ۆاليۋتا باعامى
  • USD -

    525.5
  • EUR -

    541
  • RUB -

    5.25
مەملەكەت باسشىسى رەسپۋبليكا كۇنىنە وراي وتكەن سالتاناتتى جيىندا ءسوز سويلەدى
فوتو: اقوردا 23 قازان 2024
مەملەكەت باسشىسى رەسپۋبليكا كۇنىنە وراي وتكەن سالتاناتتى جيىندا ءسوز سويلەدى

قاسىم-جومارت توقايەۆ سالتاناتتى جيىندا قازاقستاندىقتاردى ۇلتىمىزدىڭ ەڭ ۇلىق مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاپ، بۇل ازاتتىقتىڭ التىن قازىعىن قاققان كۇن ەكەنىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراسيا قابىلدانعان كۇندى قاسيەتتى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باستاۋىنا بالادى.

مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە بولاشاققا سەنىممەن قارايتىن ۇلت قانا تابىسقا جەتە الاتىنىنا نازار اۋدارىپ، ءومىر بولعان سوڭ ءتۇرلى قيىندىق تا كەزدەسەتىنىنە توقتالدى.

– ەلىمىز تاڭداعان دامۋ جولىنان ەشقاشان اينىمايدى. مۇنى بيىلعى تابيعي اپات كەزىندە تاعى دا دالەلدەدىك. الاپات تاسقىن، شىن مانىندە، ەلىمىز ءۇشىن زور سىناق بولدى. قانشاما ەلدى مەكەندى قارعىن سۋ باستى. قازاقستاننىڭ 10 ايماعىندا توتەنشە جاعداي جاريالاندى. مىڭداعان ادام باسپاناسىز قالدى، مال-مۇلكىن جوعالتتى. كۇردەلى ساتتە مەنىڭ حالىققا ارنايى ۇندەۋ جاريالاعانىمدى بىلەسىزدەر. وندا ءبىر دە ءبىر ادام ەسكەرۋسىز قالمايتىنىن ناقتى ايتتىم. مەملەكەت سول ۋادەسىن ورىندادى. قىسقا مەرزىم ىشىندە 2700-گە جۋىق ءۇي سالىندى. باسپاناسىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن 9 مىڭنان استام وتباسىنا وتەماقى بەرىلدى. سونداي-اق 6 مىڭعا جۋىق ءۇي ساتىپ الىندى. جازدان بەرى مىڭداعان وتباسى قونىس تويىن تويلادى. مەملەكەت بۇلىنگەن ينفراقۇرىلىمنىڭ كوپشىلىگىن از ۋاقىتتا قالپىنا كەلتىردى، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ مۇنىڭ ءبارىن قوعامنىڭ بىرلەسە اتقارعان جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى دەپ باعالاپ، اپات سالدارىن جويۋعا اتسالىسقاندارعا، اسىرەسە، قۇتقارۋشىلارعا، ەرىكتىلەرگە، كاسىپكەرلەرگە جانە باسقا دا جاناشىر ازاماتتارعا العىس ايتتى.

– ءوزارا تىلەۋلەستىك پەن قامقورلىقتىڭ ارقاسىندا سىناقتان سۇرىنبەي وتتىك. شىن مانىندە، ءبىزدىڭ بارلىق جەتىستىگىمىز بەرەكەلى بىرلىك پەن ىرىستى ىنتىماقتان باستاۋ الادى. بۇل – ۇيىسقان ۇلت، مىقتى مەملەكەت بولۋدىڭ باستى كەپىلى. ەلدە تۇراقتىلىق بولماسا، ەشقانداي دامۋ بولمايتىنىن ءقازىر الەمدە بولىپ جاتقان وقيعالاردان انىق اڭعارۋعا بولادى. وكىنىشكە قاراي، كوپتەگەن ەلدەر الاۋىزدىق پەن ءتۇرلى جانجالدىڭ كەسىرىنەن توقىراۋعا ۇشىراپ وتىر. «بىرلىك بار جەردە عانا تىرلىك بار». بۇل – اقيقات.

ءبىز ەلىمىزدە جان-جاقتى رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىرمىز. بۇل – ەڭ الدىمەن، حالقىمىزدىڭ تۇتاستىعى مەن بىرلىگىنىڭ ارقاسى. سەبەبى، ءبىز تاڭداعان جول – وركەندەۋ مەن دامۋ جولى. بۇگىندە ونىڭ جەمىسىن بارشا ازاماتتارىمىز كورۋدە، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، اۋقىمدى ساياسي جاڭعىرۋلار ارقىلى مەملەكەتىمىزدىڭ دەموكراتيالىق دامۋىنىڭ جاڭا باعدارى ايقىندالدى. كونستيتۋسيالىق رەفورمانى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە بيلىكتىڭ نەگىزگى ينستيتۋتتارى قايتا قۇرىلىمدالىپ، ورنىقتى ساياسي جۇيە قالىپتاستى. بۇل ساياسي جۇيەنىڭ نەگىزى – اشىقتىق پەن ادىلدىك، تيىمدىلىك پەن باسەكەگە قابىلەتتىلىك. ەڭ باستىسى، حالىققا قىزمەت ەتۋ قاعيداسى قامتىلعان. مەملەكەت باسشىسى وسىنداي قۇندىلىقتار نەگىزىندە ءبىزدىڭ قوعامدىق-ساياسي ومىرىمىزدە ىرگەلى وزگەرىستەر بولىپ جاتقانىن ايتتى.

– جاقىندا وتكەن اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ جونىندەگى رەفەرەندۋمنىڭ قورىتىندىسى – سونىڭ جارقىن دالەلى. ازاماتتاردىڭ 70 پايىزدان استامى اەس قۇرىلىسىن قولداپ داۋىس بەردى. بۇل حالقىمىزدىڭ تاعدىرشەشتى ساتتەردە ورلەۋ جولىن تاڭدايتىنىن كورسەتتى. «ءتۇرلى كوزقاراس، ءبىرتۇتاس ۇلت» قاعيداتى – مەملەكەتتىك ساياساتىمىزدىڭ نەگىزى. جالپى، ەنەرگيا تاپشىلىعىنىڭ ارتۋى – ەلىمىز ءۇشىن وتە وزەكتى پروبلەمانىڭ ءبىرى. ونى دەر كەزىندە شەشپەسە، ەكونوميكامىزدىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ، ازاماتتاردىڭ تۇرمىس ساپاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارىنا سايكەس اۋقىمدى جۇمىس اتقارىلىپ جاتقانىنا توقتالدى. ەلدىڭ كولىك، ەنەرگەتيكا جانە يندۋستريا جۇيەسى قايتا قۇرىلىپ جاتىر.

