Valúta baǵamy
  • USD -

    523.7
  • EUR -

    612.5
  • RUB -

    6.71
Jasóspirimder arasyndaǵy álimjettik tyıylar emes
Foto: Shutterstock 25 qyrkúıek 2024
Jasóspirimder arasyndaǵy álimjettik tyıylar emes

Memlekettik organdar «Ótken jyly balalar ara­syndaǵy sýısıd tómendedi» dep  málimdegenimen, másele sheshimin tapty dep tujyrym jasaýǵa bolmaıdy. Keıbir mamandar jasóspirimderdi qorlaǵandardy qatań jazaǵa tartý kerek degen usynys aıtýda. Bireýleri ony qoldasa, ekinshileri buǵan qarsy. Sonymen, máseleniń  mánisi nede?

Derekterge júginsek

...Jambyl oblysynda 8-synyp oqýshysy mektepte  soqqy alyp  kóz  jumdy. Aqtóbe oblysynda oqýshylar  ózara tóbelesip, 14 jastaǵy bala mert boldy. Astanada kámelet jasyna tolmaǵan qyz balanyń máıiti mektep janynan tabyldy...

 Bul jańa oqý jyly bastalar bastalmaı turyp oqýshylar arasynda oryn alǵan qaıǵyly jaǵdaılar. Álimjettikke  qansha jerden tosqaýyl qoıylsa da toqtam bolmaı turǵany qynjyltady. Bul oraıdaǵy aldyn alý sharalary kóńil kónshitpeıdi, kerisinshe, uryp-soǵý, bopsalaý mektepterde beleń alyp barady. Máselen, ótken jyly oqýshylardyń 18 paıyzy býllıng qurbany bolǵan, 7 paıyzǵa jýyǵy álimjettikke ushyrasa, qylmystyq jaýapkershilikke tartylǵan jasóspirimder sany 11 paıyzdan asqan. Jalpy alǵanda 2 myńnan astam qylmystyq is tirkelgen. Al osy jyldyń tórt aıynda ǵana 1 myńǵa jýyq oqýshy qylmys jasaǵan. Qazirgi kezde mektepterde senim telefondary jumys isteıdi. Ótken jyly 75 bala qońyraý shalyp, kómek suraǵan eken. Qarap otyrsaq, másele barlyq aımaqtarda ózekti. Sondyqtan oblystarda  psıhologıalyq ortalyqtar ashylǵan. 

Mamandar pikiri

QR Balalar  quqyqtary jónindegi ýákili Dınara Zákıevanyń pikirin tyńdasaq:   «Aǵymdaǵy jyldyń 1-qyrkúıeginen bastap, osy máselemen kúresý úshin keshendi sharalar júrgizilip jatyr. Bıylǵy oqý jylynda býllıngke qarsy tıimdi baǵdarlama iske asyryla bastady. Sonymen qatar, respýblıkanyń 50 mektebinde «Dos bolaıyq!» baǵdarlamasy pılottyq joba boıynsha synaqtan ótýde. Oqý jylynyń sońynda onyń qanshalyqty tıimdi  bolǵandyǵyna kóz jetkizemiz».

Osy oraıda keıbir laýazymdy tulǵalar  máseleniń  sebebi men ony sheshýdiń birneshe joldaryn usyndy. Máselen, QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty N.Áýesbaı  álimjettiktiń túbiri otbasyndaǵy osal tárbıeniń saldarynan degen paıym aıtady. «Munyń bári otbasyndaǵy teris tárbıeniń «jemisi». Ata-ana tarapynan shekteý qoıylmaı, tyıym kórmeı ósken bala «E, osy qalpymnan tanbaıyn, eshkim eshteńe dep jatqan joq qoı», - dep erkinsip, ozbyrlyq áreketin ári qaraı jalǵastyra beredi. Al munyń saldary aýyr,  ozbyr bala da, ata-ana da ókinishti jaǵdaıda  qalyp, opyq jeıdi», - deıdi májilismen. Óz kezeginde psıhologtar da ozbyr oqýshylardyń kóbeıýi ata analardyń balasynyń boıyndaǵy osy keleńsizdikti der kezinde ańǵarmaýynan dep paıymdaıdy.  

