Valúta baǵamy
  • USD -

    518.9
  • EUR -

    587
  • RUB -

    6.23
Qazaqstandyqtardyń basym bóligi otbasynda bolǵan ózgeristerdi oń baǵalaıdy
Foto: ashyq kózden 13 qarasha 2024
Qazaqstandyqtardyń basym bóligi otbasynda bolǵan ózgeristerdi oń baǵalaıdy

Qazaqstandyqtardyń tórtten úsh bóligi 33 jyl ishinde otbasynda bolǵan ózgeristerdi oń baǵalaıdy. Bul týraly QSZI bas ǵylymı qyzmetkeri, áleýmettaný ǵylymdarynyń doktory Aıgúl Zabırovanyń taldaýynda aıtylǵan. Ulys saýalnama mátinin tolyq jarıalaıdy.

***

Konfýsııdiń «Ózgergemeli zamanda ómir súrýden qudaı saqtasyn» degen ataqty sózine qazaqtyń «Qubylǵan zamannyń kaharmany bola bilý kerek» degen tilegi belgili dárejede sáıkes keledi. Degenmen, qazaqstandyqtar táýelsizdik alǵannan beri eń kúrdeli áleýmettik-ekonomıkalyq synaqtar men túbegeıli mádenı jáne saıası ózgeristerge tap boldy. Bul ózgerister árbir qazaqstandyq azamatqa da, árbir qazaqstandyq otbasyǵa da áser etti.

Sońǵy onjyldyqta búkil álemde áleýmettik damýdy synı kózqarasta qabyldaý beleń alyp keledi, adamdar búgingi kúnge de, ótken kúnge de teris baǵa berip otyr. Jalpy alǵanda adamdar ómirdiń jaqsarǵany úshin úkimetterge alǵys bildirýge beıim emes, biraq kemshilikter úshin  jaýapkershilikti úkimetke artady.  

Saýalnamada respondentterden memlekettiń ekonomıkalyq jetistikteri men onyń saıasatyn emes, óz otbasyndaǵy ózgeristerdi baǵalaýdy suradyq. Memlekettiń jahandyq mega-ınstıtýtynyń mıkrokosmy retindegi otbasy onyń naqty keıpin bildiredi. Osy turǵydan alǵanda, halyqtyń otbasy deńgeıindegi ózgeristerdi baǵalaýy qoǵamnyń uzaq merzimdi perspektıvada bolyp jatqan ózgeristerdi qalaı túısinetinin jáne qabyldaıtynyn túsinýge múmkindik beredi. 33 jyl ishinde óz otbasyndaǵy ózgeristerdi baǵalaý máselesi óte kúrdeli másele ekeni anyq, al osy ýaqyt aralyǵyndaǵy kóptegen otbasylardaǵy oqıǵalar ekiushty sıpatta boldy.

Óńirlik monıtorıńte biz respondentterge 1991 jyldan beri otbasynda bolǵan ózgeristerdi, Táýelsizdiktiń basynan beri otbasyndaǵy ózgeristerdi bes baǵyt boıynsha baǵalaýdy suradyq:

— Jalpy ómir

— Turatyn qalasyndaǵy/aýylyndaǵy ómir

— Otbasylyq qatynastar

— Tabys

— Densaýlyq.

Málimetter kórsetkendeı, qazaqstandyqtardyń tórtten úsh bóligi 33 jyl ishinde otbasynda bolǵan ózgeristerge oń baǵa beredi. Eń optımısik baǵa, birinshiden, jalpy ómirge; ekinshiden, otbasylyq tabystyń, sondaı-aq turatyn qalasyndaǵy/aýylyndaǵy ómirdegi ózgerister. Bir qyzyǵy, kiristerdegi ózgerister eń jaqsy baǵalanady — respondentterdiń 17,2% «áldeqaıda jaqsardy», 54,7% — «jaqsardy» dep atap ótti.

Qazaqstandyqtardyń besten bir bóligi 1991 jyldan beri otbasynda aıtarlyqtaı ózgerister bolǵan joq dep esepteıdi.

Joǵarydaǵy sýrette kórinip turǵandaı, pesımızm densaýlyqqa baılanysty ózgeristerdi baǵalaýda aıqyn kórinedi. Osylaısha, áıelder erlermen salystyrǵanda densaýlyqty, otbasyn, qarym-qatynasty jáne jalpy ómirdi baǵalaýda kóbinese pesımısik oı bildirgen. Bilim deńgeıi neǵurlym tómen bolǵan saıyn, bes saladaǵy jáne ásirese otbasyndaǵy ózgeristerge soǵurlym pesımısik baǵa beriledi. Qala turǵyndary aýyl turǵyndaryna qaraǵanda barlyq bes baǵyt boıynsha ózgeristerge pesımısik kózqaraspen qaraıdy.

