Valúta baǵamy
  • USD -

    520.7
  • EUR -

    612
  • RUB -

    6.65
QASYM-JOMART TOQAEV: ALTYN ORDANYŃ NEGİZİN QALAǴAN JOSHY HANNYŃ ESİMİN ULYQTAÝDY MİNDETTİ TÚRDE QOLǴA ALÝYMYZ QAJET
26 tamyz 2019
QASYM-JOMART TOQAEV: ALTYN ORDANYŃ NEGİZİN QALAǴAN JOSHY HANNYŃ ESİMİN ULYQTAÝDY MİNDETTİ TÚRDE QOLǴA ALÝYMYZ QAJET

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Ulytaý – 2019» halyqaralyq
týrısik forýmyna qatysyp, týrızmge qatysty keleli máselelerdi atap ótti.

 

Forýmnyń ashylýynda «Bul – búkil Qazaq eli qadir tutatyn qasterli ólke. Ulytaý – ultymyzdyń altyn besigi, taǵylymdy tarıhymyzdyń kýási. «Úsh júzdiń basyn qosqan Ulytaýda» babalarymyz ulttyń keleshegin oılap, birliktiń týyn jelbiretken. Qalyń qaýym osy kıeli ólkede el bılegen handardy aq kıizge kóterip, taqqa otyrǵyzǵan. Sondyqtan biz Ulytaý jerine han ordasy, qazaq jeriniń kindigi dep, erekshe qurmetpen qaraımyz!»-dep sózin bastaǵan prezıdent Qasym-Jomart Toqaev qasıetti mekenniń qadir-qasıetin barsha álemge tanymal ǵulamalar da moıyndaǵanyna toqtalyp, oǵan áıgili Gerodottyń jazbalary dálel ekenin alǵa tartty. «Ulytaý topyraǵy – alyp tulǵalardyń rýhy toǵysqan jer.Halyq bul jerge Joshy han, Alasha han, Dombaýyl kesenelerin, Han ordasy men Áýlıetaýdaı kıeli oryndardy kórý úshin keledi.«Azıanyń arystany» atanǵan ataqty Aqsaq Temir de osy óńirge at shaldyrǵan. Ulytaý ańyzdarynda ulttyń uıysýy, jurttyń jumylýy aıqyn kórinis tapqan.
Tirliginde egesken, topyraǵy teńesken batyrlar týraly áńgimeler osy maqsattan týǵan.
Bir-birin daýǵa qısa da, jaýǵa qımaǵan halqymyz bereke-birlikti bárinen joǵary qoıǵan.
Babalardan qalǵan salt-dástúrlerdi búgingi urpaq laıyqty jalǵastyrýy tıis.


Elbasymyz osydan bes jyl buryn Ulytaý tórinde arnaıy suhbat berip, qasıetti mekenniń mán-mańyzyn erekshe atap kórsetkenin bilesizder. Sol sebepti biz búgin kıeli ólkege taǵzym etip, onyń keleshegi jóninde oı bólisý úshin Ulytaý jerinde bas qosyp otyrmyz» degen ol tarıhy tereń Ulytaýdyń qadir-qasıetin baǵalaı bilý – barshamyzǵa ortaq paryz ekenin aıryqsha atap ótti. Sosyn osy ýaqytqa deıin biraz jumystar jasalǵanyn atap aıtqanda,  «Ulytaý» ulttyq tarıhı-mádenı jáne tabıǵı murajaı qoryǵy el ıgiligine aınalǵanyn,  Ulytaý aýdanynyń ortalyǵynda Qazaq handarynyń aleıasy boı kótergenin mysalǵa keltirdi. Sonymen qatar, memleket basshysy  budan bylaı elimizdiń osyndaı baǵa jetpes baı murasyn ózge jurtqa tanytýdyń jańasha joldaryn oılastyrýdyń qajettigine toqtaldy. «Mysaly, Monǵolıa Shyńǵys han tulǵasyn halyqaralyq týrızmdi damytý úshin óte tıimdi paıdalanyp otyr. Al, uly hannyń úlken uly – Joshynyń mazary qazaq jerinde turǵanyn búginde elimizdegi jáne sheteldegi jurtshylyqtyń kóbi bile bermeıdi. Ata-babalardyń amanatyna adal bolý – bizge syn. Sondyqtan biz Altyn ordanyń negizin qalaǵan Joshy hannyń esimin ulyqtaýdy mindetti túrde qolǵa alýymyz qajet. Onyń tarıhı tulǵasyna álemniń nazaryn aýdaryp, kesenesin mádenı týrızm nysanyna aınaldyrý – óte mańyzdy mindet. Ulytaý – halyqaralyq deńgeıdegi etnografıalyq týrızmniń ortalyǵy bolýy tıis. Bul jumystar Altyn ordanyń 750 jyldyǵyn merekeleý aıasynda bastalýy qajet. Ashyǵyn aıtý kerek, qazirgi otandyq týrızm ındýstrıasy – kenje qalyp kele jatqan sala. Jyl saıyn qyrýar qarajat salsaq ta, bul sala tolyqqandy damymaı otyr. Al, Qazaqstannyń barlyq óńirinde týrızm aımaǵy bolýǵa laıyqty kıeli oryndar jetkilikti.
Túrkistan men Otyrar, Saýran men Syǵanaq, Sherqala men Oǵylandy, Berel men Marqakól, Baıanaýyl men Qarqaraly, Sharyn men Kólsaı barsha jurttyń qundylyǵyna aınalýy tıis.