«Ata-ana­larǵa aıtarym, balanyń kóńil kúıin ba­qylap, oı bólisip, ishki dúnıe­­simen ta­­­­­­ny­syńyzdar. Áke-sheshe neni ańǵarýy kerek? Býllıngke tap bolǵan balanyń aldymen minez-qulqy óz­­geredi. Ekinshiden, sa­baq úlgerimi nasharlap, kóp nársege zaý­qy soqpaıdy. Iaǵnı, qatar­­­las­tarynan kemsitý kórip, mazaq pen kelemejge qal­ǵan bala óz-ózin baǵa­­­laýdy qoıa­dy. Asqa zaýqy soqpaı, kóńil kó­terýden qalady. Arty kúızeliske ulasýy múmkin. Osyndaıda ata-ananyń túısigi belgi berip, dereý iske kirisýi qajet». Bul psıhologıalyq saraptama salasynyń mamany Anna Qudıarovanyń pikiri.

 Qoǵam belsendisi Turar Shákenniń pikirinshe,  bul rette ustazdar men oqý oryndaryna kiná arta bermeı, balalardy zańmen jazaǵa tartýdyń jasyn tómendetý qajet. Jáne ol qylmys jasaǵan balanyń ata-anasyn da qatań jazaǵa tartý kerek dep sanaıdy. Aıta keterligi, Qazaqstan Respýblıkasynda aýyr qylmys úshin sottaý 14 jastan bastalady.  Biraq kóp jaǵdaıda kináli tarap jaýapkershilikten sytylyp ketip jatady. Sonymen qatar  mektep muǵalimderi men psıhologtarynyń jumystarynda  da kemshilikter bar dep biledi. Iá, saıyp kelgende, ata-ana, psıholog, mektep ákimshiligi birlese jumys atqarǵanda ǵana mektep qabyrǵasynda býllıngke tosqaýyl qoıylatyny belgili.

Jaǵa ustatar málimetter

Elimizde 11 jas­­­tan 15 jasqa deıingi árbir be­­sinshi jasós­pirim býllıng qur­banyna aınalady eken. BUU-y  júrgizgen zertteýde respýb­­lıkamyzdaǵy balalardyń deni sábı kúninen kemsitýge tap bolatyny kórsetilgen. Jalpy alǵanda, Qazaqstannyń barlyq balalary (shamamen 90 paıyzy) mektepterdegi álimjettikpen betpe-bet ushyrasady.  Mundaı derekterdi BUU-nyń IýNISEF balalar qorynyń ókilderi qazaqstandyq mektepterge júrgizgen zertteýleriniń nátıjeleri boıynsha jarıalap otyr. Júrgizilgen saýalnamada balalar bilim shańyraqtaryndaǵy tóbeles  pen janjaldarǵa kýá bolyp, bopsalaýǵa jıi tap bolatyndyqtaryn  aıtqan. Tipti muǵalimder tarapynan da dóreki sóz estip, soqqyǵa ushyraǵan jaılar  da oryn alǵan.

Sonymen qatar, kúni keshe elimizde bopsalaýmen aınalysqan 20 qylmystyq top ustaldy. Olar 400-den astam bopsalaý qylmysyn jasaǵan. Onyń 39-y mektepter men kolejderde tirkelgen.

Prezıdent neni eskertti?

Oqýshylar arasynda beleń alǵan býllıng, álimjettik, zorlyq-zombylyq kórsetý problemasy Prezıdenttiń de nazarynan tys qalyp otyrǵan joq. Tamyz aıynda ótken Respýblıkalyq pedagogtar sezinde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev mektep eń qaýipsiz orynǵa aınalýy tıis dep málimdep, Prezıdent Ákimshiligine, quqyq qorǵaý organdaryna qylmys jasaǵandardy zań júzinde jazalaý úshin osyndaı jaǵdaılardyń bárin aıryqsha baqylaýǵa alýdy tapsyrdy.

Máseleni ońtaıly sheshýdiń basty strategıalary

1.Zańdy qoldaný men júzege asyrý

Ata-analar men qamqorshylardyń, muǵalimderdiń, basqa da eresek adamdardyń  tarapynan oryn alatyn zorlyq-zombylyqqa qarsy baǵyttalǵan (jynystyq qatynasqa túsý, balalardy satý)  zańdardy  qoldap, ony  iske asyrý.