Sonymen, qazaqstandyqtardyń tórtten úshi 33 jyl ishinde otbasynda bolǵan ózgeristerdi oń baǵalaıdy. Psıhologıalyq jaǵdaıy jaqsy adamdardyń ómirdiń uzaq kezeńderinde bolyp jatqan oqıǵalardy optımısik turǵydan qabyldaýǵa jáne ómirdiń ártúrli salalaryndaǵy jalpylamalarǵa baılanysty senimdilik tanytatyn turaqty ómir retinde anyqtaýǵa beıimdiligi túsinikti. Ár adamnyń, áleýmettik toptyń jaqsylyq týraly, berekeli ómir týraly ózindik oılary bar. Áleýmettanýda adamnyń ál-aýqaty tabys deńgeıimen eń tyǵyz baılanysta dep esepteımiz, ál-aýqaty joǵary respondentter ony tómendetedi, al tabysy tómen adamdar asyra baǵalaýǵa beıim.

Eldegi ómir súrý deńgeıi týraly resmı statısıka ne deıdi, qarap kóreıik. Halyqtyń aqshalaı tabystary týraly málimetteri ómir súrý deńgeıin anyqtaıtyn negizgi faktor bolyp sanalady. Resmı statısıkaǵa sáıkes, sońǵy 23 jyldaǵy qazaqstandyqtardyń nomınaldy jáne naqty aqshalaı kiristeriniń dınamıkasy ósý tendensıasymen sıpattalady, bul grafıkten kórinip tur. Aıta ketetini, aqshalaı kiris qurylymynda áleýmettik tólemderdiń mańyzynyń artqan.

Búgingi tańda búkil álemde damýdyń progresıvti perspektıvalaryna adamdardyń senimi retindegi qoǵamdyq optımızmge úlken qajettilik bar. Qoǵamnyń áleýmettik negizderin turaqtandyrý jáne qazaqstandyqtardyń ómir súrý sapasynyń artýy, qoǵamdaǵy áleýmettik kelisim men tártiptiń saqtalýy kóptegen faktorlarǵa baılanysty, munda iskerlik belsendilik resýrsy retindegi áleýmettik optımızm erekshe ról atqarady.

*Áleýmettanýlyq saýalnama 2024 jyldyń 11 mamyry men 22 maýsymy aralyǵynda QSZI tapsyrysy boıynsha júrgizildi. İrikteme kólemi 8000 respondentti quraıdy. Saýalnamaǵa 17 oblys pen respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń, Astana, Almaty jáne Shymkent qalalarynyń 18 jastan asqan respondentteri qatysty.

QSZI bas ǵylymı qyzmetkeri, áleýmettaný ǵylymdarynyń doktory Aıgúl Zabırova

RELATED NEWS
Kóz tımesin, kólik buıyrdy! Ermektiń 10 mıllıony jaıly hıkaıa
18 sáýir 2025
Kóz tımesin, kólik buıyrdy! Ermektiń 10 mıllıony jaıly hıkaıa

Adamnyń peshenesine jazylǵan baqtyń qaı kúni, qaı sátte, qaı jerden tógilip túsetinin kim bilgen? Bireý ómir boıy tyrysady da, eshteńe shyqpaıdy. Bireý shaı iship otyryp, shynaıy jeńimpaz atanady.

Astanalyq Ermek Baımbetov — dál sondaılardyń biri. Jańa kólik emes, jańa úmitke ıe bolǵan azamat. Onyń baǵy — ǵalamtordyń ar jaǵynan kelgen. Al baqyt — qoıý, kúreń shaı ústinde kútip turǵan.

Bir kúni Ermek "Sátti juldyzdyń" jarnamasyn kóredi. Bireýler mundaıǵa selt etpeıdi. "Báribir jolym bolmaıdy" deıdi. Al Ermek... táýekel etti. Eki bılet satyp aldy. Bar bolǵany — eki bılet! Biri — jaı qaǵaz. Ekinshisi — 10 mıllıon teńgelik altyn qujat bolyp shyqty.

"Keshki shaı ústinde otyr edik. Qońyraý shalyndy. «Siz kólik utyp aldyńyz», deıdi. Á degende alaıaqtar shyǵar dep oıladym. Biraq bılet nómirin aıtty, telefon nómirin aıtty. Saıttan qarap edim — shynymen de men ekenmin..." – deıdi ózi.