Qorqyt ata, Arystan bab, Qoja Ahmet Iassaýı, Beket ata, Báıdibek bı, Begim ana, Qabanbaı batyr, Raıymbek batyr, Máshhúr Júsip, hakim Abaı, taǵy basqa kóptegen dara tulǵalarymyzdyń esimderin týrızm arqyly keńinen nasıhattaý – búgingi, ıaǵnı bizdiń zamanymyzdyń talaby.
Biz, qazaq halqy, uly tarıhı tulǵalardyń izbasar urpaǵy ekenimizdi eshqashan umytpaýymyz qajet. Ata-babalarymyzdyń rýhyn týrızmniń ozyq úlgileri arqyly dáripteýimiz kerek.
Sondyqtan elimizdegi týrızm salasynyń qazirgi ahýalyn túbegeıli ózgertetin ýaqyt keldi.
Bul jumystardy Ulytaýdaı qasıetti jerlerden bastaýymyz qajet»-dep oılaryn tizbeledi. Sonymen qatar ol otandyq týrızmdi órkendetý úshin jumys istelýi tıis birqatar  baǵyttardy atap ótti.

Birinshi. Ulytaý aımaǵy mindetti túrde Qazaqstannyń týrıser tartý kartasynyń aldyńǵy qatarynda bolýy tıis.
Buryn jobalanǵan «Ulytaý» ulttyq tabıǵı parkin qurý máselesin júzege asyrý kerek.
Bıyl munda týrıser úshin arnaıy ortalyq ashylýy tıis.
Bul úshin oblys ákimdigi Úkimetpen birlesip, qazirgi kólik-logıstıkalyq ınfraqurylymdy qajetti tártipke keltirýi kerek.
Óńir týrızm ári demalys aımaǵyna aınalýy úshin joldardyń sapasyn jaqsartý qajet.
Jezqazǵan – Beıneý, Arqalyq – Shubarkól temirjoldarynyń iske qosylýy – Ulytaý úshin óte mańyzdy.
Temirjolmen qatar avtojoldardyń jaǵdaıyna kóńil bólingeni óte qajet.
Qyzylorda – Jezqazǵan – Qaraǵandy – Nur-Sultan qalalary arasyndaǵy joldardy jedel retke keltirý kerek.
Sonymen birge Arqalyq – Ulytaý avtojolynyń ahýaly kún tártibinen túspeýi tıis.