2.Qaýipsiz orta

Balalarymyz ósip kele jatqan qaýipsiz ortany qalyptastyrý - qoǵamda zorlyq-zombylyqtyń taralýyna jol bermeı, ony aýyzdyqtaýǵa múmkindik beredi.

3.Ata-analar men qamqorshylardy qoldaý

Áleýmettik jáne qoǵamdyq uıymdardyń qyzmeti úılerdi aralaý, qamqorlyq pen kútimge muqtaj balalar men ata-analardy anyqtap, kómek pen qoldaý kórsetýge, qoǵamdyq oryndarda túrli sharalar men basqa da áleýmettik baǵdarlamalardy uıymdastyrýǵa baǵyttalǵan. Osylardyń tıisti deńgeıde júzege asyrylmaýy da balalar arasyndaǵy  býllıngtiń beleń alýyna túrtki.

4.Otbasynyń qarjylyq turǵyda muqtaj bolmaýy

 Otbasynyń qarjylyq jaǵdaıyn jaqsartý arqyly da zorlyq-zombylyqty boldyrmaýǵa bolady. Bul rette januıanyń ekonomıkalyq jaǵdaıyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan túrli baǵdarlamalardyń bar ekendigin aıta ketý kerek.

5.Bastaýysh synyptan bastap habardar etý

Balalardy mektep jasyna deıingi, bastaýysh jáne orta bilimmen qamtý, sondaı-aq, bilim berý oryndarynda  qaýipsizdik pen qolaıly jaǵdaı týǵyzýǵa mańyz berý.  Balalarǵa zorlyq-zombylyq kórsetý men olardy seksýaldy  túrde paıdalaný týraly málimetterden oqýshylar neǵurlym  erte bastan habardar bolsa, olardyń arasynda  irili-usaqty quqyq buzýshylyqtar  soǵurlym tómendeıdi.  

 

 

RELATED NEWS
Kóz tımesin, kólik buıyrdy! Ermektiń 10 mıllıony jaıly hıkaıa
18 sáýir 2025
Kóz tımesin, kólik buıyrdy! Ermektiń 10 mıllıony jaıly hıkaıa

Adamnyń peshenesine jazylǵan baqtyń qaı kúni, qaı sátte, qaı jerden tógilip túsetinin kim bilgen? Bireý ómir boıy tyrysady da, eshteńe shyqpaıdy. Bireý shaı iship otyryp, shynaıy jeńimpaz atanady.

Astanalyq Ermek Baımbetov — dál sondaılardyń biri. Jańa kólik emes, jańa úmitke ıe bolǵan azamat. Onyń baǵy — ǵalamtordyń ar jaǵynan kelgen. Al baqyt — qoıý, kúreń shaı ústinde kútip turǵan.

Bir kúni Ermek "Sátti juldyzdyń" jarnamasyn kóredi. Bireýler mundaıǵa selt etpeıdi. "Báribir jolym bolmaıdy" deıdi. Al Ermek... táýekel etti. Eki bılet satyp aldy. Bar bolǵany — eki bılet! Biri — jaı qaǵaz. Ekinshisi — 10 mıllıon teńgelik altyn qujat bolyp shyqty.

"Keshki shaı ústinde otyr edik. Qońyraý shalyndy. «Siz kólik utyp aldyńyz», deıdi. Á degende alaıaqtar shyǵar dep oıladym. Biraq bılet nómirin aıtty, telefon nómirin aıtty. Saıttan qarap edim — shynymen de men ekenmin..." – deıdi ózi.

Keıde sene salý qıyn. Ásirese qazaq senim men kúmánniń arasynda júredi. Al Ermektiń qýanyshy — keıinirek keldi. Bastapqyda – tosyn, keıin – tushshymdy. Ol kólikti emes, onyń ornyna beriletin 10 mıllıon teńgeni tańdady. Qaıda jumsamaq? Bir bóligi — ákesiniń emine, qalǵany — nesıege.

Kim ne dese de, bul — bir adamnyń ǵana emes, bir áýlettiń jeńisi.

Sátti juldyz – sátti kúnniń habarshysy ma?