– بەس جىل بۇرىن بۇقتىرما بوگەنىنە كوپىر سالۋ تۋرالى تاپسىرما بەردىم. جۇرت جىلدار بويى جازدا – پاروممەن، قىستا – مۇزدىڭ ۇستىمەن جۇرەتىن. بۇل وتە ىڭعايسىز ءارى ءقاۋىپتى بولعانى تۇسىنىكتى. ەندى ماسەلە ءبىرجولا شەشىمىن تاپتى. كوپىردىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى، بىرنەشە كۇن بۇرىن رەسمي تۇردە اشىلىپ، ەل يگىلىگىنە بەرىلدى. بۇل – قازاقستانداعى ەڭ ۇزىن كوپىر. وسىلايشا، شەكارا ماڭىنداعى اۋداندار ترانزيتتىك اۋماققا اينالدى، ياعني قازاقستان ارقىلى جۇڭگو مەن رەسەيدى جالعايتىن تاعى ءبىر توتە جول پايدا بولدى. وسى ماڭىزدى جوبا شىعىس قازاقستانداعى بىرنەشە اۋداننىڭ كولىك قاتىناسىن ەداۋىر جاقسارتادى. جالپى، ساپالى جول – حالىقتىڭ تۇرمىسىنا وڭ ىقپال ەتەتىن فاكتور. مەن بۇل ماسەلەگە ايرىقشا ءمان بەرەمىن، – دەدى پرەزيدەنت.

وسى رەتتە قاسىم-جومارت توقايەۆ بيىلدىڭ وزىندە ۇزىندىعى 12 مىڭ شاقىرىم جول سالىنىپ، جوندەلىپ جاتقانىن ەسكە سالدى. اسىرەسە، ايماقتارداعى جولدى جاقسارتۋعا باسا نازار اۋدارىلىپ وتىر. ونىڭ ايتۋىنشا، باتىس قازاقستاندا سوناۋ كەڭەس زامانىنان بەرى قاراۋسىز قالعان جولدار بار. كازتالوۆكا – جانىبەك – رەسەي شەكاراسى باعىتىنداعى جول بيىل تولىق پايدالانۋعا بەرىلەدى. سونىمەن قاتار اۋە قاتىناسىن دامىتۋ باعىتىندا ناقتى جۇمىس اتقارىلىپ جاتىر. جاقىندا قىزىلوردا جانە شىمكەنت اۋەجايلارىندا جاڭا تەرمينالدار اشىلادى.

پرەزيدەنت ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن قابىلدانىپ جاتقان جان-جاقتى شارالار تۋرالى مالىمەت بەردى. اتاپ ايتقاندا، بيىلعى 8 ايدا وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ەكسپورتى 17،8 ميلليارد دوللاردان اسقان. ونىڭ ۇشتەن ءبىرى – كۇردەلى تەحنولوگيامەن وڭدەلگەن ونىمدەر. ءقازىر 17 سەرپىندى، ياعني وزىق ينۆەستيسيالىق جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر.

بۇدان بولەك، مەملەكەت باسشىسى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋ قارقىنىنا توقتالدى.

– بۇل – ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىسىنان ايرىقشا ماڭىزدى سالا. قازاقستان الەمدىك ازىق-تۇلىك نارىعىنداعى ءرولىن كۇشەيتە بەرەدى. ءقازىر كۇزگى جيىن-تەرىن ناۋقانى اياقتالىپ قالدى. ديقاندار قاۋىمىنا شىنايى ريزاشىلىق بىلدىرەمىن. كوكتەمگى تاسقىنعا قاراماستان 26 ميلليون توننادان استام استىق جينالدى. مۇنى رەكوردتىق كورسەتكىش دەۋگە بولادى. بۇعان مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلگەن ناقتى كومەك تە سەپتىگىن تيگىزگەنى انىق. بيىل كوكتەمگى ەگىس ناۋقانىنا بەرىلەتىن ارزان نەسيە كولەمى ءۇش ەسە كوبەيدى. اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن ليزينگ ارقىلى الۋعا قوسىمشا قاراجات ءبولىندى. جالپى، اگروونەركاسىپ كەشەنىندە 865 جوبا جۇزەگە اسىرىلماق. ونىڭ قۇنى – 2،6 تريلليون تەڭگە، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت ەلىمىزدەگى كاسىپكەرلىك سالاسىنىڭ وركەندەۋ جولىنا تۇسكەنىن، شاعىن جانە ورتا بيزنەس حالىقتىڭ ەكونوميكاداعى بەلسەندى بولىگىن جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى ەلدىڭ ىسكەرلىك احۋالى مەن ينۆەستيسيالىق تارتىمدىلىعىن ودان ءارى جاقسارتۋ ماقساتىندا مامىر ايىندا ەكونوميكانى ىرىقتاندىرۋ جونىندەگى جارلىققا قول قويعانىن جەتكىزدى.

– وتاندىق كاسىپكەرلەر ەلدەگى ماڭىزدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا بەلسەنە اتسالىسىپ كەلەدى. ولار مەكتەپتەر، اۋرۋحانالار جانە باسقا دا الەۋمەتتىك نىساندار سالىپ جاتىر. سونداي-اق ونەركاسىپ پەن ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا ينۆەستيسيا قۇيىپ، قايىرىمدىلىق باستامالاردى قولداپ ءجۇر. بۇل – مەملەكەت پەن بيزنەس اراسىنداعى جاسامپاز سەرىكتەستىكتىڭ، بيزنەس وكىلدەرىنىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ ايقىن كورسەتكىشى، – دەدى پرەزيدەنت.