 

Sýretter akorda.kz saıtynan alyndy

RELATED NEWS
«Úzdik bolý úshin kóp jumys isteý kerek» - Dımash Euronews-ke suhbat berdi
18 qyrkúıek 2024
«Úzdik bolý úshin kóp jumys isteý kerek» - Dımash Euronews-ke suhbat berdi

 Euronews-ke eksklúzıvti suhbat bergen Dımash Qudaıbergen klasıkalyq mýzyka, qazaqtyń halyq kúıi men zamanaýı áýen astasyp jatqan biregeı shyǵarmashylyǵy jaıly aıtyp berdi. Kazinform atalǵan suhbattyń beıresmı aýdarmasyn jarıalady.

Qazaq mýzykanty Dımash Qudaıbergen jaı ǵana ánshi, án avtory ári mýltıınstrýmentalıst qana emes, ol mısıasy bar adam. Ol janrda balamasy joq vırtýoz vokalymen jáne mýzykasymen álemdik aýdıtorıaǵa Qazaqstannyń baı mádenıeti men salt-dástúrin jetkizýge nıetti. Álemdik týrneden keıin Otanyna oralǵan Dımash Astanada V Dúnıejúzilik kóshpendiler oıynyń jabylýyn eki kúndik konsertimen aıshyqtaı tústi.

Dımash Euronews-ke bergen eksklúzıvti suhbatynda mansap jolyna, mýzyka stıliniń damýyna jáne oıynnyń (Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyny) Qazaqstan murasyn pash etýde biregeı alań bolǵanyna qatysty oıymen bólisti.

– Siz klasıkalyq bilim aldyńyz ári «Astana-Operadan» oryn da usynyldy. Biraq klasıkalyq elementterdi dástúrli qazaq jáne pop-mýzykamen úılestire otyryp, zamanaýı mýzykant mansabyn tańdadyńyz. Osynaý biregeı qospany qalaı jasaı aldyńyz?

– Astanadaǵy opera dırektory meni ózderimen birge jumys isteýge shaqyrǵany esimde. Biraq barynsha ártúrli mýzykalyq janrda óner kórsetkendi qalaıtynymdy biletinmin. Endi men opera aıtqym kelse, ony konsertterimde de aıta alamyn. Mende sondaı erkindik bar. Men «Astana-Operaǵa» úlken qurmetpen qaraımyn. Birneshe aı buryn ǵana ustazym Plasıdo Domıngo meni Eýropada ózimen birge óner kórsetýge shaqyrǵan kezde armanym oryndaldy. Ol maǵan: «bul arıaǵa daıyndalý úshin eki kúniń ǵana bar», - dedi. Men bas tarta almadym.

5 jasymda, úıimizde Plasıdo Domıngo men Pavarottı óneri taspalanǵan vıdeokasseta bolatyn. Sol konsertter meniń ánshi bolýǵa degen qushtarlyǵymdy oıatty. Domıngoǵa onyń arqasynda ánshi bolǵanymdy aıttym. Oǵan uqsaǵym keldi. Vokaldyq turǵyda olar myqty.

– Ata-anańyz 5 jasyńyzda keremet daýysyńyz bar ekenin túsindi. Al ózińiz kásibı ánshi bolǵyńyz keletindigin qaı ýaqytta túsindińiz?

– Bes jasymda ájem aıaǵynyń aýyratyna qaramastan meni kún saıyn mýzyka mektebine aparatyn. Jetistikke jetip, tanymal bolyp, aqsha taba bastasam da munyń bári otbasymnyń – ata-anamnyń, ata-ájemniń jáne dostarymnyń arqasynda ekenin esimnen shyǵarmaımyn. Olardyń qoldaýynan asqan dúnıe joq. Meniń jetistigime ózimnen góri ájem laıyq.

– Qazaqstan ómirinde mádenıet pen mýzyka nelikten sonshalyqty mańyzdy?

– Dástúrli mýzykamyzǵa jete úńilgen, zer salǵan adamdar bizdiń búkil tarıhymyzdy tanyp-bile alady. Atam tórt-bes jasymda ulttyq aspabymyz – dombyrany shertýdi úıretti. Eger siz ózińizdi naǵyz qazaqpen dep esepteseńiz, onda aldymen dombyra shertýdi úırenýińiz kerek. Qazir álemdi bizdiń mádenıetimizben tanystyratyn ýaqyt keldi. Qazaqstan – jas el, egemendigine nebári – 33 jyl. Bul – muramyzdy álemdik aýdıtorıamen bólisýdiń biregeı ýaqyty.

