Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń tóraǵalyǵymen týrızmdi damytý jónindegi keńes ótti, dep habarlaıdy Aqorda.
Jıynǵa Premer-Mınıstr Oljas Bektenov, Prezıdent Ákimshiliginiń Basshysy Aıbek Dádebaı, Bas prokýror Berik Asylov, Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy Ermek Saǵymbaev, Úkimet músheleri, Astananyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalar men oblystardyń ákimderi, ulttyq kompanıalar men «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasynyń jetekshileri, týrızm sektoryndaǵy bıznes qoǵamdastyq ókilderi qatysty.
Memleket basshysy, eń aldymen, týrızm álemdik ekonomıkanyń qarqyndy damýyna yqpal etip otyrǵan ári ınvestorlar úshin tartymdy sala ekenin atap ótti.
– Búginde álemdik jalpy ónimdegi týrızmniń úlesi 9 paıyzdan asty. Iaǵnı, pandemıaǵa deıingi deńgeıge qaıta keldi deýge bolady. Dúnıejúzindegi jumys oryndarynyń shamamen 10 paıyzy týrızmge tıesili. Árbir tórtinshi jumys orny osy salada ashylyp jatyr. Kórsetiletin qyzmetter boıynsha álemdik eksporttyń 30 paıyzy, ınvestısıanyń 7 paıyzy jáne salyq túsimderiniń 5 paıyzy týrızm arqyly túsedi. Qazaqstanda týrızmniń barlyq túrin damytýǵa mol múmkindik bar, ekologıalyq týrızmnen bastap bıznes týrızmine deıin damytýǵa bolady, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy elimizdiń geografıalyq turǵydan ońtaıly ornalasqanyna, alýan túrli tabıǵatymyz, baı ári biregeı tarıhı-mádenı muramyz bar ekenine qaramastan, týrızm salasyndaǵy áleýettiń tolyq paıdalanylmaı otyrǵanyn synǵa aldy.
– Ekonomıkanyń mańyzdy salasy sanalatyn týrızm ázirge tıimdi bolmaı tur. Bul – Úkimet pen ákimdikterdiń jibergen kemshiligi. Sońǵy tórt jylda ekonomıka qurylymyndaǵy týrızmniń úlesi 3,7 paıyzdan 3,2 paıyzǵa deıin azaıyp ketti. Bul álemdegi ortasha kórsetkishten úsh ese tómen. Buǵan qosa, atalǵan kórsetkish boıynsha biz klımaty men mádenıeti uqsas kórshi elderge de ese jiberip otyrmyz. Týrızm salasy qarqyndy túrde damý úshin shuǵyl ári júıeli sharalar qabyldaý qajet ekeni anyq, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent aıryqsha nazar aýdarýdy qajet etetin birneshe basym baǵytqa arnaıy toqtaldy. Memleket basshysy, eń aldymen, týrızm salasynyń ınvestısıalyq tartymdylyǵyn arttyrý qajet ekenin aıtty.
– Dúnıejúzilik ekonomıkalyq forýmnyń baǵalaýy boıynsha elimiz týrızm salasyndaǵy iskerlik ortany damytý deńgeıi turǵysynan 119 eldiń ishinde 70-orynda tur. Bul maqtanatyn kórsetkish emes. Demek, bul salada bıznes júrgizýge qolaıly jaǵdaı jasalmaǵan. Sol sebepti týrıser nópiri artqanyna qaramastan, kýrorttyq aımaqtardaǵy oryn sany óspek turmaq, kerisinshe, azaıyp barady. Alakól demalys aımaǵynyń Jetisý oblysy jaǵy men Almaty taý klasteri kósh sońynda keledi. Alakóldegi qonaqúıler, otelder men týrısik bazalardyń sany 24-ke, al Almatyda 16-ǵa qysqarǵan. Sonyń saldarynan búdjet turaqty salyq túsiminen, al óńirler jumys oryndarynan qaǵylyp otyr, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy ulttyq parkter men orman qoryna tıesili aımaqtarda jer telimin bólý máselesi zań turǵysynan qıyndaǵanyna baılanysty bıznes ókilderi tarapynan shaǵym túsip jatqanyn atap ótti. Al bul uzaqmerzimdi ınvestısıa salý, qaryzǵa qarjy tartý jáne týrızm ınfraqurylymyn damytý múmkindikterin shekteıdi.