وسى ورايدا قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇكىمەت پەن اكىمدەردىڭ تىكەلەي مىندەتى – بيزنەس-قاۋىمداستىققا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋ، كاسىپكەرلەرمەن تىعىز قارىم-قاتىناس جاساۋ ەكەنىن ايتتى.

پرەزيدەنت ەلىمىزدە باسىمدىق بەرىلىپ وتىرعان الەۋمەتتىك سالالارعا توقتالدى.

– بيىل «اۋىلدا دەنساۋلىق ساقتاۋدى جاڭعىرتۋ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا 115 جاڭا مەديسينا نىسانى سالىندى. وتاندىق مەديسينادا ەمدەۋدىڭ يننوۆاسيالىق ادىستەرى ەنگىزىلىپ، ونكولوگيالىق قىزمەتتى كەشەندى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى باستالدى. سالا قىزمەتكەرلەرىن قۇقىقتىق جانە قارجىلىق تۇرعىدان قورعاۋ تۋرالى زاڭ قابىلداندى. بۇل – اتالعان ماماندىقتىڭ مارتەبەسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان قادام. وسى جانە باسقا دا جۇيەلى شارالاردىڭ ناتيجەسىندە نەگىزگى مەديسينالىق-دەموگرافيالىق كورسەتكىشتەردىڭ جاقسارعانى بايقالىپ وتىر. ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا العاش رەت 75 جاستان استى. ۇرپاققا ساپالى ءبىلىم بەرۋ – ماڭىزدى مىندەت. ەلىمىزدە «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى قولعا الىندى. سونىڭ ارقاسىندا 500 مىڭعا جۋىق بالا جاڭا ءبىلىم ورداسىندا وقيتىن بولادى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى عىلىمى جانە تەحنيكاسى دامىعان ەلدەردىڭ الەم كوشىن باستاپ تۇرعانىن تىلگە تيەك ەتىپ، وسى ۇدەرىستەن قالماۋ ءۇشىن تەحنوكرات ۇلت بولۋىمىز قاجەت ەكەنىن العا تارتتى.

– بۇل – ۋاقىت تالابى. كەلەر جىلدى «جۇمىسشى ماماندىقتارى جىلى» دەپ جاريالادىق. ءبىز تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋگە باسا ءمان بەرىپ وتىرمىز. بيىل وسى سالاعا ارنالعان مەملەكەتتىك تاپسىرىستى ەداۋىر كوبەيتتىك. گرانت سانىن 10 مىڭعا ارتتىردىق. مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ 65 پايىزى تەحنيكالىق ماماندىقتارعا ءبولىندى. ەلىمىزدە شەتەلدىڭ بەدەلدى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارى اشىلىپ جاتىر. ءبىلىم-عىلىمنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا قاتىستى باسقا دا شارالار قولعا الىندى. جاقىندا «عىلىم جانە تەحنولوگيالىق ساياسات تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. مۇنىڭ ءبارى باسەكەگە قابىلەتتى وزىق ۇلت بولۋىمىز ءۇشىن وتە ماڭىزدى دەپ ويلايمىن، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ بيىل ءوزىنىڭ باستاماسىمەن «تازا قازاقستان» اكسياسى باستالعانىن، بۇل حالىقتىڭ ەكولوگيالىق مادەنيەتىن كوتەرۋگە ارنالعان جالپىۇلتتىق جوبا ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

ەلدىڭ ىشكى جاعدايى مەن ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىنا مەملەكەتتىڭ سىرتقى ساياساتى تىكەلەي اسەر ەتەدى. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە بۇل سالاعا دا ەرەكشە ءمان بەردى.

– قازاقستان ۇلتتىق مۇددەگە نەگىزدەلگەن تەڭگەرىمدى، كونسترۋكتيۆتى سىرتقى ساياسات جۇرگىزەدى. بيىل ءبىز ءۇشىن حالىقارالىق ماڭىزدى وقيعالارعا تولى جىل بولدى. قازاقستان بىردەن بىرنەشە كوپجاقتى ۇيىمدارعا ءتوراعالىق ەتىپ، ءبىرقاتار اۋقىمدى ءىس-شارا ۇيىمداستىردى. اسىرەسە، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ءسامميتى مەن دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارىن اتاپ وتۋگە بولادى. مەملەكەتىمىز الەمدىك ارەناداعى ورنىن دايەكتى تۇردە نىعايتۋ ارقىلى ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىنا قول جەتكىزۋگە جانە جاھاندىق سىن-قاتەرلەردى ەڭسەرۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ كەلەدى. قازاق ديپلوماتياسى سان عاسىرلىق تاريحى مەن ءداستۇرى بار ۇلى دالادان باستاۋ الدى. قازاقستاننىڭ الەمدىك ارەناداعى بەدەلىن نىعايتا ءتۇسۋ – ۇلتتىق ديپلوماتيانىڭ الدىندا تۇرعان ماڭىزدى مىندەت. ءقازىر دۇنيە ءجۇزى قاۋىمداستىعى ءبىزدىڭ ەلىمىزدى ورتا دەرجاۆا دەپ اتايتىن بولدى. ءبىراق ارقانى كەڭگە سالۋعا بولمايدى، ءالى دە وتە بەلسەندى جۇمىس ىستەۋ قاجەت. الەمدە ءتۇرلى قاقتىعىستار كوبەيىپ، قارۋلانۋ جارىسى بەلەڭ العانىن جانە ساۋدا سوعىسى ءورشىپ بارا جاتقانىن كورىپ وتىرسىزدار. ءبىراق ەڭ ءقاۋىپتىسى – سانانىڭ ميليتاريزاسياسى، ءبىر-بىرىنىڭ ۇستانىمىن مويىنداماۋ جانە سەنىمسىزدىكتىڭ ارتۋى، ديالوگ پەن كونسەنسۋس ءۇشىن مۇمكىندىكتىڭ ازايۋى. وسىنىڭ ءبارى الەمدىك ءتارتىپتىڭ تۇبەگەيلى وزگەرىسكە ۇشىراپ جاتقانىن كورسەتەدى. ءبىز وسىنداي جاعدايدىڭ وزىندە تۇراقتىلىق پەن كەلىسىم مەكەنى بولىپ قالۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسايمىز. بەيبىتشىلىك پەن تىنىشتىق – ءبىزدىڭ ەڭ قۇندى بايلىعىمىز، ونى ايالاپ، كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋىمىز كەرەك، – دەدى پرەزيدەنت.

