ÁLEÝMETTİK-EKONOMIKALYQ DAMÝ
Búgin Mańǵystaý oblysynyń ákimi Serikbaı Trumovtyń sózinshe, óńir ekonomıkasynyń damýy sońǵy 3 jylda 3,7%-ǵa ósken. İshki óńirlik ónim – 1,5 trln.teńge, Jan basyna shaqqandaǵy óńirlik ónim kórsetkishi boıynsha oblys respýblıkada Atyraý, Almaty, Nur-Sultan qalasynan keıin 4-shi orynda tur.
Ónerkásip óniminiń kólemi - 2,4 trln. teńge nemese 100,2% Bul elimizde óndirilgen ónimniń 10%-y ıaǵnı respýblıkada Atyraýdan keıingi 2-oryn. Aatap aıtqanda, taý-ken óndirisi – 2,2 trln. teńge, munaı óndirý - 15 mln.tonna, al tabıǵı gaz óndirý bolsa – 2,5 mlrd.tekshe metr.
Óńdeý ónerkásibininiń kólemi - 139 mlrd.teńgege jetken. Naqtyraq aıtar bolsaq, Óńdeý ónerkásibiniń esporty 47,3 mln.AQSH dollaryn qurap, ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 20,3%-ǵa artty.
Qurylys jumystarynyń kólemi – 135 mlrd. teńge bolsa, aýylsharýashylyǵy óniminiń kólemi- 15 mlrd.teńge,
INVESTISIA TARTÝ
«Prezıdenttiń bizdiń aldymyzǵa qoıǵan negizgi mindetteriniń biri— ınvestısıa tartý degen óńir basshysy bul baǵyttaǵy jumystarǵa da keńinen toqtaldy. Onyń aıtýynsha, jyl basynan beri 2,9% ósimmen 445 mlrd.teńge ınvestısıa tartylǵan. Óńirde sheteldik kapıtalmen 49 elden 763 kásiporyn jumys jasaıdy. Olardyń 300-i Reseıdiki, 60-y Qytaıdiki, 56-sy Ázirbaıjandiki. Qalǵandary: Nıderlandy - 36 kásiporyn, Ózbekistan - 34 kásiporyn, AQSH– 29 kásiporyn, Iran- 28 kásiporyn, Túrkıa– 21 kásiporyn jáne t.b.
Bıyl oblysta quny 29 mlrd.teńgeni quraıtyn 10 ınvestısıalyq jobany iske asyrý josparlanǵan bolsy, búgingi tańda solardyń 19 mlrd teńgeni quraıtyn 5 jobasy paıdalanýǵa berilip, 350 adam jumyspen qamtyldy.
Ákimniń málimdeýinshe, ótken aptada óńirdiń ekonomıkalyq damýyna oń serpin beretin jańa jobalar qurylysy bastalǵan. «Ol birinshiden, munaıhımıa óndirisine qajetti metonol men olefın shyǵaratyn quny – 1,8 mlrd. AQSH dollar bolatyn zaýyt qurylysy. Joba «Aqtaý» teńiz porty» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵynda iske asyrylady»,-dedi Serikbaı Trumov. Al ekinshi joba—Kaspıı teńizinde talshyqty-optıkalyq baılanys jelisi qurylysy Ázirbaıjan elimen birlesken jobasy eken.
BASPANA MÁSELESİ QALAI SHESHİLÝDE
Mańǵystaý óńirinde «Nurly jer» baǵdarlamasy aıasynda 961 myń sharshy metr turǵyn-úı paıdalanýǵa berilipti.
Oblysta quny 22 mlrd.teńgeni quraıtyn 32 joba iske asyrylýda. «Negizgi maqsat – turǵyndardy, onyń ishinde halyqtyń áleýmettik osal toptaryn (múgedek balalary bar, kópbalaly az qamtylǵan otbasylar, jetim jáne ata-ana qamqorynsyz qalǵan balalar) qoljetimdi turǵyn úımen qamtý. Búginde oblysta atalǵan kategorıada 8 491 otbasy bar.
Aǵymdaǵy jyly 1,2 mln.sharshy metr turǵyn úıdi qoldanysqa berýdi josparlap otyrmyz. Osy úılerdiń biraz bóligi az qamtylǵan otbasylaryna beriletin bolady. Sonymen qatar, halyqtyń áleýmettik osal toptaryn qol jetimdi turǵyn-úımen qamtý maqsatynda turǵyn úı sertıfıkattaryn berý (212 sertıfıkat maquldandy, 17 sertıfıkat alyndy) jáne Aqtaý qalasynan páter satyp alý sharalary qabyldandy (1,7 mlrd.teńgege 205 páter)»-dedi ákim.
ÓŃİRDİ DAMYTÝ
«Óńirlerdi damytý» baǵdarlamasy aıasynda eldi mekenderdi sýmen qamtý jumystary júrgizilýde. «Óńirde sý máselesi bar. Sý tapshylyǵy kúnine 35 myń tekshe metrdi quraıdy. Osy máseleni sheshý maqsatynda qazirgi tańda «Kaspıı» sý tushshytý zaýytynyń táýliktik qýatyn 40 myńǵa deıin keńeıtý jumystary bastaldy. Joba quny 10,6 mlrd.teńge, respýblıkalyq Búdjetten 1 mlrd.teńge bólindi»-degen S.Trumov sonymen qatar, «Kendirli» aımaǵynda (50 myń t.m), Quryq aýylynda (45 myń t.m) jáne «Qarajanbas» kenornynda (17 myń t.m), barlyǵy 112 myń tekshe metrdi quraıtyn sý tushshytý zaýyttaryn salý josparlandy. Osy jobalardyń iske asýy bizge sý óndirý kólemin 130 myń tekshe metrge deıin jetkizýge múmkindik beredi»,-dedi.
Óńirde aýyldardy ortalyqtandyrylǵan aýyz sýmen qamtý kórsetkishi - 69%, jyl sońynda 75%-ǵa jetkizý josparlandy (halyq sanyna shaqqanda - 93%).
TRANZITTİK JÁNE KÓLİK-LOGISTIKANY DAMYTÝ
Búginde Mańǵystaý avtomobıl joly, temir jol, sý jáne áýe jol qatynasy shoǵyrlanǵan elimizdegi jalǵyz óńir. Oblys magıstraldy jelilermen tolyq qamtylǵan. Aǵymdaǵy jyly shilde aıynda «Beıneý – Aqjigit – Ózbekstan shekarasy» (84 km, 5,8 mlrd.tenge) avtojoly qoldanysqa berildi.
Qazir «Jetibaı-Jańaózen-Túrkmenistan shekarasy» (14,9 mlrd.tenge, 73 km) avtomobıl jolynyń qurylysy júrýde.
Aýylishilik joldardy damytý turaqty baqylaýda.
«Aýyl – El besigi» baǵdarlamasy aıasynda úıge deıin jol qaǵıdatymen 3 aýylda 12 joldyń orta jóndeý jumystary júrýde.
Jalpy aǵymdaǵy jyly aýylishilik joldardyń qurylysy men jóndeýine 7 mlrd.teńge bólindi (qurylys - 33 jol, 280 km, 3,7 mlrd.teńge, orta jóndeý - 23 jol, 295 km, 3,2 mlrd.teńge).
TÝRIZMDİ DAMYTÝ
Birinshi kezekte Aqtaý qalasynyń kýrortty aýmaǵyn damytý belgilendi (teplyı pláj).
2018 jylǵy tamyzda Aqtaý qalasynda Kaspıı Samıti ótti. Samıt barysynda barysynda barlyq memleket basshylary Kaspıı teńiziniń qazaqstandyq jaǵalaýynda týrızmdi damytý úshin óńirdiń áleýeti joǵary ekenin atap ótti. Bul baǵytta Elbasynyń arnaıy tapsyrmasy berildi.
Qazir Aqtaý qalasynda Túrkıalyq ınvestorlardyń (Sembol Kontrakshn) qatysýymen quny 57 mlrd.teńge bolatyn 500 orynǵa arnalǵan týrısik qonaq úı kesheniniń qurylysy júrýde. Nysannyń 1-shi kezeńi 2020 jyldyń sońynda iske qosylady (600 jumys orny qurylady).
Qajetti mamandar qazirden bastap arnaıy oqytýdan ótip jatyr.
Týrızmdi tolyqqandy damytý maqsatynda jaǵajaı aýmaǵynda joldar qurylysy, sý, gaz jáne elektrmen qamtý jobalary jasaqtalyp, qurylys jumystaryn júrgizetin merdigerler anyqtaldy. Respýblıkalyq búdjetten 4 mlrd.teńge bólindi:
- MAEK sý jınaý kanalynan Quryq parom keshenine deıingi jol qurylysyna – 3,3 mlrd.teńge;
- jaǵajaıdan Sarsha jerine deıin gaz taratý jelileri qurylysyna – 400 mln.teńge;
- Ómirzaq aýylynan jaǵajaıǵa deıin jáne «Shora» kanaly arqyly avtomobıl joldary qurylysyna – 250 mln.teńge.
KÁSİPKERLİKTİ DAMYTÝ
«Memleket basshysynyń bizdiń aldymyzǵa qoıǵan talaptarynyń biri – orta bıznesti damytý arqyly jaǵa jumys oryndaryn ashý»,-dedi Mańǵystaý oblysynyń basshysy.
Óńir ekonomıkasynda shaǵyn jáne orta bıznestiń úlesi - 22,5%. Olardyń sany 6,5%-ǵa artyp 54 myń birlikti qurap otyr (2018 jyl 10 aı – 50 myń birlik).
«Bıznestiń jol kartasy» baǵdarlamasy iske qosylǵan 2010 jyldan beri oblysta 87 mlrd.teńgege 935 joba, onyń ishinde aǵymdaǵy jyly 4 mlrd.teńgege 170 joba sýbsıdıalanǵan.
Nátıjesinde: 4 797 astam jumys orny qurylyp, 13 636 jumys orny saqtalyp, búdjetke 70 mlrd.teńge salyq tólengen. Al Al óndirilgen ónim kólem 1,1 trln.teńgege jetken. Bıyl ótken jylmen salystyrǵanda 2,5 ese ósimmen 2,2 mlrd.teńge mıkrokredıt bólindi (aýyl kásipkerlerine - 1,5 mlrd. teńge, qala kásipkerlerine – 699 mln.teńge). Nátıjesinde 279 joba iske qosylyp, 397 jańa jumys oryndary qurylǵan. «Nur kapıtal» óńirlik baǵdarlamasy boıynsha 2,2 mlrd.teńgege 113 joba qarjylandyrylyp, 932 jańa jumys orny ashylǵan.
Shaǵyn jáne orta bıznesti damytý baǵytynda atqarylǵan júmystar nátıjesinde 30 myńnan astam jańa jumys orny qurylyp, jumyssyzdyq deńgeıi - 4,8%-ǵa deıin tómendedi.
Kásipkerlikti damytý baǵytynda «Atameken» kásipkerler palatasynyń qoldaýymen Jańaózen qalasynda «Kásip túbi – násip» jobasy iske asyrylýda. Bul joba ekonomıkasy tek bir salaǵa táýeldi Jańaózen qalasy úshin óte mańyzdy jáne qalada jańa jumys ornyn ashýdyń birden-bir múmkindigi. Joba aıasynda qalanyń jumyssyz turǵyndaryna óz isin bastaý úshin arnaıy konsýltasıalyq kómekter beriledi. Jalpy bıyl Jańaózen qalasy boıynsha «Bastaý bıznes», «Jas kásipker» baǵdarlamalary boıynsha 491 adam oqytýdan ótip, 37 mln.teńgege 77 joba iske asqan.
JAŃAÓZENNİŃ JAIY
Jańaózen qalasynyń áleýmettik-ekonomıkalyq damý kórsetkishteri turaqty deńgeıde eken. Halyq sany sońǵy 10 jylda 1,3 esege artyp (32%), búgingi tańda 153 myń adamdy quraǵan. Qala ekonomıkasy negizinen ónerkásip óndirisine baǵyttalǵan, onyń ishinde munaı-gaz óndirisi – 88%, óńdeý ónerkásibi – 8% quraıdy.
Qalaqurýshy kásiporyn – ÓzenMunaıGaz kompanıasy jylyna 5,5 mln.tonna munaı óndiredi, onyń óńirdegi úlesi - 30%.
Ákimniń sózinshe, Jańaózen qalasyn damytý sharalary Keshendi josparǵa sáıkes júrgizilýde.
ÁLEÝMETTİK SALA ÁLEÝETİ
Oblysta balabaqshamen qamtý kórsetkishi 97%, jyl sońynda kórsetkishti 100%-ke jetkizý kún tártibinde tur eken. Jyl basynan beri jeke ınvestısıa esebinen 1978 oryndyq 27 balabaqsha paıdalanýǵa berilgen. Mańǵystaý oblysy ákiminiń sózinshe, óńirde apatty jaǵdaıdaǵy mektepter joq.
Bıyl jalpy syıymdylyǵy 3100 oryn bolatyn 5 mekteptiń qurylysy júrgizilip, 2 mektep paıdalanýǵa berilgen. Qalǵan 3 jańa mektep (Aqtaý - 900 oryndyq, Batyr - 960 oryndyq, Aqshuqyr - 600 oryndyq) qurylysy kelesi oqý jylynda tapsyrylady.
Úsh aýysymdyq oqytýdy boldyrmaý maqsatynda demografıalyq ósim eskerile otyryp (oqýshylar kontıngenti jyl saıyn 10 myńǵa artyp otyr) 16 544 orynǵa arnalǵan 21 mekteptiń qujattary jasaqtalýda.
Densaýlyq saqtaý jer qoınaýyn paıdalanýshy kompanıalar qarjysy esebinen Aqtaý qalasynda onkologıalyq ortalyqtyń (NCOC) jáne Jańaózen qalasynda medısınalyq ortalyqtyń (Ózenmunaıgaz) qurylystary qaıtadan bastalǵan.