– Ánderińizdi qalaı sıpattar edińiz?

– Burynyraq ony neoklassıkalyq dep ataıtynmyn, biraq qazir men barlyq janrdy biriktirýge tyrysamyn. Áli de bolsa neoklassıkalyq ánshimin. Alaıda, basqa stılderdi zerttegendi unatamyn — pop, rok, keıde tipti rep. Bul men úshin asa mańyzdy emes. Men bárin synap kórgim keledi.

– Siz qazaq murasyn árdaıym maqtan tutasyz ári elińizdi mýzykalyq beınebaıandaryńyzda dekorasıa retinde jıi qoldanasyz. Bul siz úshin nelikten mańyzdy?

– Qazaq bolyp týǵanyma maqtanamyn. Meniń mısıam – álemdi elimizdiń mádenıetimen, ánimen, dástúrli mýzykasymen tanystyrý. Búkil álemde, Nú-Iorkte, Eýropa men Azıada 20-30 myń adam aýdıtorıanyń aldynda óner kórsettim jáne bul meniń naǵyz tyńdarmandarymnyń arqasynda ǵana múmkin boldy.

– Siz Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndarynda jeke shyǵarmashylyq keshińizdi ótkizdińiz. Bul oqıǵa nelikten sonshalyqty mańyzdy?

– Osydan 6 aı buryn Úkimet Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndarynyń ashylý saltanatynda óner kórsetýge shaqyrdy. Birden kelistim. Óıtkeni bul oıynnyń elimiz ben mádenıetimiz úshin qanshalyqty mańyzdy ekenin jaqsy bilemin. Bul – bizdiń salt-dástúrimizdi ǵana emes, sonymen qatar sporttaǵy, at sporty oıyndaryndaǵy talanttarymyzdy kórsetýdiń tamasha múmkindigi. Azdap qobaljý bolsa da jeke konsertimniń ótkenine óte qýanyshtymyn. Basqa elde óner kórsetý ońaıyraq, biraq Qazaqstanda kesh ótkizgen bir bólek. Emtıhan tapsyrǵanmen teń.  Óıtkeni elimizde ótken konsertte meniń vokaldan sabaq bergen ustazdarym men bilikti mýzyka maıtalmandary qatysady. 

– Eger siz ótken shaqqa oralar bolsańyz, 5 jastaǵy Dımashqa qandaı aqyl-keńes berer edińiz? 

– Kóbirek jattyǵý kerek. Men 25 jyl bilim aldym, qazir 30 jasymda da PhD dárejesin alý úshin oqýymdy jalǵastyryp jatyrmyn. Eger sportta chempıon bolǵyńyz kelse, onda tynbaı jattyǵýyńyz qajet. Mýzykada da solaı – úzdik bolý úshin kóp jumys isteý, eńbektený, jattyǵý kerek. 

NURǴISA TİLENDIEV: ULT RÝHYNYŃ MUZBALAǴY
01 sáýir 2025
NURǴISA TİLENDIEV: ULT RÝHYNYŃ MUZBALAǴY

Bıyl qazaq mýzykasynyń jaryq juldyzy, uly kompozıtor, dırıjer, dombyrashy Nurǵısa Tilendıevtiń týǵanyna 100 jyl toldy. Bul mereıtoı – qazaq mádenıeti úshin aıryqsha mańyzǵa ıe oqıǵa. Qazaq mýzykasynyń abyzy, kompozıtor, dırıjer, dombyrashy Nurǵısa Tilendıevtiń qazaq rýhanıatyna qosqan súbeli úlesi zor.

Ómir joly men shyǵarmashylyq bastaýy
Nurǵısa Atabaıuly Tilendıev 1925 jyly 1 sáýirde Almaty oblysy, İle aýdany, Shılikemer aýylynda dúnıege kelgen. Dombyra tartýdy ákesinen úırengen ol, keıinnen Ahmet Jubanovtyń nazaryna iligip, mýzyka álemine qadam basty. Ahmet Jubanov jas Nurǵısany mýzyka mektebinde, keıinnen konservatorıada bilim alýǵa baǵyttady.

