Osydan eki jyl buryn Memleket basshysy óziniń joldaýynda jańa qoǵamdyq ınstıtýt – Ulttyq quryltaı qurýdy usynǵan edi.
«Ulytaýda, Ordabasy men Kúltóbede ótken uly basqosýlar – sonyń aıqyn dáleli. Keleli jıynda aıtylǵan kesimdi sózge alty Alashtyń balasy túgel toqtaǵan. Biz birliktiń bastaýy bolǵan osy dala demokratıasynyń dástúrin jańǵyrtýymyz kerek. Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi óz mindetin tabysty atqardy. Endi onyń ornyna quramy jaǵynan aýqymdy Ulttyq quryltaı qurýdy usynamyn. Jańa qurylym Ulttyq keńestiń qyzmetin jalpyhalyqtyq deńgeıde jalǵastyrady. Quryltaı qoǵamdyq dıalogtyń birtutas ınstıtýsıonaldyq modelin qalyptastyrýǵa tıis. Sóıtip, bılik pen halyqtyń arasyndaǵy dánekerge aınalatyn bolady. Qazirgi qoǵamdyq keńesterdiń bárin óz aınalasyna toptastyrady» - dedi Prezıdent 2022 jyldyń 16 naýryzynda aıtqan sózinde.
Osylaı Prezıdenttiń bastamasymen qurylǵan Ulttyq quryltaıdyń alǵashqy jıyny dál sol jyly 16 maýsymda Ulytaýda ótti.
Ulttyq quryltaıdyń sol kezdegi quramyna Májilis depýtattary men QHA múshelerinen, azamattyq qoǵam men saıası partıa ókilderinen, sarapshylar men óńirlerdegi qoǵamdyq keńes múshelerinen, kásipkerlerden jasaqtalǵan 117 adam kirdi. Keıin bul tizim ózgerip, jańardy.
Ulytaýdaǵy uly jıynnyń tizginin el Prezıdenti qolǵa alyp, orynbasary retinde memlekettik keńesshi Erlan Qarın men «Bas redaktorlar klýby» respýblıkalyq birlestigi prezıdenti Bıbigúl Jeksenbaı taǵaıyndaldy.
Tuńǵysh Quryltaıtyń alǵashqy otyrysynda Prezıdent: «Babalarymyz mańyzdy máselelerdi osyndaı alqaly jıynda talqylaǵan. Halyq ózara aqyldasa otyryp, bir toqtamǵa kelgen. Mundaı sheshimder búkil eldi biriktirgen. Tól tarıhymyzda ult taǵdyryn sheshken quryltaılar bolǵan. Onyń kóbi halqymyz úshin mańyzdy kezeńde ótkizilgen. Talas quryltaıynan keıin Altyn Orda derbes memleket boldy. Qaraqum jáne Ordabasy quryltaılary jurtymyzdy el qorǵaýǵa uıystyrdy. Orynbordaǵy birinshi qazaq quryltaıynda Alash partıasy quryldy. Ekinshi quryltaıda Alash avtonomıasy jarıalandy», – dedi.
Birinshi Quryltaıda qandaı mańyzdy máseleler aıtyldy jáne ne oryndaldy?
25 qazan – Respýblıka kúni jańasha atap ótiletin boldy. 1990 jyly 25 qazanda Qazaqstannyń egemendigi týraly deklarasıa qabyldandy. Bul Qazaqstannyń táýelsizdik jolyndaǵy tuńǵysh qadamy edi. Osy Quryltaı jumysynan keıin elimizde 25 qazan – Respýblıka kúnine memlekettik mereke mártebesi berildi.
Quryltaıdaǵy keleli máseleler boıynshga jańa 3 oblys quryldy. 2022 jylǵy 8 maýsymda Qazaqstanda 3 jańa oblys paıda boldy. Atap aıtqanda, Jetisý, Abaı jáne Ulytaý oblystary quryldy.
Uly jıyn aldynda Ulytaýdaǵy Joshy han tarıhı-mádenı kesheni abattandyryldy. Bir sózben aıtqan tarıh sabaqtastyǵy men qundylyqtar qaıta zerdelendi. Keleli másele men kesimdi sheshim shyǵaratyn dástúr bolǵan «Kúltebedegi jıyn» qaıta jalǵasyn tapty.
