«Qazaqstannyń bolashaǵy – otanshyl, bilimdi, eńbekqor azamattardyń, ıaǵnı jastardyń qolynda. Men jas urpaqtyń jasampazdyq qýatyna senemin!» – Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev
2024 jyly qazaqstandyq jastarmen jumys isteýdiń basty baǵyty «Adal azamat» tujyrymdamasy boldy. Bul baǵytty Memleket basshysy Ulttyq quryltaıdyń úshinshi otyrysynda aıqyndap berdi. Tujyrymdama adaldyq, ádildik jáne eńbekqorlyq sekildi qundylyqtardy nasıhattaýǵa negizdelgen.
Memlekettik jastar saıasatynyń basym baǵyttarynyń biri – jastardy jumyspen qamtý máselesi. 2024 jyly 400 myńnan astam jas jumysqa ornalastyryldy.
Elimizdiń birneshe óńirinde oqytý jáne jumysqa ornalastyrý baǵdarlamalary júzege asty. Atap aıtsaq, Astanada – «Jol Tap» (3,9 myń adam oqýdan ótti), Almaty, Aqtóbe jáne Qaraǵandy oblystarynda – «Jumys Tap» (10 myń adam jumyspen qamtyldy) baǵdarlamalary. Sondaı-aq Almatyda «Jobfair365» platformasy jumys isteıdi, onyń kómegimen 2,5 myń jas maman jumysqa ornalasty.
Astanada «Jol Tap» jobasy aıasynda 19,5 myń azamat memlekettik qoldaý sharalarynyń 52 túri boıynsha keńes aldy. Olardyń ishinde 3,9 myń adam 10 túrli mamandyq boıynsha oqytyldy (tiginshi, barısta, satýshy-kassır, elektrgazben dánekerleýshi, býhgalterlik eseptiń negizderi, aıaq kıim jóndeý jáne kilt jasaý, korpýstyq jıhaz jasaý negizderi, maı jáne dóńgelek aýystyrý jónindegi avto-maman, Kaspi dúkenindegi saýda negizderi jáne t.b.)
Jastar resýrstyq ortalyqtary 2024 jyly kásiptik baǵdar berý maqsatynda 500-den astam bos jumys oryn jármeńkesin uıymdastyryp, 1 mıllıonnan astam keńes berip úlgerdi (zańgerlik, psıhologıalyq, kásiptik baǵdar, memlekettik baǵdarlamalar, volonterlik, jumyspen qamtý jáne t.b.).
NEET sanatyndaǵy jastarǵa da erekshe nazar aýdaryldy. Qazirgi ýaqytta bul sanatqa jatatyn 160 myńnan astam jas bar. Olar – bilimi men jumysy joq qazaqstandyq jastar. NEET jastarynyń bastamalaryn qoldaý maqsatynda QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi «Zhas project» aıasynda 280 grant bóldi (ár granttyń mólsheri – 1 mıllıon teńge).
Sonymen qatar 20 jyldan astam ýaqyt boıy eldiń ár óńirinde jastardy maýsymdyq jumyspen qamtýǵa baǵyttalǵan «Jasyl el» jobasy júzege asyp keledi. Sońǵy 3 jylda 100 myńnan astam jas qamtylsa, onyń 30 myńnan astamy – aýyl jastary.
Memleket jastarǵa turǵyn úı máselesin sheshý boıynsha júıeli qoldaý kórsetip keledi. 2017 jyldan bastap, memlekettik baǵdarlamalar aıasynda 7 200-den astam jas qazaqstandyq baspanaǵa ıe boldy.
Búginde «Otbasy bank» jáne oblys ákimdikterimen birlesip, eldiń 16 óńirinde jumys isteıtin jastarǵa arnalǵan arnaıy ıpotekalyq baǵdarlamalar da iske qosyldy. Sharttaryn atap aıtatyn bolsaq, 10% bastapqy jarna tólenip, paıyzdyq mólsherlemesi 5%-dan bastalady, 19 jylǵa deıin nesıe beriledi.
