim keledi. Sizderdiń elderińiz «shanhaı rýhyn» odan ári kúsheıtýge jáne SHYU aıasyndaǵy kópjaqty yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa aıtarlyqtaı úles qosatynyna senimdimin. Qazirdiń ózinde bizdiń uıymǵa Eýrazıa qurlyǵyndaǵy on memleket múshe. Bul elderde jer shary halqynyń jartysyna jýyǵy turady, sondaı-aq álemdik jalpy ishki ónimniń tórtten biri jáne jahandyq saýda-sattyqtyń 15 paıyzy osy memleketterge tıesili. Qazaqstan SHYU-nyń tóraǵasy retinde Uıymnyń áleýetin odan ári arttyrý úshin bar kúsh-jigerin jumsaıdy, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyń bastamalaryn qoldaǵany jáne birlesken tabysty jumysy úshin uıymǵa múshe memleketterge alǵys aıtty. Prezıdenttiń aıtýynsha, SHYU-nyń sıfrlyq, týrısik jáne energetıkalyq salalar boıynsha uıymdastyrylǵan forýmdaryn qosa alǵanda,100-den astam is-shara ótken.
– Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymy elderiniń «Kıeli oryndary» jobasy aıasynda júrgizilgen jumystar aıaqtalyp keledi. Bizdiń bastamamyzben 2024 jyl SHYU-da Ekologıa jyly bolyp jarıalandy. Qazaqstan Úkimeti energetıka, kólik jáne mádenıet salalarynda qosymsha birqatar aıtýly sharaǵa daıyndyq jumystaryn jalǵastyrýda. Árıne, SHYU-nyń aldaǵy Astana samıtine basa nazar aýdaramyz. Elderimiz úshin mańyzdy osy Forýmǵa tolyqqandy daıyndyq júrgizý maqsatynda Syrtqy ister mınıstrleri keńesine zor jaýapkershilik júkteledi. Mańyzdy qujattar tizimin jáne sheshimder ázirleý jónindegi jumystaryńyzdy joǵary baǵalaımyn. Osyndaı 20-dan astam qujat memleketter basshylary keńesiniń qaraýyna usynyldy. Olardyń tıimdi iske asyrylýy SHYU aıasyndaǵy jan-jaqty seriktestiktiń nyǵaıýyna eleýli úles qosaryna senimdimin, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdenttiń pikirinshe, jahandyq strategıalyq turaqsyzdyq jaǵdaıynda keshendi tásilderdi qoldanýdyń, barlyq taraptyń múddesin eskerýdiń jáne únemi mámilege kelý joldaryn izdeýdiń mańyzy artyp keledi. Memleket basshysy búkil adamzat úshin beıbit jáne úılesimdi damý murattary men qundylyqtaryn ujym bolyp ilgeriletetin ýaqyt keldi dep sanaıdy.
– Sondyqtan Qazaqstan SHYU-nyń «Ádiletti álem men kelisimdi jaqtaıtyn dúnıejúzilik birlik týraly» bastamasyn ázirleýdi usyndy. Osy qujattyń, sondaı-aq aldaǵy samıt barysynda SHYU-nyń Astana deklarasıasynyń qabyldanýy, bizdiń kózqarasymyz boıynsha, álemniń túrli óńirlerindegi qaqtyǵystardy retteý úshin halyqaralyq kúsh-jigerdi biriktirýge yqpal etedi. SHYU-ny odan ári reformalaý isine erekshe mán berý qajet. Osy Uıymnyń qyzmetin jetildirýge baǵyttalǵan naqty sheshimderdi daıyndaýǵa múshe memleketterdiń belsendi qatysýy mańyzdy. Qazaqstan óz tarapynan SHYU-ny yntymaqtastyqtyń tıimdi jáne kópjaqty tetigine aınaldyrý jóninde teńgerimdi usynys jasady. Aldaǵy ýaqytta da osy bastamalar qoldaý tabady dep úmittenemiz, – dedi Prezıdent.
Sonymen qatar Memleket basshysy SHYU-nyń ortaq syn-qater men qaýipterdi eńserý isindegi áleýetin arttyrý jumystary der kezinde qolǵa alynyp otyrǵanyn atap ótti. Osy oraıda Qasym-Jomart Toqaev «úsh zulym kúshke» qarsy kúres Uıym yntymaqtastyǵynyń turaqty nazarynda bolýǵa tıis dep sanaıdy.
– Qazaqstan osy baǵyttaǵy yqpaldastyqty udaıy nyǵaıtýǵa nıetti. Terorızmge, separatızmge jáne ekstremızmge qarsy kúres jónindegi sizdermen kelisilgen yntymaqtastyq baǵdarlamasy bul baǵytta jasalǵan naqty qadam sanalady. Óz kezeginde SHYU-nyń esirtkige qarsy strategıasy boıynsha jumystyń aıaqtalýy, terorızmdi qarjylandyrý arnalaryn buǵattaýdy qosa alǵanda, esirtki qaýpine qarsy kúresý úshin ózara qabyldanyp jatqan sharalardy kúsheıte túsedi. Osy jetistikterdiń barlyǵy – Uıym keńistiginde turaqtylyq pen qaýipsizdikti qamtamasyz etý jónindegi kelisilgen jáne naqty sharalardyń aıqyn dáleli. Bul halyqaralyq qatynastardyń jahandyq arhıtektýrasyndaǵy ustanymdy nyǵaıtý, SHYU-nyń álemdegi bedeli men rólin arttyrý turǵysynan da mańyzdy, – dedi Memleket basshysy.