Keıde sene salý qıyn. Ásirese qazaq senim men kúmánniń arasynda júredi. Al Ermektiń qýanyshy — keıinirek keldi. Bastapqyda – tosyn, keıin – tushshymdy. Ol kólikti emes, onyń ornyna beriletin 10 mıllıon teńgeni tańdady. Qaıda jumsamaq? Bir bóligi — ákesiniń emine, qalǵany — nesıege.

Kim ne dese de, bul — bir adamnyń ǵana emes, bir áýlettiń jeńisi.

Sátti juldyz – sátti kúnniń habarshysy ma?

«Sátti juldyz» ulttyq lotereıasy — sońǵy on jylda myńdaǵan adamnyń úmitine ushqyn bergen uıym. Elimizdiń túkpir-túkpirindegi 200-den astam saýda núktesinde armandar bıletpen satylyp jatyr desek, asyra aıtqandyq bolmas.

Jeńimpaz kóp. Eń úlken júlde — 150 mıllıon teńge. Qyzylordadan shyqqan qatysýshy utyp alǵan. Bul endi qarapaıym baılyq emes, bir óńirdiń jańalyǵy.

Al alda ne kútip tur? Taǵy da páter, taǵy da kólik!

Qazaq "kóp qorqytady, tereń batyrady" deıdi. Kóptiń ishinen dara shyǵý ońaı emes. Biraq kelesi múmkindikter de daıyn tur:

20 sáýir — páter oınatylady («TeleBingo» oıyny);

30 sáýir — avtokólik oınatylady («6/49» oıyny);

Djekpot qazirdiń ózinde 572 mıllıon teńge bolyp tur! Sandardyń ózi sóılep tur.

Mine, osynyń biri — «LotoNabor Kvartıra». 5 bıletten turatyn bul jınaq — páterge aparar bes qadam. Ár bılet — óz aldyna bir múmkindik.

Utys jeksenbi, 20 sáýirde, saǵat 10:00-de, «31 arnada» tikeleı efırde ótedi. Kózben kórip, kóńilmen utýdyń joly osy.

Jeńis jeke emes, qoǵamǵa ortaq

Jeńiske jetken ár teńgeniń 10 paıyzy — qazaq sportyna ketedi. Taǵy 10 paıyzy — «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qoryna aýdarylady. Demek, bireýdiń baǵy — elge qaıyrly. Oıyn oınasań da, oımen oınar kezeń bul.

Ermektiń joly boldy. Keleside kim biledi — baǵyńyz sizge buıyryp qalýy da ǵajap emes. Qaırattan týǵan qaısarlyq pen úmittiń arasy keıde bar bolǵany eki bılet qana.

 

marıaldyń aqysy tólengen.

 

Páter utyp alǵan adam kim?
28 sáýir 2025
Páter utyp alǵan adam kim?

Telefon shyryldady. «Siz páter utyp aldyńyz» dedi. «Alaıaqtyq emes pe?» dep oılady. Eki kún boıy senbedi. Úshinshi kúni ǵana Almatydaǵy bas keńsege kirgende baryp kóz jetkizdi. Shyn eken. Qaǵaz júzinde emes, ómirde.

Bul – Vasılııdiń hıkaıasy. Ol – qarapaıym eńbek adamy. Elimizdiń óndiris oryndarynda jıyrma jyldan beri vahtalyq ádispen jumys istep keledi. Almatyda turady. Alys jol, aýyr jumys, uzaq aýysym – bári úırenshikti. Biraq myna jańalyq oǵan múlde úırenshikti emes.

– Lotereıaǵa shamamen eki jyldan beri qatysyp júrmin, – deıdi ol. – Aptasyna kemi eki ret bılet alamyn.

Sáti túsken kún – dál osy apta. Qolyna tıgen – baspana. Biraq bul qýanysh bastapqyda kúmánmen kelgen.

– Basynda shyn aıtsam, senbedim. «Skam shyǵar» dep oıladym. Qazir kim kóringen telefon shalyp, aldap-arbaıdy ǵoı. Biraq birneshe márte habarlasty. Keıin ózim kelip kórdim. Mine, sol kezde ǵana ras ekenin túsindim, – deıdi Vasılıı.

Jeńimpazben sóılesip otyrǵanda onyń sózderinde bir zańdylyq baıqaldy: úmit úzilmegen. Ol senip kelgen. Seniminiń syry – sabyr men turaqtylyq.

– Buǵan deıin de úmitimdi úzbeı, bılet alyp júrdim. Qazir senimim tipti kúsheıdi. Odan ári de qatysa berem, – deıdi.