– Mysaly, týrızm salasyndaǵy 17 serpindi ınvestısıalyq jobanyń ishinde tek ekeýi ǵana iri joba ekeni málim boldy. Biraq olarǵa da búdjetten qomaqty qarjy quıý kerek. Soǵan qaraǵanda, Úkimet jobalardy óz qarjysymen júzege asyrýǵa daıyn ınvestorlarmen jetkilikti deńgeıde tıimdi jumys isteı almaı otyr. Al olarǵa keregi – tek ınfraqurylym jaǵynan qoldaý. Týrızm salasyna ınvestorlardy tartý úshin ashyq ári turaqty jaǵdaı qajet. Úkimet pen óńirlerdiń ákimderi kýrorttyq aımaqtar qurylysynyń Bas josparyn sıfrlyq nusqaǵa kóshirýge kirisip, oǵan ashyq qoljetimdilikti qamtamasyz etkeni jón. Áleýetti ınvestordyń bos jer telimderi týraly mańyzdy aqparat alýǵa múmkindigi bolýǵa tıis, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Bul rette Memleket basshysy álemniń túkpir-túkpirinen sheteldik IT-mamandardy, ıaǵnı «sıfrlyq kóshpendilerdi» tartý isine aıryqsha mán berý qajet dep sanaıdy. Úkimetke bıyl qazan aıynan bastap arnaıy «Digital Nomad Visa» jáne «Digital Nomad Residency» baǵdarlamalaryn iske qosýdy tapsyrdy.
Prezıdenttiń pikirinshe, otandyq týrızmdi tejeıtin eleýli túıtkildiń biri – kólik ınfraqurylymynyń nasharlyǵy.
– Elimizdegi temirjol salasy syn kótermeıdi. Vagondardyń kóbi ábden eskirgen. Keıbir vagondarda, tipti, kondısıoner de joq. Úkimet aldaǵy bes jylda vagondar parkin jańartýǵa tıis. Bul jumysty sozbaı, jedel aıaqtaý qajet. Sondaı-aq temirjol stansalarynyń aýmaǵyn abattandyrý kerek, barlyǵy halyqaralyq standarttarǵa saı bolýǵa tıis. Jaz aılarynda jolaýshylar sany kúrt artatyny belgili. Jurt jıi baratyn jerlerge jaıly vagondary bar poıyzdardy kóbeıtý qajet. Bul – óte jedel atqaratyn mindet. Avtomobıl joldarynyń sapasy da nashar. Ásirese, shalǵaıda ornalasqan demalys aımaqtaryna kólikpen jetý ońaı emes. Tipti, óte qıyn. Tas jol joq deýge bolady. «Astana – Almaty» baǵytyndaǵy joldy jóndeý jumystary 2021 jyldan beri sozylyp keledi. Bul – Qazaqstannyń ońtústigi men ortalyǵyn baılanystyryp turǵan kúre jol. Qurylysy aıaqtalmaı jatqan taǵy birneshe joba bar. Bular – Atyraý – Astrahan, Taldyqorǵan – Óskemen, Merke – Býrylbaıtal, Aqtóbe – Qandyaǵash, Kaztalovka – Jánibek baǵyttary. Bir sózben, mundaı ahýal aımaqtardyń týrısik áleýetin tolyq ashýǵa múmkindik bermeı otyr. Onyń ústine, jol jóndeý jumystarynyń smetalyq quny jyl saıyn qymbattaıdy. Úkimet osy qurylystardy bıyl tolyq aıaqtaýy kerek. Barlyq baǵyttar boıynsha jurttyń kedergisiz qatynaýyn qamtamasyz etý qajet, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy demalys oryndarymen logıstıkalyq baılanystyń nasharlyǵy ishki týrızmge ǵana emes, sheteldik qonaqtardyń da kelýine áser etetinin aıtty.