Ulttyq quryltaı jıynyn 2023 jyly 18 maýsymda Túrkistan qalasynda ótti. Onda Memleket basshysy 8 mańyzdy máseleni kóterdi.
- Memlekettik nyshandardy jetildirý, nyshandarymyzǵa biregeı ulttyq kodymyzdy belgileý.
- Ultymyzdyń tarıhı sana-sezimin jańǵyrtý. Damyǵan memlekettiń bári tolyq zerttelgen tól shejiresin dáripteýge aıryqsha mán beretindigi aıtyldy.
- Mádenı muramyzdy jan-jaqty dáripteý. Jasandy tulǵalardyń esimin túrli nysandarǵa berýdi doǵarý, jalpy onomastıka salasyn tártipke keltirý.
- Urpaq tárbıesine baza nazar aýdarý. Urpaqtyń boıynda jaman ádet bolsa, bul – eń aldymen, úlkenderdiń kinási. Biz jastardy jahandanýdyń qaterli yqpalynan barynsha saqtaýǵa mindettimiz.
- Aqparat saıasatynyń tıimdiligin arttyrý.
- Memlekettik saıasatta taldaý, saraptama jasaý qyzmetterin jetildirý.
- Shekaralas aımaqtardy damytý. Onyń mańyzyn baǵamdaý.
- Jergilikti ózin-ózi basqarýdy kúsheıtip, memlekettik qyzmetshilerge kóbirek derbestik berý.
Endi osy Prezıdent aıtqan máseleler boıynsha qandaı jumystar atqaryldy soǵan toqtalsaq.
Ulttyq quryltaıdan keıin kadr máselesinde de aıtarlyqtaı ózgerister bolyp, jańa ári jas mınıstrler bılik tizginin ustady.
Jergilikti ózin-ózi basqarý júıesi jańa baǵytta serpin alyp, máslıhattardyń ókilettilikteri keńeıdi.
Shekaralas aımaqtaǵy máseleler de birte-birte sheshimin taba bastady. Memleket basshysy Jarlyǵymen Shyǵys Qazaqstan oblysy men Abaı oblysynda jańa aýdandar quryldy.
2024 jyldyń 1 qańtarynda jarıalanǵan resmı qujatqa sáıkes, Shyǵys Qazaqstan oblysy Qatonqaraǵaı aýdanynyń ákimshilik ortalyǵy Shyǵys Qazaqstan oblysy Qatonqaraǵaı aýdanynyń Úlken Naryn aýylynan Qatonqaraǵaı aýylyna kóshiriletin boldy. Shekarada turǵan Marqakól aýyly aýdan bolyp qaıta quryldy.
Budan bólek Abaı oblysynyń quramyndaǵy Úrjar aýdanynyń quramynan bólý jolymen ákimshilik ortalyǵy Maqanshy aýylynda ornalasatyn Maqanshy aýdany qurylsa, Semeı qalasynyń quramynan Abraly, Aınabulaq, Aqbulaq, Alǵabas, Ertis, Novobajenovo, Ozerka, Prırechnyı, Jıenáli, Dostyq, Qaraóleń, Kókentaý aýyldyq okrýgteri men Shúlbi, Shaǵan kentterin bólý jolymen Semeı qalasynyń aýmaǵynda ákimshilik ǵımarattardy ornalastyra otyryp, Jańasemeı aýdany paıda boldy.
Sonymen qatar Jetisý óńirindegi adamdardyń tyǵyz ornalasýy men ekonomıkalyq áleýeti eskerilip Almaty mańyndaǵy Jetigen aýyly jańa qala mártebesine ıe bolyp, Alataý dep ataldy. Mine, osyndaı aýqymdy ózgerister Ulttyq quryltaıdyń keleli jıynynan bastaý aldy.
Ulttyq quryltaıdyń úshinshi jıyny Atyraý qalasynda ótedi. Ol týraly Qasym-Jomart Toqaev Túrkistandaǵy jıynda aıtty.