«Sátti juldyz» ulttyq lotereıasy — sońǵy on jylda myńdaǵan adamnyń úmitine ushqyn bergen uıym. Elimizdiń túkpir-túkpirindegi 200-den astam saýda núktesinde armandar bıletpen satylyp jatyr desek, asyra aıtqandyq bolmas.

Jeńimpaz kóp. Eń úlken júlde — 150 mıllıon teńge. Qyzylordadan shyqqan qatysýshy utyp alǵan. Bul endi qarapaıym baılyq emes, bir óńirdiń jańalyǵy.

Al alda ne kútip tur? Taǵy da páter, taǵy da kólik!

Qazaq "kóp qorqytady, tereń batyrady" deıdi. Kóptiń ishinen dara shyǵý ońaı emes. Biraq kelesi múmkindikter de daıyn tur:

20 sáýir — páter oınatylady («TeleBingo» oıyny);

30 sáýir — avtokólik oınatylady («6/49» oıyny);

Djekpot qazirdiń ózinde 572 mıllıon teńge bolyp tur! Sandardyń ózi sóılep tur.

Mine, osynyń biri — «LotoNabor Kvartıra». 5 bıletten turatyn bul jınaq — páterge aparar bes qadam. Ár bılet — óz aldyna bir múmkindik.

Utys jeksenbi, 20 sáýirde, saǵat 10:00-de, «31 arnada» tikeleı efırde ótedi. Kózben kórip, kóńilmen utýdyń joly osy.

Jeńis jeke emes, qoǵamǵa ortaq

Jeńiske jetken ár teńgeniń 10 paıyzy — qazaq sportyna ketedi. Taǵy 10 paıyzy — «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qoryna aýdarylady. Demek, bireýdiń baǵy — elge qaıyrly. Oıyn oınasań da, oımen oınar kezeń bul.

Ermektiń joly boldy. Keleside kim biledi — baǵyńyz sizge buıyryp qalýy da ǵajap emes. Qaırattan týǵan qaısarlyq pen úmittiń arasy keıde bar bolǵany eki bılet qana.

 

marıaldyń aqysy tólengen.

 

Páter utyp alǵan adam kim?
28 sáýir 2025
Páter utyp alǵan adam kim?

Telefon shyryldady. «Siz páter utyp aldyńyz» dedi. «Alaıaqtyq emes pe?» dep oılady. Eki kún boıy senbedi. Úshinshi kúni ǵana Almatydaǵy bas keńsege kirgende baryp kóz jetkizdi. Shyn eken. Qaǵaz júzinde emes, ómirde.

Bul – Vasılııdiń hıkaıasy. Ol – qarapaıym eńbek adamy. Elimizdiń óndiris oryndarynda jıyrma jyldan beri vahtalyq ádispen jumys istep keledi. Almatyda turady. Alys jol, aýyr jumys, uzaq aýysym – bári úırenshikti. Biraq myna jańalyq oǵan múlde úırenshikti emes.

– Lotereıaǵa shamamen eki jyldan beri qatysyp júrmin, – deıdi ol. – Aptasyna kemi eki ret bılet alamyn.

Sáti túsken kún – dál osy apta. Qolyna tıgen – baspana. Biraq bul qýanysh bastapqyda kúmánmen kelgen.

– Basynda shyn aıtsam, senbedim. «Skam shyǵar» dep oıladym. Qazir kim kóringen telefon shalyp, aldap-arbaıdy ǵoı. Biraq birneshe márte habarlasty. Keıin ózim kelip kórdim. Mine, sol kezde ǵana ras ekenin túsindim, – deıdi Vasılıı.

Jeńimpazben sóılesip otyrǵanda onyń sózderinde bir zańdylyq baıqaldy: úmit úzilmegen. Ol senip kelgen. Seniminiń syry – sabyr men turaqtylyq.

– Buǵan deıin de úmitimdi úzbeı, bılet alyp júrdim. Qazir senimim tipti kúsheıdi. Odan ári de qatysa berem, – deıdi.

Bir qyzyǵy, Vasılıı jeńisi týraly eshkimge aıtpaǵan. Qazir de aıtqysy joq. «Tynysh ómir súrgiń kelse, kópke jarıa etpe» deıdi. Onyń bul sózi búgingi qoǵamnyń bir kórinisi ispetti.