– Sheteldik týrıserdiń 90 paıyzyna jýyǵy kórshiles TMD elderine tıesili. Alys shetelden keletin týrıser ázirge az. Halyqaralyq zertteýlerge sáıkes, saıahatshylardyń 70 paıyzdan astamy ushaqpen 4 saǵat aınalasynda jetetin demalys oryndaryna barǵandy jón kóredi. Demek Qytaı, Úndistan, Shyǵys Azıa, Taıaý Shyǵys elderinen keletin týrıser úshin Qazaqstan óte tartymdy bolýy múmkin. Bul rette sheteldik týrıserdiń ulttyq mentalıtetimen, olardyń múddesimen jáne suranystarymen sanasyp, ózindik erekshelikterin eskergen jón. Búkil týrıske bir baǵdarlama usynýǵa bolmaıdy. Ol úshin joǵary bilikti mamandar kerek jáne sapaly jumys isteý qajet. Aldaǵy bes jylda elimizge keletin týrıser sanyn eki ese, tipti úsh ese arttyrýǵa múmkindigimiz bar. Áýe tasymaly salasyn damytý qajet. Eń aldymen, tanymal áýe baǵyttaryndaǵy loýkosterlerdiń sanyn kóbeıtý kerek. Qazir Qazaqstannyń jolaýshylar tasymaly qurylymyndaǵy loýkosterlerdiń úlesi – nebári 21 paıyz. Salystyrmaly túrde aıtqanda, Grýzıa men Ázerbaıjanda bul kórsetkish 56 jáne 37 paıyzdy quraıdy. Sonymen qatar bıznes áýe tasymaly naryǵynda udaıy ózgeristerge tap bolyp otyr. Tipti oǵan beıimdelip úlgermeıdi. «Atameken» palatasynyń málimeti boıynsha bıyl Alakól baǵytyndaǵy áýe reısteri sýbsıdıasyz qaldy. Bul týraly týrısik operatorlar maýsym bastalar aldynda ǵana bildi, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev bıyl Qytaıdaǵy Qazaqstan týrızmi jyly dep jarıalanǵanyn eske salyp, kórshi elden týrıserdi kóbirek tartý úshin mádenı áleýetimizdi paıdalaný, shekara mańyndaǵy týrısik yntymaqtastyqty damytýǵa aıryqsha mán berý mańyzdy ekenine nazar aýdardy. Bul rette Úkimetke shekaralas aımaqtardyń ákimderimen birlesip, eldi mekenderdi týrıser qabyldaýǵa daıyndaý, Baqty jáne Kóljat baqylaý-ótkizý beketterindegi jańǵyrtý jumystaryn tezirek aıaqtaý, sondaı-aq Qazaqstanǵa kelgen sheteldik týrıserdiń qaýipsizdigin udaıy baqylaýda ustaý jóninde tapsyrma berildi.
Prezıdent týrısik aımaqtardy ınjenerlik ınfraqurylymmen qamtamasyz etý isinde de túıtkilder kóp ekenine toqtaldy.
– Týrısik bazalarda energıa qýatynyń ózi jetispeıdi. Sol sebepti demalýshylar kóbine jaryqsyz qalady. Sonyń saldarynan adamdarǵa qater tónedi. Sondaı-aq órt shyǵý qaýpi bar, turmystyq tehnıka jaramsyz bolyp qalady. Kásipkerler quraldardyń isten shyǵýyna jáne azyq-túliktiń buzylýyna baılanysty zor shyǵynǵa batady. Úkimet ákimdiktermen birlesip, kýrort aımaqtaryn ınjenerlik ınfraqurylymmen qamtamasyz etý isine tekserý júrgizýge tıis. Týrısik oryndardy ınjenerlik ınfraqurylymmen, sonyń ishinde elektr energıasymen, káriz júıesimen, tazartý qurylǵylarymen, aýyzsýmen jáne kireberis joldarmen qamtamasyz etý úshin arnaıy búdjettik baǵdarlama qajet, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev Úkimettiń barlyq óńirde bir mezette 20 týrısik aımaqty damytý josparyn synǵa alyp, mundaı tásil tıimsiz ekenin, memlekettiń shekteýli resýrsyn zaıa ketiretinin málimdedi. Prezıdenttiń pikirinshe, Qazaqstan týrızminiń jahandyq deńgeıdegi tólqujatyna aınalýǵa laıyq anaǵurlym perspektıvti nysandardy qysqa merzim ishinde retke keltirgen jón.