Baǵdarlamaǵa 35 jasqa deıingi kez kelgen Qazaqstan azamaty qatysa alady, biraq otbasyly bolǵan jaǵdaıda erli-zaıyptynyń bireýi ǵana ótinish bere alady.
Sondaı-aq jastar úshin arnaıy kvotalar qarastyrylǵan respýblıkalyq turǵyn úı baǵdarlamalary da bar. Atap aıtsaq, «Otaý» jáne «Naýryz» baǵdarlamalary. 2024 jyly osy baǵdarlamalar aıasynda 3 923 jas azamatqa jalpy somasy 103,4 mlrd teńge nesıe berildi. «Otaý» baǵdarlamasy boıynsha 1 450 jas azamat jalpy somasy 31,7 mlrd teńge kóleminde nesıe aldy.
Jastar saıasatynyń basty baǵyttarynyń biri – kadrlyq áleýetti arttyrý.«Prezıdenttik jastar kadrlyq rezervi» – Memleket basshysynyń tapsyrmasymen 2019 jyldan bastap iske asyp kele jatqan joba. Qazirgi ýaqytta 315 rezervtegi jas memlekettik jáne kvazımemlekettik sektorda basshylyq laýazymdarǵa taǵaıyndaldy.
Jobaǵa qyzyǵýshylyq jyl saıyn artyp keledi (2019 jyly – 13 myń adam, 2021 jyly – 22 myń adam, 2023 jyly – 31 myń adam). Úsh irikteýdiń nátıjesi boıynsha 400 adam Rezervke qabyldandy (2019 jyly – 300 adam, 2021 jáne 2023 jyldary – 50 adam).
Olar saıası memlekettik laýazymdarǵa, «A» korpýsyna, sondaı-aq «B» korpýsyndaǵy basshylyq qyzmetterge taǵaıyndalý múmkindigine ıe boldy.
2024 jyly alǵash ret barlyq óńirde aımaqtyq kadrlyq rezervke irikteý ótti. Oǵan respýblıkalyq mańyzy bar qalalar men oblystardyń jergilikti atqarýshy organdary qatysty. 505 adam eki jyl merzimge rezervke qabyldanyp, memlekettik organdardyń kelisimimen «B» korpýsyndaǵy ákimshilik memlekettik laýazymdarǵa konkýrssyz taǵaıyndalý múmkindigine ıe boldy.
Sonymen qatar, Májilis pen máslıhat saılaýynda jastarǵa arnalǵan arnaıy kvotalar engizildi, bul bastama organdardyń jumysyna jańa serpin berdi.
Budan bólek memleket granttar men syıaqylar arqyly jastarǵa qoldaý kórsetip keledi. 2024 jyly 90 mln. teńgege «Táýelsizdik urpaqtary» granty 30 jasqa tabystaldy. Joba alty baǵyt boıynsha grant bóldi. Atap aıtsaq, ǵylym, mádenıet, IT, medıa, bıznes, volonterlik sekildi taqyryptar qamtyldy. «Daryn» memlekettik jastar syılyǵynyń mólsheri 1 mln teńgege deıin ulǵaıtyldy.
Bıyl jastarǵa arnalǵan arnaıy granttyq jobalar 6 baǵyt boıynsha (lýdomanıa men nashaqorlyqtyń aldyn alý, jastardyń qarjylyq jáne quqyqtyq saýatyn arttyrý jáne t.b.) bólinedi. Jobanyń jalpy somasy shamamen – 720 mln teńge (2025-2027 j. j. kezeń úshin).
Startaptar men ınovasıalyq bastamalardy qoldaý jańa jumys oryndarynyń ashylýyna jáne ekonomıkanyń ósýink yqpal etedi.
Kásiptik baǵdar berý jáne jumysqa ornalastyrýǵa járdemdesý jastardyń jumyspen qamtylý deńgeıin arttyrady.
Jalpy, kópvektorly jastar saıasaty jastardyń qoǵamdyq ómirge belsendi aralasýyna, olardyń azamattyq jaýapkershilik deńgeıiniń artýyna yqpal etedi.