بۇل رەتتە مەملەكەت باسشىسى بەيبىتشىلىك پەن دامۋدىڭ ءتۇپ نەگىزى وتباسىنداعى تاربيەدەن، كوشەدەگى تازالىقتان، قوعامداعى بىرلىكتەن باستاۋ الاتىنىنا نازار اۋدارىپ، نەلىكتەن زاڭ مەن ءتارتىپ ۇستەمدىگى تۋرالى ۇدايى ايتاتىنىن ءتۇسىندىردى.

– بۇل – ءبىزدىڭ بايىپپەن تاڭداعان اينىماس قاعيداتىمىز. ول قوعامدىق سانادا تامىر جايۋعا ءتيىس. «زاڭ – ىزگىلىك پەن ادىلەت ونەرى» دەگەن ايگىلى ءتامسىل بار. زاڭ ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ، قوعامداعى ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قاجەت. ارينە، زاڭنىڭ قاتاڭدىعىنا نارازىلىق ءبىلدىرىپ، «قىلبۇراۋ سالىپ جاتىر» دەپ ويلايتىن ادامدار ءارقاشان تابىلادى. ءبىراق جازادان جالتارىپ، جۇگەنسىز كەتكەندەر، شىن مانىندە، حالىق پەن ەل مۇددەسىنە قارسى ادامدار. مەملەكەت قىلمىسقا «مۇلدەم توزبەۋشىلىك» قاعيداتىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن شارا قابىلداۋدى جالعاستىرادى. بۇزاقىلىقپەن جانە ۇيىمداسقان قىلمىسپەن ىمىراسىز كۇرەس جۇرگىزەدى. – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت ءبىر-بىرىمىزدى قولداپ، بيىك ماقساتتارعا ۇمتىلاتىن بىرلىگى مىقتى ەل بولساق، كوك پاسپورتىمىز دا مىقتى ءارى قۋاتتى بولاتىنىن ايتتى.

– بىر-بىرىمىزگە تىلەكتەس بولايىق، ءوزارا قۇرمەتپەن قارايىق، قادىرلەيىك. كەز كەلگەن قيىندىققا قارسى تۇرىپ، ەل ءۇشىن، جەر ءۇشىن بىرگە ەڭبەك ەتەيىك. حالقى – ءبىرتۇتاس، بولاشاعى – جارقىن ادىلەتتى قازاقستاندى بىرگە قۇرايىق. ازاماتتارىمىز بارلىق سالادا ءاردايىم ادىلدىك بولعانىن قالايدى. ول ءۇشىن اركىم ادىلدىكتى، ەڭ الدىمەن، وزىنەن باستاۋى كەرەك. سوندا قوعام دا، بۇكىل مەملەكەتتىك جۇيە دە ءادىل بولماق. ەلىمىزدىڭ ەڭ باستى مەرەكەسى – رەسپۋبليكا كۇنىندە ءبىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ تاباندى ەڭبەگىن اتاپ وتۋگە ءتيىسپىز. ونىڭ قازىرگى قازاق مەملەكەتىن قۇرۋ ىسىندە شەشۋشى تاريحي ءرول اتقارعانىن مىندەتتى تۇردە ايتۋىمىز قاجەت. ەل ءۇشىن جاسالعان قىزمەت ەشقاشان ۇمىتىلماۋى كەرەك، ەل جادىندا ساقتالۋعا ءتيىس. بۇل – ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن وتە ماڭىزدى. «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت» دەگەن حالقىمىز. بۇگىنگى تاريحقا ءادىل باعا بەرىلۋى ءۇشىن كەشەگى تاريح ءادىل باعالانۋعا ءتيىس، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستاننىڭ جەتىستىكتەرى بارشا حالقىمىزدىڭ ورتاق تابىسى ەكەنىن اتاپ ءوتىپ، ۇلىق مەيرام – رەسپۋبليكا كۇنىنە وراي ەلىمىزدى دامىتۋعا وراسان زور ۇلەس قوسىپ جۇرگەن ءبىر توپ ازاماتقا جوعارى ناگرادالاردى جانە مەملەكەتتىك سىيلىقتى سالتاناتتى تۇردە تابىستادى.

 

 

RELATED NEWS
مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى — ورتالىق ازياداعى سۋ پروبلەماسىن  كۇردەلەندىرەدى
09 ءساۋىر 2019
مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى — ورتالىق ازياداعى سۋ پروبلەماسىن كۇردەلەندىرەدى

سوڭعى كەزدە وزەندەرگە اعاتىن قۇيىلاتىن سۋدىڭ كولەمى ۇلعايدى دەپ قۋاناتىن ادامداردى ءجيى كورەمىز. الايدا، ماماندار بۇعان قايعارادى. سەبەبى، مۇزدىقتاردىڭ جىلدام ەرۋى سالدارىنان سۋدىڭ كولەمى ارتۋدا. ورتالىق ازيا ايماعىندا ارالدىڭ تارتىلۋىنا قاتىستى، ءامۋداريا مەن سىرداريانىڭ دۇرىس، ءتيىمدى پايدالانباۋى مەن سالادا جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ بولماۋىنان تىس ايماقتا سۋعا قاتىستى تاعى ءبىر پروبلەما بار. ول سوڭعى جىلدارى تيان-شيان مەن پامير تاۋلارىنداعى مۇزدىقتاردىڭ جىلدام ەري باستاۋى. وعان كليماتتىڭ جىلىنۋى مەن ارالدان ۇشقان تۇزدى شاڭ-توزاڭ قاتتى اسەر ەتۋدە.