Budan bólek, Prezıdent kıberqaýipsizdik máselelerin kóterdi. Onyń pikirinshe, bul jumysta kıberqaýipterdi erte anyqtaýǵa jáne SHYU elderiniń aqparattyq ınfraqurylymynyń turaqty jumysyn qamtamasyz etý tetikterin ázirleýge basa mán berilýi kerek.
– Aýǵanstandaǵy jaǵdaı jiti nazar aýdarýdy qajet etedi. Bul elde gýmanıtarlyq daǵdarystyń aldyn alý jáne uzaqmerzimdi turaqtylyqqa jaǵdaı jasaý úshin kúsh biriktirý jumystaryn jalǵastyrǵan jón. Almatyda Ortalyq Azıa men Aýǵanstan úshin ornyqty damý maqsattary jónindegi BUU-nyń óńirlik ortalyǵyn qurý týraly Qazaqstannyń bastamasyn qoldaý – óte ózekti. Biz klımattyń ózgerýi máselesine aıryqsha nazar aýdarýymyz qajet. Aldyn alý sharalaryn shuǵyl qabyldamasaq, bul másele planetamyzdaǵy jahandyq tabıǵat apattaryn asqyndyryp jiberýi múmkin. Aýa raıynyń asa qubylmaly bolýy álemdegi basty problemalardyń birine aınalyp keledi. Osyǵan baılanysty SHYU tabıǵat apattarymen kúresý isindegi tásilderin jańartýy qajet. Bıyl kóktemde bizdiń elimiz klımat ózgeristeriniń keri áserin anyq sezindi. Osy múmkindikti paıdalana otyryp, Qazaqstandaǵy alapat sý tasqyny kezinde tileýlestik tanytyp, kómek kórsetkeni úshin sizderdiń elderińizge shynaıy alǵysymdy bildirgim keledi. Biz bul qoldaýdy joǵary baǵalaımyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy SHYU-nyń aldaǵy Astana samıti «Kópjaqty dıalogty nyǵaıtý – ornyqty beıbitshilik pen damýǵa umtylý» degen ataýmen ótetinin jetkizdi.
– Shanhaı uıymynyń negizgi maqsattarynyń biri – aımaqtaǵy beıbitshilikti, qaýipsizdik pen turaqty damýdy qamtamasyz etý. Muny atalǵan kún tártibi anyq kórsetedi. Osy oraıda Syrtqy ister mınıstrleri keńesine úlken úmit artylady. Sizderdiń jumystaryńyzdyń nátıjesi SHYU-ǵa múshe memleketter basshylary keńesiniń Astanadaǵy otyrysyn tabysty ótkizýge yqpal etetinine senimdimin, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Prezıdent SHYU-nyń Astana samıti qarsańynda belsendi jumys atqarǵany úshin syrtqy saıasat vedomstvolarynyń basshylaryna alǵys aıtty.
– Bul samıt álemdik arhıtektonıkada óte mańyzdy oryn alatyn ortaq uıymymyzdyń tarıhyna jańa paraq bolyp enedi dep úmittenemiz. Shyn máninde, Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna búkil álem kóz tigip otyr. Bizdiń qyzmetimizge basqa derjavalar qyzyǵýshylyq tanytady. Uıymǵa qatysty kóptegen suraq qoıylady. Men 1996 jyly sáýirde Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymyn qurýǵa qatystym. Ol kezde bul uıym Shanhaı bestigi dep ataldy. Sol ýaqyttan bastap Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń rýhy qalyptasty. Biz Azıadaǵy, Eýrazıa qurlyǵyndaǵy, jalpy álemdegi beıbitshilikti, qaýipsizdikti saqtaý jolyndaǵy yqpaldastyǵymyzdyń negizgi qaǵıdattaryn dáıekti túrde nyǵaıtyp kelemiz. Bul – óte durys qadam, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Kezdesýge Reseı Syrtqy ister mınıstri Sergeı Lavrov, Qytaı Syrtqy ister mınıstri Van I, Pákistan Premer-mınıstriniń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri Muhammed Isqak Dar, Qazaqstan Premer-Mınıstriniń orynbasary – Syrtqy ister mınıstri Murat Nurtileý, Qyrǵyzstan Syrtqy ister mınıstri Jeenbek Kýlýbaev, Tájikstan Syrtqy ister mınıstri Sırodjıddın Mýhrıddın, Ózbekstan Syrtqy ister mınıstri Bahtıór Saıdov, Belarýs Syrtqy ister mınıstri Sergeı Aleınık, Úndistannyń Syrtqy ister vıse-mınıstri Ravı Dammý, Iran Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Mehdı Safarı, SHYU Bas hatshysy Chjan Mın, SHYU Óńirlik terorızmge qarsy qurylymy Atqarýshy komıtetiniń dırektory Rýslan Mırzaev qatysty.