– Ashyq aıtyp, jarıa etken durys emes dep oılamaımyn. Kúnde bireý habarlasyp, mazany alady. Sol úshin eshkimge aıtpadym, – deıdi ol.

Lotereıaǵa kelsek, Vasılıı kóbine TeleBingo men 5/36 bıletterin satyp alady. Bastapqyda sandardy ózi tańdaıtyn. Tipti nýmerologıany zerttep kórgen. Biraq sońǵy ýaqytta bárin avtomatqa tapsyrǵan. Utqan nómir de avtomatty túrde tańdalǵan.

– Buryn iri saýda dúkenderinen qaǵaz bılet alatynmyn. Sońǵy alty aıda onlaınǵa kóshtim. Yńǵaıly ári jyldam, – deıdi.

Sóz sońynda ol barlyq qatysýshylarǵa qarapaıym, biraq senimdi keńes berdi:

– Úmit úzbeńizder. Bálkim, bir kúni siz de utyp qalarsyz. Eshteńe de beker emes.

Tanymal qoǵam qaıratkeri aıtqandaı, «Baqyt – daıyn turǵan qaqpa. Biraq ony ashý úshin senimniń kilti kerek». Vasılıı sol kiltti tapty. Endi jańa ómirdiń esigin ashty.

Kelesi kezek – Krosover!

30 sáýir kúni saǵat 22:00-de ótetin kezekti tırajda basty júlde – 282 819 500 teńgeden asady jáne Krosover avtokóligi oınatylady.

«LOTO 6/49» lotereıasynyń LotoJıyn formatynda usynylǵan arnaıy toptamasy arqyly ár qatysýshy bir emes, birden 6 múmkindikke ıe bolady. Árbir LotoJıyn 6 bıletten turady, al sandar júıesi kezdeısoq tańdalady. Utysqa qatysý onlaın rejımde qoljetimdi.

Tikeleı efır YouTube jelilesindegi Satty Zhuldyz arnasy arqyly júrgiziledi.

Áleýmettik jaýapkershilik:

Oıynnan túsken tabystyń 10%-y otandyq sportty qoldaýǵa, al taǵy 10%-y «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qoryna aýdarylady.

Múmkindik qashan kelip qalatynyn eshkim bilmeıdi. Vasılııge buıyrǵan baqyt, bálkim, erteń sizdiń esigińizdi qaǵar!

Bes mıllıon teńge – bes saýapqa tatıdy
27 maýsym 2025
Bes mıllıon teńge – bes saýapqa tatıdy

Bes mıllıon. Bireýge – kólik, ekinshisine – páter. Úshinshisine – ómir boıy mańdaı termen tappaǵan tabys. Al astanalyq Qaırym Jarys úshin – júrekpen kelgen jaqsylyqtyń esigi.

Bul – jaı ǵana utys emes. Bul – taǵdyrdyń syıy, Allanyń belgilegen mejesi. Óıtkeni ol sátsizdikten sharshamaǵan, sáttilikke semirmegen. Mańdaı ter men mańdaı jaryqtyń dál ortasynda júrgen qazaq balasy.

Mońǵolıadan – máńgilik mekenge

Qaırym Jarystyń taǵdyr joly torǵaıdyń qanatymen syzǵan kóktemge uqsaıdy. 2012 jyly 21 naýryz – Ulystyń uly kúni – atamekenge, Qazaqstanǵa taban tiregen. Qanmen kelgen qasıet, jermen bitken meıir.

Ol – úsh balanyń ákesi. Otbasyna ıe, ata-anaǵa arqa súıer ul. Qarapaıym tirliktiń ishinde, artyq aıqaısyz, esepsiz eseppen emes, nıetpen ómir súrip júrgen azamat. Eline erkin kelip, enshisin eńbekpen alǵan qandas.

Bir kúni dúkenge bara jatyp, Ýálıhanov kóshesindegi ájeden «3 Alma» atty lotereıa bıletin satyp alady. Buryn da alyp júrgen. Biraq dál osy joly Allanyń syıy basqa boldy – sanaýly sekýndtardan soń, bes mıllıon teńge utyp alady.

