Búgin – Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik rámizder kúni. 1992 jyldyń 4 maýsymynda Qazaqstannyń jańa Memlekettik rámizderi týraly zań qabyldanyp, alǵash ret bekitildi. Bul kún el tarıhynda jańa memlekettik rámizder kúni retinde toılanyp keledi. Osy rette Ulys tilshisi Memlekettik rámizderdiń biri týǵa qatysty qyzyqty derekterge sholý jasap kórdi.
Qazaqstan týy – ortasynda shuǵylaly kún, onyń astynda qalyqtap ushqan qyran beınelengen tik buryshty kógildir tústi mata. Týdyń sabynyń tusynda ulttyq órnek tik jolaq túrinde naqyshtalǵan. Kún, onyń shuǵylasy, qyran jáne ulttyq órnek beınesi altyn tústes.
Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik týynyń avtory — Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri Sháken Nıazbekov.
Elimizdiń memlekettik týyn jasaýmen 600 adam shuǵyldanyp, komısıa qaraýyna 1200 rámizder nusqasy usynylǵan eken.
Memlekettik týdyń aınalasynda 32 kún sáýlesi bar.
Tártip boıynsha tý únemi oń jaqqa qaraı jelbireýi kerek.
Qazaqstannyń memlekettik týy eldiń mańyzdy mekemelerinde, atap aıtqanda QR Prezıdentiniń rezıdensıasynda, Parlamenttiń, Úkimettiń, mınıstrlikterdiń, QR Úkimeti quramyna kirmeıtin ortalyq atqarýshy organdardyń, QR Prezıdentine tikeleı baǵynatyn jáne esep beretin memlekettik organdardyń jáne ıýasqa memlekettik uıymdardyń ǵımarattarynda, únemi ilýli turýy qajet.
2020 jyly QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Memlekettik týdy balkondarǵa ilýge ruqsat berýdi usyndy.
«Parlamenttiń birqatar depýtaty men patrıot azamattardyń elimizdiń Memlekettik rámizderin, atap aıtqanda QR Memlekettik Týyn keńinen qoldaný týraly usynysyn qoldaımyn. Qoldanystaǵy zańnamada Týymyzdy paıdalanýǵa qatysty shekteýler bar. Mysaly, páterlerdiń balkonyna nemese úılerdiń qabyrǵasyna Tý ilýge tyıym salynǵan. Zańnamalyq jáne normatıvtik aktilerdi, eń aldymen, Memlekettik rámizderdi paıdalaný qaǵıdalaryn qaıta qaraý qajet», - degen bolatyn Prezıdent.
Prezıdenttiń osy tapsyrmasyna oraı, sol kezdegi Mádenıet jáne sport mınıstrligi Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2020 jylǵy 27 qarashadaǵy №801 qaýlysymen Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Týyn, Memlekettik Eltańbasyn jáne olardyń beınelerin, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik Gımniniń mátinin paıdalaný (ornatý, ornalastyrý) qaǵıdalaryna ózgerister engizildi. Nátıjesinde Memlekettik Týdy paıdalaný aıasy zańnamalyq turǵyda keńeıtildi.
Qazaqstandyqtar Týdy táýliktiń qarańǵy ýaqytynda jaryq quraldaryn qoldanbaı paıdalana alady. Buryn buǵan tyıym salynyp kelgen bolatyn.
Tý – memlekettiń egemendik pen birtutastyqty bildiretin basty rámizderiniń biri. Tý ejelden eldiń halqyn biriktirý jáne ony belgili bir memlekettik qurylymǵa sáıkestendirý mindetin atqaryp keledi.
«Memlekettiń týy esebinde sol kezeńde joǵary bılikke ıe bolyp, taqta otyrǵan áýlettiń týy qyzmet jasaıdy. Qazaqtyń tóre áýleti týraly derekterdiń ishinde Qurbanǵalı Halıd shejiresinde tý týraly málimetter molynan kezdesedi. Tórelerdiń tý boıynsha jiktelýi shamasy erte zamannan saqtalǵan salttardyń biri. Derekterde «Saraı handary – qyzyl, Shaǵataı áýleti – aq, Úgedeı áýleti – kók týmen daralanyp, keıinnen bul jaǵdaı umytylǵan» delinedi. Jaýyngerlik týdyń túsi boıynsha jiktelý, rettelý tóreler áýletine qandas týystyqqa negizdelgen genealogıalyq júıeden joǵary turýǵa múmkindik beredi. Qashanda ulystyq júıe men genealogıalyq qurylym arasynda ómir súrgen qazaq qoǵamy memleket ómirine qaýip-qater ornaǵan ýaqytta bir týdyń astyna jınalýǵa kúsh salatyny osydan», - deıdi ǵalym Jambyl Artyqbaev.
Ǵalymnyń jazýynsha týdyń qan maıdanda qulaýy jaman yrym sanalǵan.
«Qazaqtyń jaýyngerlik zamanynda týdan bólek «baıraq», «jalaý» sıaqty rámizder de qoldanylǵan, biraq bul áskerı ómirdiń belgileri tóre men qara arasyna birdeı. Baıraqty batyrlar da attyń quıryǵyn, tústi matadan ártúrli shashaq, ózderiniń tabynatyn kıetekterin (totem) aǵash sapqa ornatyp ózderimen birge maıdanda alyp júredi. Súıinbaı aqynnyń «Bórili meniń baıraǵym, Bórili baıraq kóterse, Qozyp ketedi qaıdaǵym» degen sóziniń mánisin jaýgershilik kezinde maıdan dalasynda jaýmen jaǵalasqan adam ǵana túsinedi. Eger tý Táńiriniń ózine jol ashsa, baıraq – jaýynger rý qaýymdarynyń qasıetti kıetekterin kómekke shaqyratyn baılanys quraly», - deıdi ǵalym.
Qazirgi kezde elde qaraly kún jarıalansa, memlekettik tý tómen túsiriledi.
Memlekettik týdy qandaı jaǵdaıda qoldanýǵa ruqsat etilmeıdi?
- Memlekettik jalaýlar bolsa da, adamǵa nemese zatqa Qurmet belgisi retinde jalaýdy tómendetýge,
- Apat sıgnalyn berýdi qospaǵanda, ony kantonmen tómen qoıýǵa;
- Týdy ornalastyrǵan onyń aýmaǵynda ornalasqan zattarǵa (jerdi, edendi, sýdy) týdy olarǵa tıgizetindeı etip ornatýǵa;
- Týdyń baǵanyn kóldeneńinen kóterý (tý árdaıym buryshta bolýy kerek);
- Týdy ornalastyrǵan kezde ony zaqymdanýyna nemese kirleýine;
- Týǵa birdene jazý jáne (nemese) sýret salýǵa;
- Týmen bir nárseni oraýǵa;
- Tósek-oryn jáne drapırovka retinde paıdalanýǵa;
- Tnyń beınesin bir ret paıdalanylatyn maılyqtarǵa, qoraptarǵa jáne basqa zattarǵa basyp shyǵarýǵa ruqsat etilmeıdi.
