«Taza Qazaqstan» road-estafetasynyń İİ-shi kúninde vandalızmmen kúres jalǵasyn tapty, dep habarlaıdy Ulys.

«AMANAT» partıasy janyndaǵy «Jastar Rýhy» jastar qanatynyń bastamasymen «Taza Qazaqstan» jalpyulttyq naýqany aıasyndaǵy road-estafeta jalǵasýda.

Búgin road-estafetanyń ekinshi kúninde Astanadan shyqqan aldyńǵy top pen Qaraǵandy belsendileri «Spassk» memorıaldyq kesheniniń aýmaǵyn qoqystan jáne vandalızm izderinen tazartty. Olar Aqsý-Aıýly men Shet aýdanynyń aýmaǵyn júrip ótip, Balqashqa qaraı bet aldy. 

«Jastar Rýhy» jastar qanatynyń tóraǵasy Aqerke Iskanderova road-estafeta aıasynda jan-jaqty jumys júrgiziletinin aıtty. 

«Búgin road-estafetanyń ekinshi kúninde qoqyspen birge vandalızmmen kúresýdemiz. Qaraǵandy-Balqash baǵytynda kezdesken eskertkishterdi de retke keltirýdemiz. Ózderińiz bilesizder, vandaldyq áreketterdiń jıilep ketýine baılanysty qylmystyq kodekske arnaıy bap engizilip, quqyq buzýshylyqtardy jazalaý sharalary kúsheıtildi. Bul vandaldarmen kúreste qoldanylatyn jaqsy tásilge aınaldy. Byltyr qazan aıynda bastaý alǵan vandalızmmen kúres respýblıkalyq aksıasy road-estafetada da kórinis tabýda. Aýa-raıynyń qolaısyzdyǵyna qaramastan belsendilerdiń kóńil-kúıi jaqsy. Keshe Astana-Qaraǵandy tas jolynda 1 kúnniń ózinde 13 tonna qoqys jınadyq. Avtokólikpen jol boıynda ketip bara jatqanda qoqystar kózge kórinbeıdi. Al shyn máninde qorshaǵan ortamyzda qoqys óte kóp. Sondyqtan jastar atynan barlyǵyńyzdy tazalyqqa, sanaly ekologıalyq orta qurýǵa shaqyramyn», - dedi ol óz sózinde.

Jastarǵa Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty Jarqynbek Amantaıuly qosylyp, vandalızmge ushyraǵan eskertkishterdi olarmen birge retke keltirdi.   

«Aksıanyń paıdasy zor. Mysaly kúni keshe 3 qap qoqys jınadym. Búgin jastardyń qataryna qosyldym. Vandaldardan keıingi qalǵan izdi joıyp, tas joly aýmaǵy men oǵan qarasty aımaqtardy qoqystardan tazartýdamyz. Sondaı-aq Aqsý-Aıýly halqymen de kezdesip úlgerdik», - dedi Jarqynbek Amantaıuly. 

Depýtat Aqsý-Aıýlyda azamattardy qabyldap, halyqtyń ózekti máselelerine qulaq asty.

Sondaı-aq belsendiler Qaraǵandy-Balqash tas joly men onyń aýmaǵyn qoqystan tazartyp, suryptaýda. Jınalǵan qoqys qaptarǵa suryptalyp, «QazAvtojol» mashınalaryna tıelip, qoqys polıgondaryna shyǵarylady.  Qatty qaldyqtar «Qazaqstannyń qaıtalama shıkizat óńdeýshiler qaýymdastyǵy» basqarmasynyń qoldaýymen qaıta óńdeýge jiberiletin bolady. 

«Óte jaqsy bastamanyń kýágeri bolyp otyrmyz. Ekologıamyz úshin qoqysty suryptaý óte mańyzdy. Ózderińiz biletindeı, damyǵan elder turmystyq qaldyqtardy qaıtadan óńdep, barynsha kádege jaratýda. Bul úrdis bizge de asa qajet. Suryptaý – qoqys kólemin azaıtýǵa, tabıǵı resýrstardy únemdeýge jáne eldegi ekologıalyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa múmkindik beredi. Sondyqtan Jastar qanatynyń bul bastamasyna biz qýana qoldaý bildirýdemiz», - deıdi qaýymdastyq tóraǵasy Batyrbek Áýbákirov.

