Álemde robottar jaıly oıǵa sımaıtyn boljamdar men kózqarastar jıi aıtylatyn bolyp aldy. Solardyń ishindegi keń taraǵan ápsana mynaý: osy ǵalamdy aqyldy robottardyń basyp alatyndyǵy... Al adamzat balasynyń birtindep óz aqyl-oı qýatymen jasap shyǵarǵan jasandy ıntellekti, ıaǵnı robottardyń aldynda tize búgetindigi jaıyly oısalar boljam.
Batystyń belgili jýrnalısi «Adamzattyń sońǵy ónertabysy – jasandy ıntellekt jáne Homo sapiens dáýiriniń aqyry» atty kitaptyń avtory Jeıms Barrat óz oqyrmandarynyń arasynda «jasandy ıntellektiniń paıda bolýy múmkin be jáne ol qaı kezde paıda bolady?» - degen suraqtardyń jaýabyn izdep suraý júrgizedi. Nátıjesinde suraýǵa qatysqandardyń 40%-y jasandy ıntellekti 2030 jyly, 20%-y 2100 jyly, 25%-y 2050 jyly, 10%-y keıin paıda bolady dese, 2%-y múldem paıda bolmaıdy dep jaýap bergen.
Al roboetıka mamany Maıkl Lıttman «Adamzattyń ózi jasaǵan asa aqyldy robottarǵa qul bolýy nemese olardan jeńilis taýyp, quryp ketýi tek ǵylymı fantasıkalarda ǵana bolady. Kez kelgen jańa tehnologıa sıaqty jasandy ıntellektiniń de ózindik artyqshylyqtary men kemshilikteri bar, biz aqyldy robottardan qorqyp, bul saladaǵy zertteýlerdi toqtata almaımyz» -deıdi.
Robototehnıka salasynda zertteýler júrgizetin ǵalymdardyń, ınjenerler men kásibı mamandardyń taǵy bir toby osy bastan «mashınalyq moral» dep atalatyn zań jobasyn jasaýdy kózdep otyr. Olardyń oıynsha, «robottarda tolyq jetilgen jasandy ıntellekt bolǵan kezde adamǵa tán minez ben emosıa da bolady, sol kezde olardy adamnan ajyratý qıyndaı túsedi» deıdi. Sol kezde mashınalyq moral ıaǵnı robottardyń júris-turysyn basqarýdaǵy moraldyq bilimderdiń qajetiligi týyndaıdy.
Bul salany tereńnen zerttep júrgen Amerıkanyń Mınnesota shtatyndǵy fılosofıa jáne jaratylystaný ǵylymı ortalyǵynyń jetekshisi, fılosof G.Feıgl: «qazirgi kezdegi ǵylymı psıhologıa eń aldymen rýhyn joǵaltady, keıin esinen aıyrylyp, sosyn aqylynan aljasady» -deıdi. Bul qysqa ǵana tujyrym arqyly ol qazirgi zamanǵy ǵylym damýynyń bir úrdisin sıpattap otyr. Iaǵnı ol búgingi kúnge deıin eshqandaı da tehnologıanyń kómegimen balamasyn jasaý múmkin emes, olar tek adamǵa ǵana tán dep sanap kelgen rýhanı nemese psıhologıalyq qubylystardy jaı ǵana adam mıynda bolatyn bıohımıalyq úderisterdiń nátıjesi degenge saıady. Olaı bolsa siz ben bizdiń kúndelikti keıiptegi emosıalarymyzdy, minezimizdi, qarym-qatynas jasaǵan kezdegi etıkalyq-estetıkalyq reaksıalarymyzdy belgili bir formýlalar kómegimen sıntezdeýge bolady degen sóz. Endeshe qazirgi zamanǵy asa qýatty tehnologıamen jasaqtalǵan robot-mashınaǵa adam keıpin berip, oǵan minsiz jasandy ınttelekt ornatyp, onyń ústine barlyq adamǵa tán minez ben emosıalardy menshiktep bersek, bul zatqa qur mashına retinde qaraýǵa bola ma?! Múmkin, adamzat evolúsıasynyń kelesi túrin osylaısha ózimiz jasap shyǵaratyn bolarmyz...
Shyn máninde qazirgi IT tehnologıa, robototehnıka, bıotehnologıa, bıoınjenerıa jáne medısına sıaqty zamanaýı ǵylymdardyń damý qarqyny men salada ashylyp jatqan jańalyqtarǵa qarap jaqyn bolashaqta robottarmen birge ómir súre bastaıtynymyzǵa senýge bolady. Ásirese, medısınada adam aǵzasyn jasandy bólshektermen almastyrý keń etek jaıǵan kezde aramyzda robotıkalyq bólshegi bar adamdar da kóbeıe túspek. Qazirdiń ózinde jasandy múshelerge mıdan elektrlik ımpúlster arqyly basqarý komandasyn bere alatyn tehnologıanyń bar ekenin eskersek, adam men robot aǵzalardyń ózara ıntegrasıalaný múmkindigi óte zor. Tipti, fantazıaǵa erik bersek, bolashaqta adam mıyn qazirgi esepteý mashınalarymen tikeleı baılanystyra alatyn fızıkalyq ınterfeıster paıda bolýy da múmkin. Bul jaǵdaıda joǵaryda aıtylǵan jasandy ıntellektiniń de qajeti bolmaıdy. Iaǵnı bul kezde eń qýatty tehnologıa múmkindikterimen jasaqtalǵan adam-mashına paıda bolady. Al, bul óz kezeginde Homo sapiens-tiń jeńisi bolady.
Tannurbek TABYSULY, robototehnıka salasynyń izdenýshisi
