Taldyqorǵan – bir qaraǵanda tynysh, sabyry basym, Jetisý emes, jeti sý atymen tamyrlasyp jatqan salmaqty shahar.

Bul qalaǵa syrt kózben qaraǵanda bári mamyrajaı kórinýi múmkin. Biraq turǵyn úı saıasaty degen – kózge kórinbeıtin, tynysy tereń tirshilik. Bir shaǵynaýdanda kran daýysy estilse, bir kóshede páter kiltin alǵan otbasy qýanyp jatady. Bireý jańa úıge kóship, jańa ómir bastaıdy, bireý áli de kezeginiń jyljýyn tosyp otyr.

Páter kilti – kez kelgen otbasy úshin jańa úmittiń sımvoly. Al saıasat kilti – sol úmittiń qanshalyq ornaıtynyn, qanshalyq uzaqqa sozylatynyn anyqtaıtyn mehanızm. Sondyqtan Taldyqorǵannyń turǵyn úı saıasatyna úńilý – bir qalanyń áleýmettik rentgenine qaraýmen birdeı.

JAŃA PÁTER – JAŃA TYNYS: 1283 OTBASYNYŃ ÓMİRİ ÓZGERGEN JYL

2025 jyly Taldyqorǵanda 1283 otbasy jańa páterge qol jetkizdi. Bul – qaǵazdaǵy qur san emes. Bul – myńnan asa shańyraqtyń taǵdyry ózgerdi degen sóz. Sol otbasyǵa jańa shańyraqpen birge jańa tynys, jańa jospar, jańa qorǵan berildi.

Jyl sońyna deıin 1448 otbasy baspanaly bolady degen jospar bar. Bul – ádettegi eseptik kórsetkish emes. Bul – turǵyn úı kezegindegi júzdegen otbasynyń ómirinde «qashan?» dep bastalatyn suraqtyń «endi» degen jaýapqa aınalýy.

Jalǵa beriletin turǵyn úıler, jastarǵa arnalǵan jeńildetilgen baǵdarlamalar, áleýmettik sanatqa basymdyq berý – barlyǵy qaladaǵy turǵyn úı saıasatynyń negizgi tirekterine aınalǵan.

Biraq turǵyndar bul júıege qarap, bir-birinen suraıdy:
— «Úıler salynyp jatyr, al kezek she?»
— «Jyljydy ma?»
— «Meniń kezegimniń taǵdyry ne boldy?»

JAŃA ÚIDİŃ ESKİ JARYǴY: QURYLYS SAPASY QAI DEŃGEIDE?

Taldyqorǵanda berilgen keıbir jańa úılerden anyqtalǵan aqaýlar – qoǵamnyń talqysyna jıi tústi. Jańadan salynǵan úıdiń qabyrǵasy jarylýy nemese esik-terezesiniń durys otyrmaýy – bir páterdiń ǵana máselesi emes. Bul – júıelik qatelik.

Negizgi suraqtar:
— Úıdi qabyldaýdyń naqty mehanızmi bar ma?
— Qurylys sapasyn kim baqylaıdy?
— Aqaý shyqsa, jaýapkershilikti kim arqalaıdy?
— Turǵynnyń quqyǵy qalaı qorǵalady?

Bul suraqtardyń jaýaby – qurylystyń ǵana emes, saıasattyń da abyroıyna tikeleı qatysty. Eger úı sapasyz bolsa, kilttiń de quny tómendeıdi. Al tómendeıtin – adamdardyń senimi.

15 MYŃ KİSİ – 15 MYŃ TAǴDYR: KEZEK NE DEP TUR?

Qazir Taldyqorǵanda turǵyn úı kezeginde 15 myńnan asa adam tur. Bul – bir aýdannyń halqyna teń soma. Ár adamnyń artynda – óz tarıhy, óz máselesi, óz úmiti bar.

Kezek jyljysa – senim artady.
Kezek jyljymasa – renish kóbeıedi.