Soǵys jyldary
Jas Nurǵısa 1943 jyly óz erkimen maıdanǵa attanyp, Kýrsk shaıqasynan Berlınge deıingi urystarǵa qatysqan. Soǵystaǵy erligi úshin "Erligi úshin", "Berlındi alǵany úshin" jáne "Uly Otan soǵysyndaǵy jeńisi úshin" medaldarymen marapattalǵan.

Mýzykalyq mura

Nurǵısa Tilendıevtiń shyǵarmashylyǵy qazaq mýzykasynyń altyn qoryna engen. Ol 500-den astam mýzykalyq týyndynyń avtory, olardyń ishinde:

«Aqqý» kúıi – náziktik pen tazalyqtyń sımvoly;
«Kósh kerýeni» – halyqtyń kóshpeli ómirin beıneleıtin shyǵarma;
«Sarjaılaý» – týǵan jerge degen saǵynyshty jetkizetin án.
Sonymen qatar, kompozıtor «Qyz Jibek», «Meniń atym Qoja» fılmderine mýzyka jazyp, qazaq kınosynyń damýyna úles qosty.

«Otyrar sazy» orkestri 

1981 jyly Nurǵısa Tilendıevtiń bastamasymen qurylǵan "Otyrar sazy" fólklorlyq-etnografıalyq orkestri qazaqtyń ulttyq aspaptaryn nasıhattaýda úlken ról atqardy. Orkestrdiń repertýarynda halyq kúılerimen qatar, kompozıtordyń óz shyǵarmalary da oryndaldy.

Jeke ómiri 

Nurǵısa Tilendıevtiń jary Darıǵa Tilendikelinimen birge ómir súrip, otbasylyq ómirinde de ónegeli tulǵa bolǵan. Olardyń mahabbaty men syılastyǵy kóptegen shyǵarmalaryna shabyt bergen.

Murasy jáne eske alý

Nurǵısa Tilendıevtiń esimi qazaq mýzykasynyń sımvolyna aınaldy. Onyń qurmetine Almaty qalasynda memorıaldy mýzeı ashylyp, shyǵarmashylyq murasy urpaqtan-urpaqqa jalǵasýda.

Djennıfer Lopes Astanaǵa konsert berýge keledi
08 sáýir 2025
Djennıfer Lopes Astanaǵa konsert berýge keledi

Amerıkalyq sýperjuldyz Djennıfer Lopes óziniń Up All Night álemdik týrnesi aıasynda osy jazda Qazaqstannyń astanasynda óner kórsetedi. Bul týraly týrdyń resmı paraqshasynda jarıalandy, dep habarlaıdy Ulys.

Álemdik juldyz Qazaqstanda alǵash ret konsert beredi, ol 1 tamyzda elordalyq «Astana Arena» sport kesheniniń sahnasynda ótedi.

"Osy jazda birneshe tańdaýly shoýda óner kórsetemin. Sahnaǵa qaıta oralyp, bárińizben júzdesýdi asyǵa kútemin. Tym kóp ýaqyt ótti. Bul keremet jaz bolady", - dep jazdy ánshi 7 sáýirde.

Biz týraly
ulys.kz — aqparattyq, saraptamalyq jáne tanymdyq baǵyttaǵy materıaldardy beredi.
 
Mýltımedıalyq joba zaman talabyna saı jasalǵan. Qazaqstannyń aqparattyq naryǵyn sapaly
kontentpen qamtamasyz etýge úles qosýǵa baǵyttalǵan. Mundaǵy saraptamalyq, tanymdyq
maqalalar san salany qamtıdy. Geostrategıa, geoekonomıka, geosaıasat, halyqaralyq
qatynastar men eldiń ishki-syrtqy saıasaty, ekonomıka, jahanda bolyp jatqan tektonıkalyq
ózgerister men trend taqyryptar ulttyq múdde turǵysynan tereń taldanyp qazaq
oqyrmandaryna jetkiziledi. Ortalyq Azıa men Túrki álemine erekshe kóńil bólinedi.