– Almaty óńiriniń taý klasteri, Mańǵystaý jaǵajaı týrızmi jáne Shýche-Býrabaı kýrorttyq aımaǵy eń qolaıly baǵyttar sanalady. Almaty – Qazaqstan týrızmin damytýdyń basty ortalyǵy. Jalpy týrıser leginiń tórtten biri, sonyń ishinde sheteldik týrıserdiń jartysy osy qalaǵa tıesili. Biraq qalanyń týrısik ınfraqurylymy jyldan-jylǵa artyp kele jatqan nópirge tótep bere almaıdy. Demalys jáne mereke kúnderi Shymbulaqqa kelýshiler sany onyń ótkizý múmkindiginen 2,5 ese asyp ketedi. Sondyqtan taý shańǵysy klasterin, onyń ishinde Almaty oblysyndaǵy Túrgen shatqalynda jyl boıy jumys isteıtin taý kýrortyn salý arqyly odan ári damytý óte mańyzdy, – dedi Memleket basshysy.
Sonymen qatar Prezıdent Úkimetke Mańǵystaý oblysynyń ákimdigimen birge Kaspıı jaǵalaýyndaǵy týrızm ınfraqurylymynyń sapasyn arttyrý úshin qonaq úı jáne meımanhana bıznesiniń álemdik brendteri men franshızalaryn tartýmen belsendi aınalysýdy, jaǵalaýdaǵy kýrorttyq aımaqtardy damytý jónindegi Dýbaı men Baký qalalarynyń tájirıbesin eskere otyryp, Aqtaý qalasynyń Bas josparyn qaıta qaraýdy, Aqtaýǵa Almatydan, Aqtóbeden, Shymkentten jáne Atyraýdan qatynaıtyn áýe reısteriniń sanyn arttyrýdy, «Jyly jaǵajaı» aýmaǵyndaǵy jobalardy jyl sońyna deıin aıaqtaýdy, sondaı-aq Kendirli demalys aımaǵyn damytý isin jedeldetýdi tapsyrdy.
Memleket basshysy Shýche-Býrabaı kýrorttyq aımaǵyndaǵy tumsa tabıǵat, tarıhı jáne mádenı eskertkishter bizdiń biregeı baılyǵymyz ekenin atap ótti.
– Býrabaı Astanadan alys emes. Sondyqtan elorda turǵyndary men qonaqtary bul jerge jıi barady. Týrıser sany jyldan jylǵa artyp kele jatyr. Degenmen onda ınfraqurylym salý jumysy óte baıaý júrip jatyr. Sonyń saldarynan jergilikti demalys oryndaryndaǵy ekologıalyq ahýal áli de kúrdeli. Jergilikti bılik mańyzdy ınfraqurylymdyq jobalardyń oryndalýyn sozbalańǵa salyp otyr. Mysaly, Shýche-Býrabaı kýrorttyq aımaǵyn damytý jospary tolyq júzege asyrylǵan joq. Bul qujat sonaý 2012 jyly qabyldanǵan. Jospar boıynsha 126 mıllıard teńge bólinýge tıis edi. İs júzinde 35 mıllıard teńge berilgen. Bul – kózdelgen qarjynyń nebári 28 paıyzy. On jyldan astam ýaqyt ótti. Biraq demalys ornynda tazartý qondyrǵylary ornatylǵan joq. Sý jelileri men jylý kózderiniń qurylysy da tolyq bitpegen. Úkimet, Prezıdent İs basqarmasy jáne oblys ákimdigi osy jobalardy kópke sozbaı, qysqa merzimde aıaqtaýǵa tıis, – dedi Memleket basshysy.