Qala turǵyndarynyń eń jıi aıtatyn ótinishi – ashyqtyq:
— Kezek qalaı júredi?
— Qandaı sanattar basymdyqqa ıe?
— Páter bólý prosesi qanshalyqty ádil?

Turǵyn úı kezegi – bul tek tizim emes. Bul – áleýmettik ádilettiliktiń bar-joǵyn kórsetetin lakmýs qaǵazy.

JAŃA ÚI SALÝ – QALANYŃ JARTY JUMYSY ǴANA

Taldyqorǵandaǵy jańa úılerdiń artynda úlken ınjenerlik júkteme tur:
– jylý júıesi,
– sý ınfraqurylymy,
– elektr qýaty,
– joldar,
– qoǵamdyq nysandar.

Jańa shaǵynaýdan salý – tek úı salýmen bitpeıdi. Bir úı – bir otbasynyń tynysy. Bir aýdan – tutas qalanyń tamyry. Eger sol tamyr tolyq tartylmasa, jańa úıler eski máselelerdiń ortasyna túsip qalýy múmkin.

Búginde qalada jańa qurylystardyń qarqyny myqty. Biraq ınfraqurylym da dál sol qarqynmen júrýi kerek. Áıtpese, páter kilti berilgenimen, tynysh ómir kilti berilmeı qalýy yqtımal.

ARA TARTATYN – AQPARAT. QOL USTATATYN – SAIASAT

Bılik sońǵy jyldary turǵyn úı sapasyn baqylaý, merdiger uıymdardyń jaýapkershiligin kúsheıtý, ınjenerlik júıelerdi jańartý baǵytynda naqty qadamdar jasady. Bul – durys baǵyt.

Biraq turǵynnyń kókeıindegi suraq bireý:
«Bul ózgeris turaqty bola ma?»

Saıasatta eń qıyn nárse – ýáde berý emes.
Eń qıyn nárse – sol ýádeni kúndelikti ómirde sezindirý.

Al turǵyn úı – ýádeniń eń tez kórinetin jáne eń tez joǵalatyn jeri.

QORYTYNDY: TALDYQORǴANNYŃ ÚNİ DE, ÚIİ DE KÓTERİLİP KELEDİ

Taldyqorǵan — toqyrap turǵan qala emes. Bul — ózgerip jatqan qala. Qıyndyqtary bar, biraq qozǵalysy bar. Úıler salynyp jatyr, kezek jyljyp jatyr, ınfraqurylym damyp jatyr, sapany baqylaý kúsheıip jatyr.

Bul — shynaıy progres.
Bul — kórinbeıtin, biraq seziletin qozǵalys.
Bul — Taldyqorǵannyń jańa dáýirge aıaq basýy.

Páter kilti – otbasynyń qulpy.
Saıasat kilti – qoǵamnyń qulpy.

Eki qulyptyń da ashylýy – qala damýynyń basty sharty.

Búgin Taldyqorǵan turǵyn úı saıasatynyń syn sátinde tur.
Erteń ol osy sátti múmkindikke aınaldyra alýy ábden múmkin.

Taldyqorǵannyń erteńi bıikteı beredi.
Úıleri kóteriledi.
Úmiti de kúsheıedi.

Qaırat Satybaldyuly 1970 jyly Almaty qalasynda týǵan. Qazaqstannyń tuńǵysh prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń týǵan aǵasy Satybaldynyń uly. Satybaldy 1981 jyly jol apatynan kóz juǵan.

Qaırattyń kishi týǵan inisi Samat Ábish kóp jyldardan beri Ulttyq qaýipsizdik komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasary bolǵan. Qańtar oqıǵasynan keıin ol qyzmetten ketti.

Baýyrjan Momyshuly atyndaǵy áskerı mekteptiń túlegi  Qaırat 2000-shy jyldarǵa deıin ózin Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń «bilikti» mamany ári kópshilikke «beımálim adam» retinde ustap keldi.