Bir qyzyǵy, Vasılıı jeńisi týraly eshkimge aıtpaǵan. Qazir de aıtqysy joq. «Tynysh ómir súrgiń kelse, kópke jarıa etpe» deıdi. Onyń bul sózi búgingi qoǵamnyń bir kórinisi ispetti.

– Ashyq aıtyp, jarıa etken durys emes dep oılamaımyn. Kúnde bireý habarlasyp, mazany alady. Sol úshin eshkimge aıtpadym, – deıdi ol.

Lotereıaǵa kelsek, Vasılıı kóbine TeleBingo men 5/36 bıletterin satyp alady. Bastapqyda sandardy ózi tańdaıtyn. Tipti nýmerologıany zerttep kórgen. Biraq sońǵy ýaqytta bárin avtomatqa tapsyrǵan. Utqan nómir de avtomatty túrde tańdalǵan.

– Buryn iri saýda dúkenderinen qaǵaz bılet alatynmyn. Sońǵy alty aıda onlaınǵa kóshtim. Yńǵaıly ári jyldam, – deıdi.

Sóz sońynda ol barlyq qatysýshylarǵa qarapaıym, biraq senimdi keńes berdi:

– Úmit úzbeńizder. Bálkim, bir kúni siz de utyp qalarsyz. Eshteńe de beker emes.

Tanymal qoǵam qaıratkeri aıtqandaı, «Baqyt – daıyn turǵan qaqpa. Biraq ony ashý úshin senimniń kilti kerek». Vasılıı sol kiltti tapty. Endi jańa ómirdiń esigin ashty.

Kelesi kezek – Krosover!

30 sáýir kúni saǵat 22:00-de ótetin kezekti tırajda basty júlde – 282 819 500 teńgeden asady jáne Krosover avtokóligi oınatylady.

«LOTO 6/49» lotereıasynyń LotoJıyn formatynda usynylǵan arnaıy toptamasy arqyly ár qatysýshy bir emes, birden 6 múmkindikke ıe bolady. Árbir LotoJıyn 6 bıletten turady, al sandar júıesi kezdeısoq tańdalady. Utysqa qatysý onlaın rejımde qoljetimdi.

Tikeleı efır YouTube jelilesindegi Satty Zhuldyz arnasy arqyly júrgiziledi.

Áleýmettik jaýapkershilik:

Oıynnan túsken tabystyń 10%-y otandyq sportty qoldaýǵa, al taǵy 10%-y «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qoryna aýdarylady.

Múmkindik qashan kelip qalatynyn eshkim bilmeıdi. Vasılııge buıyrǵan baqyt, bálkim, erteń sizdiń esigińizdi qaǵar!

Fast-fýd ornyna – páter...
20 naýryz 2025
Fast-fýd ornyna – páter...

Búginde baǵy janǵan otandastyrymyz páter, kólik, túrli  baǵaly aqshalaı syılyqtardy Satty Zhuldyz lotereıasymen únemi utyp alýda. Ótken aıda ǵana eki qatysýshy jeke úıi men qomaqty qarjyǵa ıe boldy, dep habarlaıdy ulys.kz.

Lotereıa oınaý ýaqytty utymdy ótkizý ǵana emes, sonyń birge birden aıaq asty oljaǵa kenelýdiń joly. Óıtkeni bılet baǵasy anaý aıtqandaı qymbat ta emes. Bir shynyaıaq kofe, bir kınobılet quny nemese qazirgi balalar jaqsy kóretin fast-fýd kombosymen baǵasy shamalas. Biraq, fast-fýd sekildi densaýlyq aǵzany ýlamaısyz, sonymen birge lotereıa arqyly jeńiske jetý bási joǵary. Onyń ústine jeńisti sátti kútýdiń ózi bir ǵanıbet emes pe?

Osyndaı sezimdi basty keshkenderdiń biri Almaty qalasynyń turǵyny Gúlnár Jumaǵulova men Taldyqorǵan qalasynyń turǵyny Ǵanı Tájiǵulov. Olar lotereıa bıletin satyp alǵanymen, mundaı oljaǵa ıe bolamyz dep kútpegen edi.

31 jasar Gúlnár Jumaǵulova lotereıaǵa ata-anasymen birge lotereıaǵa qatysyp júrgenine on jyldan asqan. Jumaǵulovtar otbasy úshin bul jaı ýaqyt ótkizý ǵana emes, turaqty dástúrge aınalǵan. Alaıda Satty Zhuldyz uıymdastyrǵan TeleBingo lotereıasynan páter utyp alǵanyna Gúlnárdyń ózi bastapqyda senbegen.

