Jetisý – tabıǵaty sulý, turmysy aýyrlaý óńir. Bul qarama-qaıshylyqty ár úıdiń qazandyǵyn ashyp kórseń de, ár aýyldyń qudyǵyn qazyp qarasań da ańǵarasyń. Búgingi zamannyń eki talaby bar: jyly úı jáne taza sý. Al osy ekeýi árbir otbasynyń taǵdyryn sheshedi.
Gaz ben sý – qur ınfraqurylym emes. Ol – tirshiliktiń tamyry. Tamyr soqpasa, búkil aǵza álsireıdi. Óńirdiń jaǵdaıy da osyǵan uqsas: bir aýylda gaz ot bolyp janyp tursa, kelesi aýyl áli de kómirdiń tútinin jutyp otyr. Bir eldi meken krannan sý ishse, ekinshi aýyl áli de qudyqtyń betindegi muzdy oıyp, tirshilik izdeıdi.
Sonda Jetisýdyń gaz ben sýǵa qatysty shynaıy jaǵdaıy qandaı? Biz ashyq derekterdi aqtaryp, turǵyndar pikirin tyńdap, resmı josparlardy zerdelep, óńirdiń kúrdeli kartasyn qaıta jınap shyqtyq.
GAZDANDYRÝ: QUBYR QAIDA BARSA, TİRLİK SONDA JANADY
Taldyqorǵan–Usharal magıstraldyq gaz qubyrynyń iske qosylýy – óńir úshin úlken beles. Bul jaı ǵana metal qubyr emes, ondaǵan aýyldyń mańdaıyn jylytatyn, júzdegen myń adamnyń turmysyn jeńildetetin ómir ózegi.
Mine, búgingi naqty kórinis:
- Jetisýda 358 eldi meken bolsa, sonyń 192-sin gazdandyrý josparda tur.
- Qazirdiń ózinde 84 aýyl kógildir otynmen tanysty.
- 400 myńnan astam adam gazdyń ıgiligin kórip otyr.
- 2025 jyldyń ózinde 42 aýylǵa gaz barýy tıis.
- Bul iske 7,9 mlrd teńge baǵyttalǵan.
Sıfrlar tipti pafossyz-aq sóıleıdi. Gaz jetken aýyldardyń aýasy da, turmysy da ózgeredi. Kómirden sharshaǵan qart ana, kúlmen alysyp ósken jas otbasy, tańǵy aıazda pesh jaqqan bala – báriniń ómiri jeńildeıdi.
Biraq gaz qubyry bir kúnde salynbaıdy. Jer bederi, joba qujattamasy, saraptama, tender, qarjy – bári ýaqyt jeıdi. Jáne bul ýaqyt ár úıdiń peshindegi jalyndy kesheýildetip turady.
AÝYZ SÝ: ÓMİRDİŃ EŃ ÚNEMSHİL DEREGİ
Sýmen qamtý máselesinde kartına odan da kúrdeli. Gazsyz ómir súrseń de bolady, biraq sýsyz – eshtúrli múmkin emes. Sý – tek densaýlyq emes, gıgıena, aýyl sharýashylyǵy, bala tárbıesi, tipti bir otbasynyń ishki rýhanı tynyshtyǵy.
Resmı derekterge qarasaq:
- Bir aýdannyń ózinde 49 eldi mekenniń 43-i sýmen qamtamasyz etilgen.
- Taǵy 6 aýyl áli de qudyq pen uńǵymaǵa táýeldi.
- Birneshe eldi mekende sý sapasyn jaqsartý úshin sorǵy stansıalary jańartylyp, qubyr jelileri jóndeldi.
- Jansúgirov aýylynda sý tazartý stansıasyn salý jobasy qarjyny kútýde.
Munyń artyndaǵy shyndyq: oblysta sý júıesi tolyq, birkelki sheshilgen joq. Bir aýyl krandy ashyp shaı qaınatady, al bir aýyl áli de koláskaǵa bóshke tıep, tirshilik sýyn tasyp júr.