Ol kúshtik qurylymdarda, onyń ishinde Ulttyq qaýipsizdik komıtetinde jaýapty qyzmetter atqaryp, tájirıbe jınaqtaǵan.

Keıin ol kúshtik quryldamdardan ketip «Qazmunaıgaz», «Qazaqstan temir joly» syndy iri kompanıalarda jaýapty qyzmetter atqardy.

«Nur Otan» partıasynyń jaýapty hatshysy qyzmetine taǵaıyndaldy. Alaıda partıa sapynda ol BAQ-tarǵa kóp shyǵa qoıǵan joq. Ózin iri saıası ambısıasy bar adam retinde kórsetken emes. Arakidik aıtys óneri týraly pikirlerde aty atalyp júrdi.

Qaıratty tanıtyndar ony qazaqtyń «ıman jolyna túsip, ıslam qundylyǵyn ult rýhyna sińirýdi kókseıdi» dep joǵary baǵa berip keldi. Qajylyq paryzyn óteý úshin Mekkege álde neshe ret barǵan. Sonymen birge keıbir tanymal aqyndar men jýrnalıserdiń bir tobyn Mekkege qajylyq saparmen aparǵanyn kópshilik biledi.

Keı kezderi dinı toptar arasyndaǵy daý-sharda Qaırat Satybaldyulynyń da aty aıtylyp qalady. Onyń esimi eks-depýtat Bekbolat Tileýhan men burynǵy aıtysker Muhamedjan Tazabaeovpen qatar júredi. Ony Qazaqstanda keń qanat jaıǵan sálafıttermen jıi baılanystyrady.

«Aq orda» atty qoǵamdyq qozǵalys quryp, aıtyskerlerdi qoldaý, ulttyq sportty damytý sıaqty sharýalarmen aınalysqan.

Qaırat Satybaldyulynyń  esimi Lúksembýrgte tirkelgen ofshorlyq kompanıalardyń qujattary jarıalanǵan LBR reestrindegi derekterde kezdesedi.  Ol týraly ótken jyldary qazaqstandyq BAQ jarysa jazdy.  Onyń ofshorlyq qarajaty Qazaqstandaǵy baılanys salasynyń monopolısi «Qazaqtelekomnyń» 24,46 paıyz aksıasyna ıe Skyline Investment Company S.A. kompanıasymen baılanysty.

Sondaı-aq 51 jastaǵy Qaırat Satybaldyuly Qazaqstandaǵy eń tanymal ári iri bankterdiń biri «Kaspi.kz» AQ negizgi aksıonerleriniń jáne Qazaqstandaǵy eń yqpady adamdardyń biri bolǵan.

Qańtar qasiretinen keıin Qaırattyń elden ketip qalǵany aıtyldy. Keıin túrli BAQ-tarda onyń Qazaqstanǵa qaıta kelgeni týraly alyp-qashpa áńgime de tarady.

13 naýryzda Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmet agenttigi «Qazaqtelekom» AQ-nyń qarajatyn asa iri kólemde urlaý faktileri boıynsha qylmystyq isti tergeýge baılanysty jáne atalǵan qylmystardy jasady degen kúdikpen Qaırat Satybaldyulynyń ustalyp, ýaqytsha ustaý ızolátoryna qamalǵanyn jarıalady.
Onyń memleket qaýipsizdigine nuqsan keltiretin basqa da qylmystarǵa qatystylyǵy tekserilmek.
Keıbir resmı emes BAQ quraldary onyń Almatydan jeke ushaqpen shetelge keteıin dep turǵan jerinen ustalǵanyn jarıalap úlgerdi.