Eske sala keteıik, byltyr 20 qazanda «Jastar Rýhy» jastar qanaty Qazaqstannyń tarıhı, mádenı jáne tabıǵı murasyn vandalızmnen saqtaýǵa baǵyttalǵan respýblıkalyq aýqymdy aksıany bastady. 2500-den astam «Jastar Rýhy» belsendisi men volonteri 500-den asa tarıhı, mádenı eskertkishterdi tazartty. Aksıa barysynda «Tańbaly tas» petroglıfterin, «Aqbaýyr» shatqalyn, Sh. Qudaıberdiulynyń, S. Seıfýllınniń, Bógenbaı batyr, Kenesary han eskertkishterin, «Tekturmas» kesenesin, «Ybyqty saı» shatqalyn, Qoja Ahmet Iassaýı kesenesi mańyndaǵy  qorǵanyn, «Shaqpaq ata», «Sultan Úpi», «Qaraman ata» jerasty meshitterin qoqystar men jazýlardan tazartty. Aksıa kúni búginge deıin respýblıkanyń barlyq aımaqtarynda jalǵasýda.

Jambyl aýdany Ernazar aýylynyń kelinderi arasynda «Eń taza aýla» konkýrsy uıymdastyrylady, dep habarlaıdy  Ulys.

Búginde daryndy mektep oqýshylary da «Taza Qazaqstan» aksıasyna óz úlesterin qosýda. Bul kúni Taraz qalasy bilim bóliminiń tehnıkalyq shyǵarmashylyq ortalyǵynyń 600-den astam tárbıelenýshisi qoqys qaldyqtarynan jasaǵan qolóner buıymdaryn kópshilik nazaryna usynady.

Máselen, ortalyq shákirtteri ustazdarymen birge jınalǵan qoqys qaldyqtarynan 200-den asa túrli kartına, qýyrshaqtar men ydystar ázirlegen. Oqýshylar mundaı jumystardy aldaǵy ýaqytta da jalǵastyrýdy kózdep otyr.

Sonymen qatar bilim berý uıymdarynyń jas ǵalymdary ekologıany jaqsartyp, adamdardyń turmys-tirshiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan jobalar ázirlegen. Atap aıtqanda, Taraz qalasy №7 mektep-gımnazıasynyń oqýshysy D.Tarasenkonyń «Jaıaý júrginshiler ótkelderiniń qaýipsizdigin arttyrý», Merki aýdany M.Áýezov atyndaǵy mektep-lıseıiniń oqýshysy J.Jeńisqannyń «Taza qala sizden bastalady», Jýaly aýdany Á.Bókeıhan atyndaǵy №15 mektep-lıseıiniń oqýshysy A.Ońdasynnyń «Aqyldy Eso-jylyjaı», Merki aýdany №44 mektebiniń oqýshylary A.Erkinqyzy men Ó.Eńsebektiń «Ekinshi ómir syıla!» atty qoqys óńdeıtin zaýyt jobalary «Kóne Taraz» etno-mádenı keshenindegi «Kórme» zalynda tanystyrylady.

Jambyl aýdany Ernazar aýylynyń kelinderi arasynda «Eń taza aýla» konkýrsy uıymdastyrylady. Baıqaýǵa 35 jasqa deıingi 9 kelin qatysady. Konkýrstyń maqsaty – tazalyqty saqtaý, turǵyndar arasynda ekologıalyq mádenıetti qalyptastyrý, halyqtyń birligin, tatýlyǵyn arttyryp, urpaqtar sabaqtastyǵyn jarasymdy jalǵastyrý.

Arnaıy qurylǵan komısıa konkýrsqa qatysýshylardyń jumystaryna baǵa berip, jeńimpazdardy syılyqtarmen marapattaıdy.

Sondaı-aq oblystyń barlyq aýdanynda «Eń taza kóshe», «Eń taza aýla», «Eń belsendi volonter» konkýrstary ótkiziledi. Atap aıtqanda, Baızaqta «Eń úzdik volonter», Sarysý, Qordaı aýdanynda «Eń úzdik aýla», T.Rysqulovta «Eń belsendi turǵyn», Talasta «Eń úzdik kóshe», Shýda «Eń úzdik aýla sypyrýshy» konkýrsy uıymdastyrylady.