ارالدى قۇتقارۋ حالىقارالىق قورىنىڭ قازاقستانداعى اتقارۋشى ديرەكتورى بولات بەكنيازدىڭ ايتۋىنشا، سىرداريا مەن ءامۋداريا سۋ كەلەتىن جاعى ءبىزدىڭ مۇزدىقتار عوي. ونىڭ كولەمى ازايىپ جاتىر، كەيبىر جەردە 50، كەي جەردە 40 % كەمىگەن. كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى نەگىزگى سۋدىڭ كولەمى ازايىپ جاتىر. تاجىكستان رەسپۋبليكاسى عىلىم اكادەمياسى سۋ پروبلەمالارى، گيدروەنەرگەتيكا جانە ەكولوگيا ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى باحروم مامادالييەۆ، ۇساق مۇزدىقتار جوعالۋدا. بۇل سۋدىڭ ازايۋىنا اكەلەدى، بۇكىل ەلدەردەگى وزەن سۋلارىنىڭ ەكولوگيالىق احۋالى ناشارلايدى. سوڭى سۋ رەسۋرستارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى مەن تاپشىلىعىنا ۇلاسادى. ياعني  تۇتاس ەلدى-مەكەندەر سۋسىز قالىپ، حالىق اراسىندا اۋرۋ-سىرقاۋ ارتادى دەگەن ءسوز.

ورتالىق ازيا ەلدەرى تاياۋ جىلدارى ۇلكەن پروبلەماعا اينالاتىن وسى ماسەلەلەردى قازىردەن شەشۋى ءتيىس. الايدا ءبىراۋىزدىق تانىتقاننان گورى باس-باسىنا بي بولۋعا اسىق. تاعى ءبىر ۇلكەن پروبلەما — سۋدىڭ باسىنداعى ەلدەر ءتىپتى وزەندەردى باسى ءبۇتىن ءوز مەنشىگى رەتىندە كورۋگە كوشكەن.  بۇۇ-نىڭ كەمە جۇرمەيتىن حالىقارالىق سۋ ارنالارىن پايدالانۋ قۇقىعى تۋرالى كونۆەنسياسىنىڭ (نيۋ-يورك، 1997 ج.) 5-بابىنىڭ 2-تارماعىندا «سۋدىڭ بويىنداعى مەملەكەتتەر حالىقارالىق اعىن سۋدى ادىلەتتى جانە پاراساتتى تۇردە پايدالانۋعا، يگەرۋگە جانە قورعاۋعا قاتىسادى. مۇنداي قاتىسۋعا، وسى كونۆەنسيادا قارالعان سۋدى پايدالانۋ قۇقىعى سونداي-اق ونى قورعاۋ مەن يگەرۋ ماسەلەسىندە ىنتىماقتاسۋعا قاتىستى مىندەتتەر دە جاتادى» دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان. تۇركيا رەسپۋبليكاسى الەۋمەتتىك يننوۆاسيا زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى، پروفەسسور  جەمال زەحير بۇل ماسەلەگە قاتىستى بىلاي دەيدى:  «ترانسشەكارالىق سۋلاردى حالىقارالىق قۇقىق سۋ باسىنداعى  ەلدەردىڭ باسى ءبۇتىن ءوز مەنشىگى رەتىندە قولدانۋىنا رۇقسات بەرمەيدى. بۇل وتە ماڭىزدى. ياعني قازاقستانعا اققان سىرداريا مەن ءامۋداريانى باسقا مەملەكەتتەر ءوز قۇقىقتارىن شەكتەن اسىرا پايدالانىپ، باسقارا المايدى. قازاقستاننىڭ قاجەتتەلىگىن ەسكەرۋى ءتيىس ءارى كەلىسسوز جاساۋلارى كەرەك. اۋماعىن باسىپ وتەتىن ءۇشىن ولاردى قولدانۋلارىنا حاقتارى بار، ءبىراق شەكتەن اسىرا پايدالانا المايدى». تاعى ءبىر تۇركيالىق عالىم حاسرەت چوماك تا، «1997 جىلى شىققان بۇۇ-نىڭ كەلىسىمىنە ساي، ترانسشەكارالىق جانە شەكارا ماڭى وزەننىڭ باسىندا وتىرعان ەلدەر سۋ ساياساتىنا وزگەرىس جاساۋدا ونى پايدالاناتىن وزگە مەملەكەتتەردىڭ مۇددەسىنە كەسىرى تيۋ ىقتيمالى جوعارى بولسا، كەم دەگەندە التى اي بۇرىن ولارعا حابار بەرىپ، رۇقساتىن الۋى ءتيىس. سۋدىڭ باستاۋى بىزدەن شىعادى، مەن ويلاعانىمدى ىستەيمىن، قالاعانىمشا  قولدانامىن دەگەن تۇسىنىك بولمايدى. سەبەبى حالىقارالىق ۇيىمنىڭ قۇجاتى وسىنى مۇقيات ەسكەرتەدى» دەدى.

راسىندا دا، تابيعاتتا سۋ مەن جەل ادامدار سىزعان شەكارالارعا مويىنسۇنبايدى.  ءبىر ەلدەن ەكىنشى ەلگە ۆيزا، پاسپورت الماستان ەمىن-ەركىن وتە بەرەدى. «بۇل سۋ مەنىكى» دەۋگە ەشبىر مەملەكەتتىڭ حاقى جوق. ارينە، قولدانۋ قۇقىنا، قاجەتتىلىكتەرىن وتەۋ قۇقىنا يە. الايدا حالىقارلىق قۇقىق كورشىڭىزدىڭ دە قۇقىنا زارداپ ەتپەڭىز، قاجەت بولعاندا، وعان دا سۋ بەرەسىز دەيدى. سوندىقتان بىرىگە وتىرىپ كەلىسۋ كەرەك، مۇمكىندىك بولسا، ورتاق سۋ قويمالارىن جاساۋ كەرەك. ەنەرگيا ماسەلەسىن دە بىرىگىپ شەشۋ قاجەت.

ارالدى قۇتقارۋ حالىقارالىق قورىنىڭ قازاقستانداعى بولىمشەسىنىڭ سۋ رەسۋرتارى جونىندەگى دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ءامىرحان كەنشىموۆ، ەكى كونۆەنسيا بار. بىرەۋى 1992 جىلى قول قويىلعان حەلسينكي كونۆەنسياسى. ول جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇر. 45-تەن استام ەل مۇشە. ونىڭ ىشىندە: ءبىز دە مۇشەمىز، وزبەكستان دا مۇشە. ءبىراق ونى قىرعىزستان مويىنداماي وتىر، تاجىكستان مويىنداماي وتىر. سودان كەيىن بارىپ 1997 جىلعى نيۋ-يورك كونۆەنسياسى بار. باسىندا شارتى بولعان 35 مەملەكەت مويىنداعاننان كەيىن كۇشىنە ەنەدى دەپ، بىلتىر كۇشىنە ەندى. 35 مەملەكەت مويىندادى. ءبىز وعان كىرگەن جوقپىز، وزبەكستان وعان كىرگەن.