«Ata-anama aıtqan joqpyn, sebebi ózim de senbedim. Maǵan habarlasyp, jeńiske jetkenimdi aıtqanda, menimen bireý qaljyńdasyp otyrǵan shyǵar dep oıladym. Osynyń bárin aıtqan kezde bári tańǵalatyn shyǵar ári qatty qýanady. Anamnyń qandaı kóńil-kúıde bolatynyn sózben jetkize de almaımyn», – deıdi Gúlnár.

Gúlnármen birge 34 jasar Ǵanı Tájiǵulov ta baqytty jandardyń bireýi atandy. Ol 2018 jyldan beri lotereıaǵa qatysyp keledi. Bul joly ol Satty Zhuldyz-dyń «5/36» lotereıasynyń birden segiz bıletin satyp alǵan. Sol segiz bılettiń bireýi Ǵanıǵa 32 mıllıon teńge syılady! Taldyqorǵan turǵynynyń aıtýynsha, bul aqsha oǵan úlken kómek bolmaq. Endi ol ıpotekasy men nesıelerin tolyqtaı jaýyp, qaryzsyz adam bolǵanyn tilge tıek etti. Osylaısha, fast-fýt ornyna alynǵa bılet Ǵanıdiń banktegi qaryzdaryna qutylýdyń jolyna aınaldy.

«Men negizi lotereıadan jıi bıletter satyp alamyn. Osy jolda Satty Zhuldyz-dyń 8 bıletin satyp aldym. Baǵym janyp,  32 mıllıon teńge utyp aldym. Qýanyshymda shek joq... Endi osy qarjyny ıpotekam men qaryzdarymdy tolyq jaýyp tastaýǵa jumsaımyn. Qaryzsyz adam bolamyn. Ózińiz bilesiz qaryzy joq adam eń baqytty jandardyń biri», - deıdi Ǵanı aǵynan jarylyp.

Kóptegen adamdar ómirde bir ǵajaıyptyń bolatynyna senedi. Ony ár adam ár túrli kútedi. Biraq lotereıadan mıllıondar utyp alsam degen qıal men arman ár adamda bolatyny shyndyq. Kóbi ol armanǵa jetýdiń múmkindikteri bar ekenin de bilip, únemi lotereıadan bılet alyp, óziniń juldyzdy sátin kútedi.

Aıta ketetin jaıt buǵan deıin de Satty Zhuldyz lotereıasyna qatysýshylar iri júlde men páter jáne jańa kóliktiń ıesi atanǵan. Sizdiń de kelesi jeńimpaz atanýyńyz bek múmkin.

23 naýryz kúni TeleBingo lotereıasynda úsh páter utysqa salynady.

Oǵan qatysý úshin TeleBingo lotereıasynyń «Páter» LotoJınaǵyn satyp alý qajet. Onda bes lotereıa bıleti bar jáne bar bolǵany 3500 teńge.

Bir qatysýshy úshin LotoJınaq sany shekteýsiz. Neǵurlym kóp bılet satyp alsańyz, jeńiske jetý múmkindigińiz soǵurlym joǵary bolady. Sonymen qatar, árbir qatysýshy 569 mıllıon teńge kólemindegi djekpotty utyp alý múmkindigine ıe bolady.                                    

İri aqshalaı júlde nemese páter ıegeri atanýǵa asyǵyńyz!

Utys oıyny 23 naýryz kúni saǵat 10:00-de «31 arnanyń» tikeleı efırinde ótedi.

Bıletterdi iri saýda ortalyqtarynan nemese lotereıanyń resmı saıtynan satyp alýǵa bolady. Bálkim, dál osy joly sizdiń baǵyńyz janar!

 

* materıaldyń aqysy tólengen

Biz týraly
ulys.kz — aqparattyq, saraptamalyq jáne tanymdyq baǵyttaǵy materıaldardy beredi.
 
Mýltımedıalyq joba zaman talabyna saı jasalǵan. Qazaqstannyń aqparattyq naryǵyn sapaly
kontentpen qamtamasyz etýge úles qosýǵa baǵyttalǵan. Mundaǵy saraptamalyq, tanymdyq
maqalalar san salany qamtıdy. Geostrategıa, geoekonomıka, geosaıasat, halyqaralyq
qatynastar men eldiń ishki-syrtqy saıasaty, ekonomıka, jahanda bolyp jatqan tektonıkalyq
ózgerister men trend taqyryptar ulttyq múdde turǵysynan tereń taldanyp qazaq
oqyrmandaryna jetkiziledi. Ortalyq Azıa men Túrki álemine erekshe kóńil bólinedi.