Bul – 21 ǵasyrdyń Qazaqstanyna laıyq sýret emes.
QAI AÝYL QOL JETKİZDİ, QAISYSY KÚTİP OTYR?
Jetisýdyń basty teńsizdigi – magıstralǵa jaqyn otyrǵandar men shalǵaı aýyldardyń arasynda. Joldyń boıyndaǵy eldi meken gazdy erterek kóredi, sýdy tezirek alady. Al taý arasyndaǵy, shekaraǵa jaqyn, halqy az aýyldar kóbine «kezegin tosyp» qalady.
Sý men gaz – saıasattyń, búdjettiń, ınfraqurylymnyń aınasy. Ádiletti bólinis joq jerde renish te, túsiniksizdik te kóp.
TURǴYN DAÝYSY: «BİZDİŃ ÓMİR QASHAN JEŃİLDEIDİ?»
Gaz barǵan aýylda ózgeris birden seziledi.
– «Tańerteń peshke ot jaǵý joq»,
– «Úıdiń ishi únemi jyly»,
– «Kómirge shyǵatyn shyǵyn azaıdy»,
– «Balalar taza aýa jutady».
Osyndaı sózderdi jıi estısiń.
Al sý jetpegen aýyldardyń áńgimesi bólek. Sý – altynǵa para-par. Jurt qudyqqa táýeldi, jazda sý tartylyp ketedi, qysta muz qatyp qalady. Sýdyń sapasy – bólek áńgime. Qudyqtan ishken sýdyń qaýipi kóp.
Sondyqtan eń aýyr suraqty únemi sol aýyldar qoıady: «Bizge kezek qashan keledi?»
NEGİZGİ BES MÁSELE: ÓŃİR QAI JAQTY TÚZEÝİ TIİS?
Óńirdiń sý men gaz máselesi bir-eki jyldyń sharýasy emes. Biraq naqty bes baǵytty retteý – jaǵdaıdy aıtarlyqtaı jaqsartady.
1. Infraqurylymdy tolyq túgendeý
Qaı aýylda sý bar? Qaı aýylda gaz bar? Qaı aýyl kezekte? Bul tizim ashyq bolýy tıis.
2. Resýrstardy ádil bólý
Úlken aýyly bar aýdan ǵana emes, halqy az bolsa da shalǵaı aýyl da nazarda bolýy kerek.
3. Qoǵamdyq baqylaýdy kúsheıtý
BAQ, qoǵam belsendileri, jergilikti uıymdar – bul proseste syrttaı baqylaýshy emes, seriktes bolýy tıis.
4. Jobalardy jedeldetý
Qujattamanyń keshigýi – eń úlken tejegish.
5. Áleýmettik toptarǵa qoljetimdilik
Gaz bar, sý bar – biraq qosylý quny aýyr. Bul qarapaıym otbasy úshin basty kedergi.
QORYTYNDY: SÝ MEN GAZ – JAILYLYQ EMES, AZAMATTYŃ QUQYǴY
Jetisý sońǵy jyldary talaı sharýany eńserdi. Gaz barǵan aýyldar kóbeıdi, jańa sý jelileri tartyldy, tazartý stansıalary jobalandy. Biraq tolyq qamtýǵa áli jol uzaq.
Gaz ben sý – artyqshylyq emes.
Olar – árbir adamnyń ómir súrýine qajetti eń tómengi deńgeı.
Óńirdiń órkendeýi osydan bastalady.
Peshten kók tútin shyǵyp, qudyqtan muz oıǵan aýyl barda – bul taqyryp jabyq emes. Bul – qoǵamnyń, bıliktiń, jýrnalısıkanyń ortaq jaýapkershiligi.
Jetisýdyń jer astyndaǵy tamyry – sý men gaz qubyry.
Qubyrdyń qaıda tartylýy – óńirdiń erteńi qaıda bet alǵanyn kórsetedi.
Ulys.kz osy joldyń qalaı salynyp jatqanyn baqylaýdy jalǵastyrady.