ماسەلەن، قىرعىزستان «قامبار اتا» سۋ ەلەكتر ستانساسىن، تاجىكستان بولسا «روگۋندى» سالۋعا شەتەل ينۆەستورلارىن ىزدەۋدە. ءبىراق، مۇنداي جوبالارعا ءۇشىنشى ەلدەردىڭ قارجى سالۋى ءقاۋىپتى. سۋ ماسەلەسىن باسقارۋ ۇدەرەسىنە شەتەلدىكتەردى ارالاستىرۋ الاڭداتپاي قويمايدى. ەرتەڭ ويىنعا اينالدىرىپ جۇرمەي مە؟ سوندىقتان ورتا ازيا ەلدەرى سۋ ەلەكتر ستانسالارىن بىرىگىپ سالۋى كەرەك. قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى جانە مەليوراسيا ەكس-مينيسترى چىنگىسبەك ۋزاكبايەۆ، بۇگىن ينۆەستورلار كەرەك دەپ جاتامىز، ءبىراق شەتتەن كەلگەندەردەن مەن قورقامىن. اشىق ايتايىن قىرعىزستاندا قازىرگى كەزدە ەكونوميكالىق اۋحال ناشار. «قامبار اتا-1» مەن جوعارى نارىن سۋ ەلەكتر ستانسالارىن قۇرۋعا جۇڭگو ەكى الاقانىن ىسقىلاپ دايىن وتىر. كەل مەن اقشا بەرەيىن دەپ. ال ورىستار رەسەي دە  ءبىزدىڭ ەڭ جاقىن دوس مەملەكەت. ولار دا سۇقتانىپ وتىر. ەندىگارى ورتا ازيادان شىقپايمىن دەپ ترامپ تا قاتتى ايتىپ جاتىر. ولار بۇل ايماقتان ەشقاشان شىقپايدى، ويتكەنى ولاردىڭ ءاربىرىنىڭ وسى جەردە وڭىرلىك ساياساتى مەن مۇددەسى بار.

ال تۇركياداعى «Hydropolitics association» حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ پرەزيدەنتى  دۋرسۋن يىلدىزدىڭ كوزقاراسى: «ورتا ازيادا ەنەرگيا ماسەلەسىن سۋ پروبلەماسىمەن قاتار شەشۋ قاجەت. ايتپەسە، تەك سۋدىڭ جايىن رەتتەۋ وڭايعا سوقپايدى. سەبەبى، كەڭەس داۋىرىندە ەكونوميكانىڭ سۋ كوپ قولدانىلاتىن سالالارى دامىتىلدى. مىسالى، وزبەكستاندى سۋعا اسا مۇقتاج تىكەلەي ەگىستىككە تاۋەلدى سالا ەتتى. سۋدىڭ جوعارى جاعىندا ورنالاسقان قىرعىز بەن تاجىك ەنەرگياسى جوق بولعان سوڭ سۋدان ەنەرگيا الۋعا ۇمتىلسا، كەرىسىنشە سۋارمالى القابى كوپ تومەندەگى ەلدەر سۋعا مۇقتاج بولدى».

دەمەك، سۋدىڭ باسىنداعى ەلدەردىڭ دە، سوڭىنداعى ەلدەردىڭ دە مۇددەسى تولىق ۇيلەسىم تابۋى كەرەك. سوندا عانا ماسەلە تولىق شەشىمىن تابادى. بۇل ءۇشىن ورتاق سۋ بانكىن قۇرۋ — ءتيىمدى جولداردىڭ ءبىرى. قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى جانە مەليوراسيا ەكس-مينيسترى  جۋماكادىر اكەنەيەۆتىڭ پىكىرىنشە، بىرىگىپ سۋ بانكى تۇزىلسە، ول بانك ساۋد ارابياسى سياقتى قارجىلى ەلدەرمەن كەلىسسوز جاساپ، سىزدەر سۋ قۇبىرىن تارتىپ  بەرىڭىزدەر دەۋ كەرەك. ودان سوڭ سۋ قۇبىرى ارقىلى وزىمىزدەن اسقان سۋدى ولارعا ساتىپ، تۇسكەن اقشانى سۋ ماسەلەسىن شەشۋگە پايدالانساق بولادى. ارالدى تولتىرۋىمىز كەرەك، حالقىمىز جاقسى سۋ ءىشۋى كەرەك. ويتكەنى، دەنساۋلىعى جاقسى ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋى ۇزارادى.

سۋ بانكىسىن قۇرۋ ءۇشىن ءاربىر ەلدىڭ ءوزىنىڭ كۆوتاسى بولادى. سۋ ەنەرگەتيكالىق رەسۋرتارعا كەيبىر جەرلەردە وسى كۆوتالاردى الماستىرۋ قاجەت. قۇقىقتىق سۇراقتاردى رەتتەۋ جەكە ماسەلەسى تۇراقتى ديالوگتى قاجەت ەتەدى. جىلدىڭ ءار ءتۇرلى ماۋسىمىندا ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستاردى رەتتەۋ مەن پايدالانۋ تاعى دا وسى ماسەلەلەر بويىنشا تۇراقتى جۇمىس قاجەت ەتەدى. بۇنداي باستامانى 2003 جىلى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش  پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۇسىنعان بولاتىن. ول سۋدى جەتكىزىپ بەرۋشى ەلدەر مەن تۇتىنۋشى ەلدەر اراسىندا ديالوگ بولا الاتىن سۋ-ەنەرگەتيكالىق كونسورسيۋمىن قۇرۋدى باستاما ەتىپ كوتەردى. ءبىراق ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى  ول كەزدە دايىن بولمادى دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى سۋ مەن ەنەرگەتيكا بىرگە جۇرسە، ءار مەملەكەت ودان پايدا تابادى. سول ءۇشىن ونىڭ ءبارى ءبىر كونسورسيۋمنىڭ قولىندا بولۋ كەرەك. گيدروەنەرگەتيكا، سۋ ماسەلەسى ءبارى ءبىر باسقارمادا بولۋ كەرەك. سوندا ءار مەملەكەت ءوز پايداسىن كورەدى.