Azattyqqa qol jetkizip, úsh ǵasyrdan keıin memlekettiligimiz qalpyna kelgen shaqta romantıkalyq patrıotızm oryndy edi. Sol romantıkalyq otansúıgishtiktiń býymen taǵdyrsheshti sheshimder qabyldanyp, tól teńgemiz aınalymǵa endi. Shekaramyz shegendelip, astanamyz arqa tórine aýysty. Jer sharyna tarydaı shashyraǵan ısi qazaq atajurtqa aǵyldy. Elge eń áýeli órshil rýh, qaıralǵan namys aýadaı qajet sol kezeńde sporttyq túrli jetistikter ulttyq ıdeologıaǵa eń bir qýatty qural retinde qoldanyldy. Munyń saıası ataýy – pragmatıkalyq patrıotızm. Pragmatıkalyq patrıottar pikir kóshbasshysyna aınalǵan kezde azamattyq qoǵam da berik irge tebedi. Biraq pragmatıkalyq patrıotızm azamattyq belsendilikpen shektelip qalmaıdy.

Turmysqa qajet taýar satyp alǵanda, qyzmet tutynǵanda, jumysshy jaldaǵanda tólegen aqshań Qazaqstannyń qarjy aınalymynda qalýyna kúsh salý – pragmatıkalyq patrıotızmniń kelesi deńgeıi. Muny shartty túrde ekonomıkalyq patrıotızm deýge bolady.

Biraq bul ádetti azamatqa kúshtep tańý, qurǵaq nasıhatpen tyqpalaý ádiletsizdik bolar edi. Óıtkeni taban aqy, mańdaı terimen tapqan aqshasyna satyp alǵan ıgiliktiń sapaly bolýyn qalaý – zańdylyq.

Qazaqstanda ekonomıkalyq patrıotızm nege kenje qaldy degen suraqtyń jaýaby da osy  jerden shyǵady. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev byltyr ótken qazaq-german iskerlik kezdesýinde el aýmaǵynda 46 trln dollardyń barlanbaǵan tabıǵı resýrsy bar ekenin aıtty.  Osynsha en baılyqtyń kómegimen Qazaqstandy tehnologıasy damyǵan eldiń qataryna qosý múmkindigi 30 jyl boıy eskerýsiz qalyp keldi.

Munaı men gazdy, kómir men temirdi, bolat pen mysty, myrysh pen kúmisti, bıdaı men kúrishti shıkideı satqanymyzǵa maqtandyq. Ekonomıkasy ártaraptanbaǵan eldiń tehnologıasy jetilmeıdi. Tehnologıasy jetilmegen eldiń eńbek ónimdiligi nasharlaıdy. Eńbek ónimdiligi nasharlaǵan eldiń turmysy qıyndaıdy. Álıhan Bókeıhannyń sózimen aıtsaq, qazaq dalasynyń tasy óńirimizge túıme bolyp qadalmaýynan ekonomıkalyq patrıotızm kenjeleı berdi.

Biraq bılik biliksiz bolǵan eken dep bassyz ketýge taǵy bolmaıdy. Qaltańyz sál qalyńdasa, bala-shaǵany shetelge ala júgirmeı, tórt taraby tórt túrli klımattyń keremetin aldyńyzdan tosatyn qazaq dalasyn aralap kórińiz. Servısi men joldyń sapasyn syltaýrata bermeı ishki týrızmniń damýyna úles qosyńyz.

Smartfonǵa bank qosymshasyn ornatqanda eski ádetke salyp, orys tilin tańdamaı, qazaq tilin alǵa ozdyryńyz. Til tutynýshylardyń sanyna qaraı bank te saıasatyn ózgertedi. Qazaq tili qarjy tiline aınalǵanyn armandasańyz, bankpen jasalǵan árbir kelisimsharttyń qazaq tilinde, sapaly jazylǵanyn talap etińiz.

Ekonomıkalyq patrıotızm degen mıf sıaqty kóringen pafostyq uǵymnyń ar jaǵynda osyndaı usaq-túıek, biraq mańyzdy áreketter jatyr.