Sonymen qatar volonterlerdiń, belsendi azamattardyń, turǵyndardyń qatysýymen Taraz qalasy men aýdandarda senbilikter, tazalyq jumystary ótkiziledi. Atap aıtqanda, Taraz qalasyndaǵy «Mamyr» saıabaǵynda 200-den astam qala turǵynynyń qatysýymen sanıtarlyq-tazalyq jumystary, Talas ózeniniń boıynda, Aısha bıbi kóshesinde tazalyq jumystary, B.Momyshuly kóshesindegi aıaldamalardy boıaý, jýý jumystary, «Uly dala» shaǵyn aýdanynda «Bizdiń aýla» atty tazalyq jumysy, «Qarasý» shaǵyn aýdanyndaǵy «Áýlıe bulaq» kanalyn tazalaý jumystary júrgiziledi.

Osyndaı aksıalar barlyq aýdanda uıymdastyrylady. Atap aıtqanda, Baızaq aýdanynyń ortalyq saıabaǵynda, Jambyl aýdany Aısha bıbi kesenesiniń mańynda, Qordaı aýdanynyń ortalyǵynda, Merki aýdanynda «Sypataı batyr», Sarysý aýdanynda «Shoqaı Datqa» keseneleriniń mańynda, Shý qalasy temirjolshylar saıabaǵynda ótedi.

2024 jyly óńirdegi jól jóndeý jumystaryna 23,1 mlrd teńge bólindi. 469,6 shaqyrym jol jóndeý jumystary atqarylady. Onyń ishinde, 155,3 shaqyrym jergilikti mańyzy bar avtojol, 286,2 shaqyrym eldi meken kósheleri men 28,1 shaqyrym jaıaý júrginshiler joly. Taraz qalasynda 140 shaqyrymnan asa jol ortasha jóndeýden ótedi. Onyń ishinde 67,8 shaqyrymdy quraıtyn 117 kóshe, 20,2 shaqyrym jaıaý júrginshiler joly, 73,8 shaqyrym bolatyn shaǵal joldy jóndeý josparlanǵan.

Eske sala keteıik, «Taza Qazaqstan» aksıasy bastalǵannan beri óńirde 1 770 senbilik ótip, oǵan 220 myń adam qatysty.

Nátıjesinde 60 tarıhı-mádenı eskertkish, 143 saıabaq pen skver, 816,6 shaqyrym kanaldar men aryqtar, 3,1 myń shaqyrym kóshe men 109,1 myń aýla tazartyldy. 11,4 myń tonna qoqys shyǵaryldy. 60 myńǵa jýyq kóshet otyrǵyzylyp, 49 sýburqaq iske qosyldy.

2024 jylǵa abattandyrý, kógaldandyrý jáne sanıtarlyq tazalaý jumystaryna jalpy 10,3 mlrd teńge qarastyrylǵan.

Aksıa jyl sońyna deıin jalǵasyp, turǵyn úıler, joldar, demalys saıabaqtary abattandyrylyp, jóndeletin bolady.

Memleket basshysynyń bastamasymen «Taza Qazaqstan» jalpy respýblıkalyq aksıasyn iske asyrý jáne «Almaty – bizdiń ortaq úıimiz» naýqanyn jalǵastyrý aıasynda bıyl 26 maýsym men 6 shilde aralyǵynda sýburqaqtardy, ózender men sý aıdyndary jaǵalaýlaryn, aryq jelisi, qoqys alańdary, aǵashty sanıtarlyq maqsatta kesý, jol ınfraqurylymyn (aıaldama keshenderi, baǵdarsham nysandary, jol kórsetkishteri men belgileri) tazartý boıynsha «Almaty Jazy» aksıasy bastaldy. 