ءقازىر ترانسشەكارالىق سۋ باسسەيندەرىندە ءقازىر مىناداي وتكىر ماسەلەلەر تۇر: سۋ رەسۋرستارىنىڭ ازايۋى، بالىق قورىنىڭ ازايۋى، سۋارمالى جەر ونىمدىلىگىنىڭ كۇرت ءتۇسۋى، بيورەسۋرستاردىڭ جوعالۋى، مۇزدىقتاردىڭ دەگراداسياعا ۇشىراۋى، سەل ءقاۋىپىنىڭ ارتۋى مەن شولدەردىڭ ۇلعايۋى سونىمەن قاتار وزەن ساعاسىنداعى ورمانداردىڭ دەگراداسياعا ۇشىراۋى. سوندىقتان ترانسشەكارالىق وزەندەر ماسەلەسىن بەس مەملەكەت بىرىگە وتىرىپ جۋىق ارادا جەدەل شەشۋى ءتيىس.

الەمدەگى سۋ پروبلەمالارىن شەشكەن ەلدەرگە قاراساق، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى ورتا ازيا مەملەكەتتەرىندە دە بار. ول ۇقساس مادەنيەت. ەۋروپاعا قاراساق تا، امەريكا مەن كانادا اراسىنداعى بايلانىستى الساق تا، بىر-بىرلەرىنە ۇقساس، ءتىلى ءبىر ادامدار. ءتۇبى دە ءبىر، مادەنيەتى دە. ءبىر وتباسىنىڭ مۇشەسى سياقتى. ورتا ازيا ايماعىنداعىلار كەڭەس وداعى كەزىندە دە بىرگە ءومىر ءسۇردى. سوندىقتان تاريحي-مادەني بايلانىستار تەرەڭ، ءدىنى ءبىر، ادامدارى بىر-بىرىنە وتە جاقىن. ماسەلەنىڭ شەشىلمەۋىنە ەشبىر نەگىز جوق. ءبىراق ايماق كوشباسشىلارىنا ساياسي ەرىك-جىگەر كەرەك. ولار باستارىن بايگەگە تىگۋى ءتيىس.  سەبەبى، كورشىنىڭ قاجەتتىلىگىن وتەسەڭ عانا، سەنىڭ دە ماسەلەڭ شەشىمىن تابادى.

«سۋدىڭ ءتىلىن بىلگەن ۇتادى، سۋدىڭ ءتىلىن بىلمەگەن قۇرتادى». ايماقتا     گيدروەنەرگەتيكالىق ساياسات شاتقاياقتاپ تۇر. سۋدى دۇرىس ءبولىسىپ، باسقارا الماعاندىقتان كوپ دۇنيەدەن ۇتىلىپ وتىرمىز. ماسەلەن، سۋ-ەنەرگەتيكالىق ساياساتىنداعى ارىپتەستىككە نەمقۇرايلىلىقتىڭ سالدارىنان ورتا ازيا ەلدەرى جىلىنا 1،7 ميلليارد اقش دوللارىنان ايىرىلادى. ياعني بۇل ايماق ەلدەرى جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ 3 پايىزى. ورتالىق ازيا سۋ ەنەرگەتيكاسىنىڭ ءبىرتۇتاس ساياساتسىز پروبلەمانى شەشە المايدى. بۇل تەك اتالعان ەلدەردەگى ءوزارا ارىپتەستىك ارقاسىندا عانا قول جەتەتىن دۇنيە. قازىرگى كەزدە بۇل ماسەلە ءپىسىپ جەتىلدى. سۋ ماسەلەسىن شەشەتىن دە كەزەڭ جەتتى.

وزبەكستان باسشىسى، قىرعىزستان باسشىسى اۋىستى. ورتالىق ازيا باسشىلارىنىڭ بىر-بىرىمەن بايلانىسى ارتىپ، ءبىراز پروبلەمالار شەشىلدى. ەندى ايماق باسشىلارى زاردابى اۋىر بولاتىن سۋ پروبلەماسىن جەدەل بىرىگىپ، اقىلداسا وتىرىپ قولعا الۋى ءتيىس. ايتپەسە، كوپ دۇنيەدەن كەش قالامىز.

 

 

ەرجان قالىمباي ۇلى، جۋرناليست

كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋ بولمايدى
05 اقپان 2019
كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋ بولمايدى

ن.نازاربايەۆ: كونستيتۋسياعا سايكەس پرەزيدەنت كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋ جونىندە مالىمدەمە جاساۋعا قۇقىلى، ءبىراق ونداي جاعداي بولا قويماس. سوندىقتان، تىنىشتىق ساقتاپ، كۇندەلىكتى جۇمىسپەن اينالىسا بەرۋ كەرەك.

بۇگىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسكە ءوتىنىش بىلدىرۋىنە قاتىستى مالىمدەمە جاسادى. مالىمدەمەنىڭ ءماتىنى akorda.kz سايتىندا جاريالاندى.