Budan bólek, Úkimet pen jergilikti ákimdikke «Býrabaı» kýrortynyń aýmaǵynda ornalasqan «Aqbýra», Jókeı kóli, Qatarkól, Tekekól jáne basqa da jańa týrısik aımaqtardy damytý, Býrabaı aımaǵyna Astana, Qaraǵandy, Pavlodar, Óskemen qalalarynan jedel qatynaıtyn poıyzdardy iske qosý, Prezıdent İs basqarmasy ázirlep jatqan «Burabay Travel» biryńǵaı sıfrlyq platformasynda mańaıdaǵy týrısik aımaqtardy túgel qamtý mindetteri júkteldi.
Memleket basshysy Qazaqstan týrızmin nasıhattaý úshin zamanaýı quraldardy belsendi qoldaný qajet dep sanaıdy.
– Elimiz týraly qyzyqty málimetterdi ǵalamdyq aqparat keńistiginde keńinen taratqanymyz jón. Týrızmdi damytý úshin Qazaqstanda ótetin aýqymdy halyqaralyq sharalardy tolyǵymen paıdalaný kerek. Bıyl elimizde V Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndary ótedi. Bul doda tól dástúrimizdiń, mádenıetimiz ben sportymyzdyń úılesim tapqanyn kórsetedi. Biraq álemdik medıa-keńistikte bul týraly aqparattar óte az deýge bolady. Mundaı múmkindikti jiberýge bolmaıdy. Shetelden týrıser tartý úshin elimizdi barynsha tanytý kerek. Halyqaralyq iri medıa-kompanıalarmen tyǵyz jumys isteý qajet. Syrtqy ister mınıstrligine osy sharýany pysyqtaýdy tapsyramyn, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy sózin qorytyndylaı kele, ekologıa máselesine arnaıy toqtaldy. Onyń aıtýynsha, týrızmdi damytamyz dep, tabıǵatqa zıan keltirýge bolmaıdy.
– Qoǵamda ekologıalyq mádenıet qalyptasyp keledi. Biraq ótkir máseleler de az emes. Ókinishke qaraı, ózen-kóldiń jaǵasyn, orman ishin qoqysqa toltyratyndar áli de azaımaı tur. Tazalyqty saqtaý úshin arnaıy ekologıalyq sharalar ótkizýge májbúrmiz. Qazir elimizde «Taza Qazaqstan» aksıasy júrip jatqanyn bilesizder. Bul jumystyń tıimdi bolýy, eń aldymen, jurttyń sana-sezimine baılanysty. Árıne, azamattardyń ekologıalyq saýatyn kóterý de mańyzdy. Osyǵan oraı Mádenıet, Ekologıa, Oqý-aǵartý mınıstrlikteri naqty sharalardy qolǵa alýǵa tıis. Bul baǵytta aǵartýshylyq jumystarmen ǵana shektelýge bolmaıdy. Kez kelgen azamat tabıǵatta emin-erkin demalýy úshin barlyq jaǵdaı jasalýy qajet. Týrıs qaı jerge turaqtap, qaı jerde ot jaǵýǵa ruqsat etilgenin bilýi kerek. Sondyqtan demalys oryndarynda osyndaı laıyqty ınfraqurylym bolýy qajet. Bul máselemen ákimdikter aınalysýǵa tıis, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar jıynda Týrızm jáne sport mınıstri Ermek Marjyqpaev, Kólik mınıstri Marat Qarabaev, Almaty qalasynyń ákimi Erbolat Dosaev, Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ákimi Ermek Kósherbaev, «Accor» qonaqúıler jelisiniń TMD boıynsha bas dırektory Aleksıs Delaroff, «Orient Finance Group» kompanıasynyń aksıoneri Rýslan Shaekın, «PANA Group» kompanıasynyń teń quryltaıshysy Nurjan Nıazalıev, «SkyWayTravel» týrısik kompanıasynyń dırektory Ásem Qozbaǵarova sóz sóıledi.