Almatyda 150 sýburqaq bar, onyń 66 komýnaldyq (60-y shtattyq rejımde, 6-y qaıta jańartylyp jatyr) jáne 84-i jeke aýmaqta. Komýnaldyq menshiktegi sýburqaqtar 1 mamyrdan 25 qazanǵa deıin kún saıyn saǵat 8:00-den 23:00-ge deıin profılaktıkalyq is-sharalar (tazalaý, jabdyqtardy tekserý) kezinde óshirilip, kestemen jumys isteıdi. Sýburqaqty tazalaý kestesine sáıkes, sýburqaqtyń sýy aı saıyn aǵyzylyp, jabdyqtar tekserilip, arnaıy quraldarmen tostaǵany jýylyp, tazartylady. Keıde komýnaldyq sýburqaqtar apattyq-qalpyna keltirý jumysyn júrgizý jáne aǵymdaǵy jóndeý (kabeldi aýystyrý, sorǵylar men qozǵaltqyshtardy aýystyrý nemese jóndeý, gıdrooqshaýlaý, qaptamany jóndeý) úshin óshiriledi.

Jeke aýmaqta ornalasqan sýburqaqtardyń jaǵdaıy máz emes, qaraýsyz qalǵan, jumys istemeıdi nemese menshik ıesinde qarjynyń bolmaýyna baılanysty kúrdeli jóndeýdi talap etedi. «Almaty Jazy» aksıasy aıasynda jeke sýburqaqtar qalalyq nysandarmen birge retke keltiriledi.

Aksıa barysynda uzyndyǵy 1525 km qalanyń aryq jelilerin tazartý jumystary kúsheıtiledi. Kún saıyn aryq jelisinen shamamen 250 m3 laı jáne qoqys shyǵarylady. Júrgizilip jatqan sharalarǵa qaramastan, aryqtar nóser jańbyr kezinde turǵyndar tastaǵan qoqystarmen, qaldyqtarmen bitelip, jergilikti sý tasqynyna sebep bolyp otyr. Buryn habarlanǵandaı, tazartý jumystary kezinde komýnaldyq qyzmet aryqtan jańbyr sýynyń kedergisiz aǵyp ketýine kedergi keltiretin paıdalanylǵan jórgekterdi, eski zattardy, ydys-aıaqty, tipti úlken kólemdi zattardy – kólik dóńgelekteri men qurylys qoqystaryn taýyp alǵan.

«Almaty Jazy» aksıasy aıasynda 624 aıaldama keshenin, 222 baǵdarsham nysanyn, 2 181 jol belgilerin shańnan jáne lastanýdan tazartý (jýý), ózen jaǵalaýy men sý aıdyndary aýmaǵyndaǵy shamamen 250 sharshy km jerdi qoqystan tazartý josparlanýda.

Jazǵy kezeńde aýlaishilik aýmaqta qoqys konteınerleriniń tez tolýy ózekti másele bolyp otyr, osyǵan baılanysty 1 454 konteınerlik alańdy sanıtarlyq óńdeý, 700 konteınerlik alańdy jýý jáne dezınfeksıalaý, sondaı-aq 24 747 kóshe jáne aýladaǵy qoqys jáshikteri tazartylady.

Jazǵy maýsymdyq is-sharanyń biri aǵashtardy sanıtarlyq maqsatta kesý. Apatty jaǵdaıdaǵy aǵash adamǵa jáne múlikke úlken qaýip tóndiredi. Osyǵan baılanysty aýrý jáne qýraǵan aǵashtyń butaqtaryn sanıtarlyq maqsatta kesý daýyl, qatty jel men nóser kezinde butaqtardyń qulaý qaýpin azaıtady. «Almaty Jazy» aksıasy barysynda 6 myńǵa jýyq aǵashty sanıtarlyq maqsatta kesý josparlanyp otyr.

Osylaısha, «Almaty Jazy» aksıasy «Almaty – bizdiń ortaq úıimiz» naýqanynyń jazǵy ýaqyttaǵy jalǵasy bolady. Esterińizge sala keteıik, «Almaty – bizdiń ortaq úıimiz» naýqanynyń basty maqsaty – qalalyq ınfraqurylym men ortaq múlikke uqypty qaraý qundylyǵyn qalyptastyrý, el arasynda joǵary azamattyq jaýapkershilik pen ekologıalyq mádenıetti tárbıeleý, jeke ekologıalyq bastamalardy qoldap, olardy iske asyrýǵa jaǵdaı jasaý.