پرەزيدەنتتىڭ سوزىنشە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىن قابىلداعان 1995 جىلدان باستاپ بۇگىنگە دەيىن كونستيتۋسيالىق كەڭەسكە 220 ءوتىنىش جولدانىپتى. سونىڭ  22ء-سىن پرەزيدەنت جونەلتىپتى.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسى تۋرالى» زاڭعا سايكەس، كونستيتۋسيالىق كەڭەس كونستيتۋسياعا رەسمي تۇسىندىرمە بەرۋگە قۇقىلى. زاڭنامادا ولقىلىقتاردىڭ ورىن الۋى – بولىپ تۇراتىن جاعداي. مىسالى، كونستيتۋسيادا پرەزيدەنتتى الماستىرۋ جولدارى ايقىندالماعان، سونداي-اق ونىڭ ءوز ەركىمەن وتستاۆكاعا كەتۋ جاعدايى قاراستىرىلماعان. مۇنداي نورمالار الەم ەلدەرى كونستيتۋسيالارىنىڭ بارىندە بار. بۇل اسپەكتىلەردىڭ وزەكتىلىگى زور ەكەنىن ەسكەرىپ، مەن كونستيتۋسيالىق كەڭەستەن وسى ەرەجەنى ءتۇسىندىرۋدى سۇرادىم»،-دەيدى ن.نازاربايەۆ. سونىمەن قاتار بۇگىندە قوعامدى سايلاۋ ماسەلەسى مەن ترانزيت جايى قىزىقتىراتىنان توقتالعان ول: «ءبىراق، بۇل تاقىرىپقا قاتىستى جۇرتتى دۇرلىكتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. اتا زاڭىمىزدا، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭدا سايلاۋ وتكىزۋدىڭ ءتارتىبى مەن ۋاقىتى، وكىلەتتىلىكتىڭ اياقتالۋ مەرزىمى انىق جازىلعان. كونستيتۋسياعا سايكەس پرەزيدەنت كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزۋ جونىندە مالىمدەمە جاساۋعا قۇقىلى، ءبىراق ونداي جاعداي بولا قويماس. سوندىقتان، تىنىشتىق ساقتاپ، كۇندەلىكتى جۇمىسپەن اينالىسا بەرۋ كەرەك»،-دەدى.

ەستەرىڭىزدە بولسا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ق ر كونستيتۋسيالىق كەڭەسىنە ءوتىنىش جولداعانى تۋرالى كەڭەستىڭ سايتىندا اقپارات شىققان بولاتىن. وندا «2019 جىلعى 4 اقپاندا رەسپۋبليكانىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ 42-بابىنىڭ 3-تارماعىنا رەسمي تۇسىندىرمە بەرۋ تۋرالى ءوتىنىشىن كونستيتۋسيالىق ءىس جۇرگىزۋگە قابىلدادى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق كەڭەسى تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭىنا سايكەس، اتالعان ءوتىنىشتى كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ وتىرىسىندا قاراۋ ءۇشىن قاجەتتى ماتەريالداردى دايىنداۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە»، -دەپ جازىلعان ەدى حابارلامادا.

 

 

سەپاراتيزم ءۇشىن پەتروپاۆلدا ەرلى-زايىپتىلار 5 جىلعا سوتتالدى
16 تامىز 2022
سەپاراتيزم ءۇشىن پەتروپاۆلدا ەرلى-زايىپتىلار 5 جىلعا سوتتالدى

پەتروپاۆلدا ەلدىڭ بۇتىندىگىن بۇزۋدى ناسيحاتتاپ، ۇلتارالىق الاۋىزدىق تۋدىرعان ەرلى-زايىپتىلار 5 جىلعا سوتتالدى.

ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتىنشە، پەتروپاۆل قالالىق سوتى الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ۇلتارالىق الاۋىزدىقتى تۋدىرعان ەرلى-زايىپتىعا قاتىستى قىلمىستىق ءىستى قاراپ، ۇكىم شىعاردى. كۇيەۋى مەن ايەلى ەندى الداعى 5 جىلدى قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسىنىڭ ورتاشا قاۋىپسىزدىكتەگى مەكەمەسىندە وتكىزەدى.

بىلتىر جەلتوقسان ايىندا پەتروپاۆل تۇرعىندارى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ سقو بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ جانە سقو پوليسيا دەپارتامەنتىنىڭ ەكسترەميزمگە قارسى ءىس-قيمىل باسقارماسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كوزىنە تۇسكەن. ەرلى-زايىپتى الەۋمەتتىك جەلىدە جانە YouTube ارناسىندا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىن جانە پەتروپاۆلدى رەسەيدىڭ قۇرامىنا بەرۋ قاجەتتىگى جايىندا قايتا-قايتا جازىپ، ايتىپ، وسىلايشا ەلدىڭ تۇتاستىعىن بۇزۋدى ناسيحاتتادى. وڭىردەگى جانە جالپى ەلدەگى ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرى اراسىندا، جالپى قوعامدا ۇلتارازدىق تۋدىردى.

«پەتروپاۆل قالالىق سوتى قىلمىستىق ءىستى 20 مامىر كۇنى قارادى. سەپاراتيستىك ارەكەتى بار قىلمىستىق ءىس بىرنەشە سوت وتىرىسىندا قارالدى. سوتتالۋشىلاردىڭ كىناسى دالەلدەندى. ءتيىستى تالداۋ جۇرگىزىلدى. ءىستى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى تەرگەدى. وسىعان ۇقساس قىلمىستار 2018 جىلى، 2019 جىلى دا قارالدى. وندا دا كىنالىلەر سوتتالدى. جالپى، ق ر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 180-بابى 2-بولىگى بويىنشا 5 جىلدان 10 جىلعا دەيىن جازا قاراستىرىلعان. جازانى وتەۋدىڭ باسقا بالاماسى جوق. سونداي-اق، ەكسترەميستىك قىلمىس بولعاندىقتان، شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتىلمايدى»، - دەيدى پەتروپاۆل قالالىق سوتىنىڭ سۋدياسى الماس جۇماعازين.

 

inform.kz

ءبىز تۋرالى
ulys.kz — اقپاراتتىق، ساراپتامالىق جانە تانىمدىق باعىتتاعى ماتەريالداردى بەرەدى.
 
مۋلتيمەديالىق جوبا زامان تالابىنا ساي جاسالعان. قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق نارىعىن ساپالى
كونتەنتپەن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسۋعا باعىتتالعان. مۇنداعى ساراپتامالىق، تانىمدىق
ماقالالار سان سالانى قامتيدى. گەوستراتەگيا، گەوەكونوميكا، گەوساياسات، حالىقارالىق
قاتىناستار مەن ەلدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتى، ەكونوميكا، جاھاندا بولىپ جاتقان تەكتونيكالىق
وزگەرىستەر مەن ترەند تاقىرىپتار ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان تەرەڭ تالدانىپ قازاق
وقىرماندارىنا جەتكىزىلەدى. ورتالىق ازيا مەن تۇركى الەمىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى.