Aýyldyń jyry men zaryn Úkimetke jetkizip júrgen sanaýly májilis depýttarynyń biri, Agrarlyq máseleler komıtetiniń múshesi Jıgýlı Daırabaev sý tasqyny kezindegi dıhandardyń problemasy, tozyǵy jetken eldi mekender jaıy, bos jatqan jerler, Parlamenttegi aýyl únine qatysty Ulys tilshisiniń birqatar suraǵyna jaýap berdi.
Jıgýlı Moldaqalyquly, ýaqytyńyzdy bólip bizge suhat bergenińizge redaksıa atynan zor alǵys bildiremin! Alǵashqy suraǵym qazir jáne bolashaqta asa mańyzdy bolatyn sý máselesine qatysty. Bárimiz biletindeı siz osy jyldyń basynda Úkimet janynan qurylǵan Sý keńesiniń quramyna kirdińiz? Osy keńes jumysy týraly tolyq aıtyp berseńiz?
Prezıdentimiz sý aınalasynda qordalanǵan túıinderdi sheshý maqsatynda Úkimetke tapsyrma berip, jeke mınıstrlik qurǵan bolatyn. Bul tek atqarýshy organnyń bir tarmaǵy ǵana. Muny qanaǵat tutyp otyra beretin bolsaq nátıje bolmaıtyny anyq. Mysaly, transshekaralyq ózenderdiń máselesinde Syrtqy ister mınıstrliginiń yqpaly qajet bolsa, sý júıelerin sıfrlandyrý baǵytynda bólek qurylymdaǵy vedomstvonyń kómegine muqtaj. Al sýdyń negizgi tutynýshysy bolyp esepteletin óndiris pen aýyl sharýashylyǵy basqa memorgandardyń quzyretinde. Budan bólek jańa tehnologıalardy jetik biletin sarapshylar qaýymdastyǵy men ǵalymdar bar emes pe? Minekeı, solardyń barlyǵynyń pikiri men usynystaryn biriktiretin, bir jerde talqylaıtyn arnaıy alqalyq orta kerek boldy. Osy turǵydan qurylǵan Sý keńesiniń qazirgi qolǵa alǵan jumystary júıeli ózgeristiń bir bóligi ǵana dep bilemin.
JAŃA SÝ QOIMALARYN SALÝ TRANSSHEKARALYQ ÓZEN SÝYNA TÁÝEKELDİ AZAITADY
Qazaqstan transshekaralyq ózen sýyna kiriptar. Bul máseleler bolashaqta qalaı sheshimin tabýy múmkin? Sosyn aýyl sharýashylyǵy jerlerin sýarýdaǵy túıinder týraly ne aıtasyz?
Sońǵy ýaqytta qýańshylyq problemasy tek ǵana Qazaqstanda emes, álemniń barlyq elinde baıqalýda. Onyń ústine jer sharyndaǵy halyq sanynyń kúrt ósýi, azyq-túlik daǵdarysyna ákelip soqtyratyny taǵy bar. Osyny eskergen memleketter qol qýsyryp otyrmasy anyq. Qazaqstanǵa kiretin ózenderdiń bastaýyna ıelik etip otyrǵan Qytaı da, Ortalyq Azıadaǵy kórshilerimiz de bul táýekeldiń aldyn alatyny belgili. Demek olardyń árqaısysy sý qoryn jınaqtaıdy. Prezıdentimizdiń 20-ǵa jýyq sý qoımasyn jaqyn ýaqytta salý kerek degen tapsyrmasy esińizde shyǵar? Bul sý boıynsha basqa elderge degen táýeldilikti azaıtýdyń negizgi amaly. Sondyqtan da Úkimet Memleket basshysynyń tapsyrmasyn tez arada qolǵa alyp, osy baǵyttaǵy jumystardy údetýi tıis. Jáne de syrtqy saıasatta transshekaralyq ózender boıynsha pozısıamyzdy naqty aıqyndap alyp, kelisózderdi ıntensıvti túrde júrgizý qajet.
Aýyldaǵy sharýashylyqty ulǵaıtý úshin jer kerek. Negizgi ıgerilmeı jatqan aýyldyq jerler kóp pe?
Árıne, ıgerilmeı jatqan jerler óte kóp! Sol jerdiń barlyǵyn baıaǵydan beri óndiris aınalymyna jiberip, qolǵa alǵanda Qazaqstan agrarly derjava elderiniń qataryna enetin edi. Átteń, bul baǵytta Úkimet aýyz toltyrarlyq nátıjege qol jetkize almaı júr. Onyń ústine ýrbanızasıa problemasy kadr tapshylyǵyna alyp kelýde. Egis alqaptaryn ıgerý jáne mal sharýashylyǵyn qolǵa alý úshin jumysshy kerek emes pe? Al halyq jappaı qalalarǵa kóship jatqanda munyń arty jaqsylyqqa apara qoımasy anyq. Meniń pikirimshe, bul máseleni sheshýdiń eki sheshimi bar. Birinshisi – qolda bar óndiristi ıntensıvti júıege aýystyryp, jańa tehnologıalardyń arqasynda ónimdilikti ulǵaıtý. Ekinshisi – óndirispen aınalysamyn degen azamattarǵa meılinshe jaǵdaı jasaý, olardy yntalandyrý. Tek sonda ǵana bos jatqan jer, halyq ıgiligine aınalatyn bolady.
PREZIDENT SAILAÝYNA TÚSİP, JEŃİLİP QALǴANYMA ÓKİNBEIMİN
Siz 2022 jyly Prezıdent saılaýynda negizgi kandıdattardyń biri bolyp baq synadyńyz. Shyndyǵyn aıtý kerek, sol kezde sizdi kóbi «ekinshi Qosanov» degen pikir aıtty?
Men Prezıdent saılaýyna kandıdat bolyp tirkelip, alǵashqy kezdesýimdi ózimniń týǵan aýylymnan bastadym. Sol kezdesýde meniń jaqyn týys aǵam kóp adamnyń kózinshe «Jıgýlı, sen shynyńdy aıt, sen spektákl qoıyp, Qosanov sıaqty bolyp júrgen joqsyń ba? Erteń el-jurtqa kúlki, mazaq bolmaıyq» dep tótesinen aıtty. «Aǵa, men satqyn nemese bireýdiń rólin oınap júrgen joqpyn. Shamańyz kelse, meni qoldap daýys berińiz!» dedim men. Mine, kezinde osyndaı áńgimeler aıtylǵan. Árıne, men eshkimniń aýzyna qaqpaq bola almaımyn ǵoı... «It úredi, kerýen kóshedi». Men shynymen prezıdent saılaýynda jeńiske jetkim keldi jáne bul isim úshin esh ókinbeımin. Sosyn men prezıdenttikke kandıdat bolyp, saılaýda jeńiske jetpeı qalǵanyma ókinip, sary ýaıymǵa da túsken joqpyn. Men saıasatkermin... Saıasatkerde jeńis te, jeńilis te bolady. Kersinshe men osy dodadan keıin kúsh aldym. Óz partıalastarymdy jigerlendirip, qaıta Parlament saılaýyna tústim. Ómirdiń ózi kúres...
Siz Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń Agrarlyq máseleler komıtetiniń múshesiz. Qazir Parlament qabyrǵasynda júrip agrarlardyń jaǵdaıyn jaqsartý baǵytynda qandaı jumystar men jobalarǵa bastamashyl bolyp júrsiz?
Parlament Májilisinde «Aýyl» partıasy fraksıasynyń 8 depýtaty bar. Men solardyń birimin. Árqaısymyzdyń alǵa qoıǵan maqsatymyz bar. Ol– partıanyń saılaýaldy baǵdarlamasyn iske asyrý. «Aýyldyqtardy» qoldap, daýys bergen saýlaýshylardy umytpaıymyz kerek. Bizdiń tiregimiz – saılaýshylar. Sondyqtan saılaýaldy baǵadarlamamyzdyń ár tarmaǵyn oryndaýǵa mindettimiz. Maǵan júktelgen is –agrarly máselelerge qatysty zańnamalyq problemalardy sheshý. Negizgi jobamyz Agrarly bank qurý jáne azyq-túlik qaýipsizdigi týraly zań jobasyn daıyndap, onyń qabyldaýyna kúsh salý. Sondaı-aq fermerlerdiń nazyn tyńdap, olardy Úkimetke jetkizýmen aınalysamyn. Fraksıamyzdyń depýtattary tómengi palatadaǵy ár komıtette múshe bolyp otyr. Biri salyq máselelerimen shuǵyldansa, endi biri aýyldy eldi mekenderdiń problemasyn sheshýmen aınalysyp júr.
Bıylǵy kóktemgi egin egý naýqany sharýalar úshin qıynshylyqtar ákelýde. Bul baǵytta ne aıtar edińiz?
Ár kóktemgi egis naýqany – bizder úshin stress. Janar-jaǵarmaıdyń kólemi jete me? Olardy jetkizý júıesi qalaı bolmaq? Bekitilgen normatıv agrotehnologıalyq talaptardy oryndaýǵa jetkilikti me? Tuqymnyń sapasy ne bolady? Tyńǵaıtqyshtar qymbattady ma? Taǵy basqa osyndaı suraqtar árıne maza bermeıdi. Kóktemgi egis naýqyny kezinde taǵy bir másele - nesıe men sýbsıdıanyń durys bólinbeýi. Onyń ústine bıylǵy sý tasqyny sharýalardyń, aýyl turǵyndarynyń jaǵdaılaryn odan ári qıyndatyp otyr. Egetin tuqymy men maldary sý astynda qalyp zor shyǵynǵa ushyraýda. Onyń ústine egin salatyn ýaqytty eshqashanda kesheýildetýge bolmaıdy. Eger ýaqyttan sál kesh qalsańyz tıisti ónim ala almaı qalasyz. Sondyqtan da dál qazir fermerlerge jan-jaqty qoldaý qajet. Aıta bersek, problema kóp. Jaqynda ǵana Agrarlyq máseleler komıteti osy aıtylǵan ózekti máselelerdi talqyǵa salyp, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine tıisti talaptardy joldadyq.
QAZAQSTANDY AGRARLY DERJAVAǴA AINALDYRATYN ZAŃ SHYǴARÝ KEREK
Parlamenttegi «Aýyl» partıasynyń jumysy men partıa atynan daıyndalyp jatqan zań jobalar týraly aıtyp berseńiz?
Eń basty eki jobamyz bar dep aıtqan edim joǵaryda. Biri fermerlerdiń arzan qarajatqa degen qajettiligin sheshýge baǵyttalǵan Agrobank qurý bolsa, ekinshisi Qazaqstandy agrarly derjavaǵa aınaldyrýdy kózdeıtin azyq-túlik qaýipsizdigi týraly zań shyǵarý. Eki jobamyzdy qatar alyp kelemiz. Zańdardyń mátini men konsepsıasy daıyn. Dál osy shaqta solardy qaýymdastyqtarmen talqylap jatyrmyz. Ázirshe betalysymyz jaman emes sıaqty.
Sońǵy bolǵan Parlament saılaýynda «Aýyl» partıasy yqpaldy, aıtary bar saıası kúshke aınalǵanyn kórdik. Saılaýshylaryńyzdyń muń-múddesin, talap-tilegin Úkimetke jetkizýde qandaı jumystar atqarylýda?
Saılaýshylarymyzdyń kóp bóligi – óńirlerde turady. Olarmen tyǵyz baılanys partıamyzdyń fılıaldary arqyly júrgizilip jatyr. Muny qolǵa alý asa mańyzdy dep bilemiz. «Aýyl» parlamenttik partıaǵa aınalǵaly beri elektoratymyzdyń aıtarlyqtaı senimi kúsheıdi. Ózimizdi maqtaǵandaı bolmaıyn, biraq aýyldyń úni bıik minberden estile bastady. Sonymen qatar Úkimetke kóptegen máseleler boıynsha depýtattyq saýaldar joldanyp, tushshymdy usynystar engizildi. Eń negizgi jumysymyz – zań jobalaryn qabyldaý barysynda aýyl men agroónerkásip kesheniniń múddesin qorǵaý. Osy baǵytta birqatar zańǵa tolyqtyrýlar men ózgerister engizildi. Bizdi izdep kelgen azamattarǵa da esigimizdi aıqara ashyp, qabyldaýdamyz. Aldaǵy shilde men tamyz aılarynda óńirlerge is-saparǵa barǵanda osy jaıly tolyq aqparat beremiz dep otyrmyz.
«Aýyl» partıasynyń jumysy saılaýdan keıin qalaı ózgerdi?
Óz-ózimizge baǵa bergennen aýlaqpyn. Mundaıda saılaýshylar sóılegeni durys. Aıtatynym - ózgeris bar. Birqatar joba naqty iske asa bastady. Olarmen jaqyn tanysý úshin ortalyq apparatymyzǵa arnaıy qonaqqa shaqyramyz. Kelińizder.
«KEPİİLDİKKE MÚLİK ÁKELİP, NESIE AL DA JUMYS İSTE» DEGEN QAǴIDA JARAMAIDY
Aýyldyń jaıyn sizden jaqsy biletin adam joq. Qazir tozǵan aýyldar kóp? Qaıtsek aýyl-aımaqty damyta alamyz? Sizdiń jeke pikirińiz?
Aýyl men aýyl sharýashylyǵy egiz uǵym. Men bul qaǵıdany únemi aıtyp kelemin. Agroónerkásip damymaı júıeli jumys bolmaıdy. Adamzatty alǵa jeteleıtin tek eńbek qana. Qolǵa ketpen-kúrek alamyn deıtin azamattarǵa tıisti jaǵdaı jasalýy tıis. «Kepildikke múlik ákelip, nesıe al da jumys iste» dep otyra berý jaramaıdy. Úkimet bul prınsıpten ketýi tıis. Sondaı-aq ınvestısıalyq jobalardy meılinshe aýylǵa qaraı burý kerek. Sonda ǵana aýyl damıdy.