Túrli deńgeıdegi saılaý komısıasynyń múshesi bolý - jaýapty jumys ári abyroıly mindet. Komısıa múshesine degen halyqtyń senimi túptep kelgende saılaý júıesine, eldiń qoǵamdyq-saıası negizine, startegıalyq damý jolyna degen senim ekeni sózsiz. Eldegi oblystyq jáne aýdandyq, qalalyq, ýchaskelik saılaý komısıalary músheleriniń ókiletti merzimi 2023 jyldyń sońynda aıaqtalǵany belgili.
Ótken jyldyń aıaǵynda máslıhattar saıası partıalardyń, saıası partıalardyń usynysy bolmaǵan jaǵdaıda qoǵamdyq birlestikterdiń nemese joǵary turǵan saılaý komısıalarynyń usynysy negizinde komısıalardyń jańa quramyn 5 jylǵa saılady. Sonyń nátıjesinde oblystaǵy 4 myńnan astam músheden quralǵan komısıalardyń jalpy quramy 62,7 paıyzǵa jańardy. Al, óz ókilettiligin kásibı jáne turaqty negizde júzege asyratyn komısıa músheleriniń quramy 37 paıyzǵa ózgerdi. Komısıalardyń jańa quramy bıylǵy jyldyń 3 qańtarynan bastap turaqty qyzmetine kiristi. Qazirgi tańdaǵy basty maqsat – osy jańa quramnyń kásibı biliktiligin arttyrý, olardyń quqyqtyq jáne teorıalyq bilimderin praktıkalyq daǵdylarmen jetildirý jáne saılaý prosesin uıymdastyrýyn ushtaý bolyp tabylady.
QR Ortalyq saılaý komısıasy jańadan saılanǵan oblystyq, aýdandyq, qalalyq aýmaqtyq komısıalarynyń múshelerine «Qazaqstan Respýblıkasynda saılaý prosesin uıymdastyrýdyń teorıalyq jáne praktıkalyq negizderi» taqyryby boıynsha semınar uıymdastyrdy. Oqytý semınaryna bizdiń óńirden oblystyq aýmaqtyq saılaý komısıasynyń jańadan saılanǵan 4 múshesi, aýdandyq aýmaqtyq saılaý komısıasynyń jańadan saılanǵan 13 múshesi qatysty. Olar quqyqtyq, aqparattyq, qujattyq jáne qarjylyq baǵyttardan turatyn arnaıy kýrstan ótip, biliktilik testisinen ótti.
Batys Qazaqstan oblystyq aýmaqtyq saılaý komısıasy bıylǵy is-shara josparyna sáıkes ýchaskelik saılaý komısıasy múshelerin mamyr aıynan bastap kaskadtyq ádispen úzdiksiz oqytýdy kózdep otyr. Keıbir aýdandarda ýchaskelik komısıalardyń quramy 70-75 paıyzǵa deıin jańardy. Sondyqtan bul taqyryp óte ózekti. Atalǵan jumysqa QR Ortalyq saılaý komısıasynyń oqytý semınaryna qatysqan áriptestermen birge sertıfıkattalǵan jattyqtyrýshylardy tartýdy kózdep otyrmyz. Óńirde QR Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik basqarý Akademıasynyń Elektoraldy oqytý Ortalyǵynyń saılaý uıymdastyrýshylaryn oqytatyn jattyqtyrýshylaryn daıarlaý kýrsyn 11 adam nátıjeli aıaqtady. Mańyzdy jumysqa olarda spıker retinde tartylady.
Aqpan - sáýir aıynda oblystyń 5 aýdanynda 6 aýyldyq okrýginiń ákimderiniń saılaýy ótkizildi. Saılaý aldynda BQO aýmaqtyq saılaý komısıasy daýys berý kúngi is-qımyl algorıtmin jetildirip jasaqtady. Qabyldanǵan metodıkalyq ádisti qoldana otyryp aýdandyq aýmaqtyq saılaý komısıalary saıası shara ótken ýchaskelik saılaý komısıalarynyń barlyq múshelerin arnaıy oqytty. Bul oqytý semınarlarynyń barysynda saılaýǵa daıyndyq kezeńi, daýys berý kúni, saılaýshylardyń daýystaryn sanaý jáne daýys berý qorytyndylaryn belgileý kezindegi jumys isteý mashyqtary pysyqtaldy. Sonymen birge ýchaskelik saılaý komısıalarynyń tóraǵalarynyń kópshilik aldynda sóz sóıleý mashyǵy da umyt qalmady. Ásirese, saıası partıalarmen, baıqaýshylarmen, buqaralyq aqparat quraldarynyń ókilderimen, úkimettik emes uıymdarmen jáne saılaý prosesiniń ózge de qatysýshylarymen ózara is-qımyldy damytý daǵdylary saralaý jaqsy praktıkaǵa aınalyp otyr.
BQO aýmaqtyq saılaý komısıasynyń tóraǵasy Ádil Jolamanovtyń usynysymen aýyl ákimi saılaýyn ótkizgen aýmaqtyq saılaý komısıalarynyń jumysyn jan-jaqty taldaý praktıkasy engizildi. Taldaýda oqytý úrdisiniń sapasyna da erekshe kóńil bólindi. Aıtalyq, komısıa otyrysynda Tasqala aýdandyq saılaý komısıasynyń oqytý úrdisindegi oń bastamalary men tyń ádisterin basqa da aýdandyq áriptesterge úlgi retinde usynylyp, atalǵan jumysty jetildirý qajettigine nazar aýdaryldy.
Aqjaıyq, Báıterek,Terekti, Shyńǵyrlaý aýdandarynyń aýmaqtyq saılaý komısıa músheleri aýyldyq okrýgterdegi ýchaskelik saılaý komısıasy múshelerine arnalǵan semınar-keńester uıymdastyrýdy bastap ta ketti. Mysaly, Terektide 15 aýyldyq okrýgtegi 20 eldi mekeninde ornalasqan 40 saılaý ýchaskesiniń barlyq komısıa músheleri birinshi kezeńdegi oqytýǵa tartyldy. Aýdan boıynsha saılaý komısıa músheleriniń jartysynan kóbi jańarǵanyn eskersek, (naqtyraq aıtqanda 64,3 paıyzy) osyndaı oqytý semınarlar asa qajet dep esepteıdi aýdandyq áriptester. Aldaǵy elektoraldy kezeńderde komısıa músheleriniń biliktiligi birinshi kezekke shyǵady. Demek, ýchaskelik saılaý komısıa músheleriniń quqyqtyq saýattylyǵyn arttyrý men saılaýshylardy saılaý prosesterine keńinen tartý, qyzyqtyrý, saılaýǵa qatysý belsendiligin arttyrý baǵytyndaǵy júıeli jumys Jaıyq óńirinde jalǵasatyn bolady. Óıtkeni, saılaý prosesiniń adaldyǵy men ashyqtyǵyn qamtamasyz etip, saıası mádenıet qundylyqtaryn odan ári qalyptastyrýda úzdiksiz oqytýdyń oryny bólek.
Asylanbek Gýbashev, BQO aýmaqtyq saılaý komısıasynyń múshesi