Jeńis – jalǵyzdyń emes, jurttyń qýanyshy

Jeńisti jalǵyz toılaǵan joq. Aldymen jubaıymen bólisti. Balalaryn qýantty. Baýyry men ata-anasyna jetkizdi. Sosyn júregimen oılap, basqalarǵa kómektesý kerektigin túsindi. Óıtkeni:

«Ózin ǵana oılaǵan – jamandyqtyń belgisi, ózgeni de oılaý – adamgershiliktiń belgisi», – deıdi qazaq.

Qaırym – osy maqaldyń tiri mysaly.

Jubaıy bastapqyda senbegen. «Qaıdaǵy bes mıllıon? Lotereıaǵa senetin ýaqyt pa bul?!» dep qarsy bolǵan. Biraq qujattardy kórip, kóńili ornyna tústi. Bala-shaǵa qýandy. Qýanysh – jaı baılyqta emes, nıettegi baılyqta.

Qaırym bul utystyń bir bóligin qaıyrymdylyqqa jumsamaq. «Qınalǵan otbasy kóp, kómektessek – qaıyrly is» deıdi. Qalǵanyn jaqyn-jýyqqa bólip bermek. Jasaǵan jaqsylyǵynyń esebin emes, saýabyn kútedi.

Sáttilik – súrinbeı jetken shúkir

Qaırym aıyna bir-aq ret bılet alady. Ár joly birdeńe utyp júrgen. Kishkentaı sandar – úlken maǵynaǵa ıe. Jeńgenin emes, bóliskenin maqtan tutady.

– Bılet alǵan kezde ishki bir tynyshtyq boldy. Kóńilim alańsyz edi. Keıde adamnyń júregi sezedi ǵoı. Bul joly da solaı boldy. Keıin bildim – bul jeńis meniń týǵan kúnimde kelipti. 24 maýsym – men úshin erekshe data. Bul Allanyń meıiri bolmasa, ne? – deıdi ózi.

Muny jaı ǵana sáttilik deýge bolmas. Bul – bireýge sabaq, bireýge úmit. Óıtkeni dál sol bılet satatyn ájeı de bul jańalyqqa kóz jasyn súrtip turyp, shyn qýandy. Bul jeńis – jalǵyz Qaırymnyń emes, júregi taza qazaqtyń jeńisi.

«Sátti Juldyz» – sáttiń emes, júrektiń lotereıasy

«Sátti Juldyz» – bul jaı oıyn emes. Bul – senimniń, adaldyqtyń, adamdyqtyń tarazysy. Ulttyq lotereıa arqyly el ıgiligine qyrýar qarjy bólinip otyr. Tek bıylǵy jyldyń alǵashqy toqsanynda ǵana «Qazaqstan halqyna» qoryna 1,2 mıllıard teńge aýdaryldy. Sport pen dene shynyqtyrýǵa – 15 mıllıard teńge.

Bul – jaı sandar emes. Bul – ardagerlerge úı, sportshylarǵa zal, balalarǵa alań. Iaǵnı qaıyrymnyń úlken joly. Ár bılet – sol jolǵa salynǵan bir kirpish.

Kelesi utys – 30 maýsym kúni. Biraq kim utady – Alla biledi. Bálkim, ol da týǵan kúninde bılet alǵan taǵy bir qazaq bolar...

Qaıyrym men qaıyr – qazaqtyń qos qanaty

Qaırym Jarys – bir utyspen ultqa úmit syılaǵan adam. Onyń áreketi – jarnamasyz erlik. Qarapaıym bolsa da, qarapaıymdylyǵymen qadirli. Qazaqtyń minezin, meıirin, myrzalyǵyn tiriltip turǵan bir beıne.

Utys – joly bolǵanǵa buıyrady. Biraq sol utysty bólise bilý – tek júregi keńniń isi. Qaırym dál osy keń júrektilerdiń qatarynan.

Bes mıllıon teńge – bes saýapqa jeter amalǵa aınalǵanda ǵana shyn mánge ıe.

Biz týraly
ulys.kz — aqparattyq, saraptamalyq jáne tanymdyq baǵyttaǵy materıaldardy beredi.
 
Mýltımedıalyq joba zaman talabyna saı jasalǵan. Qazaqstannyń aqparattyq naryǵyn sapaly
kontentpen qamtamasyz etýge úles qosýǵa baǵyttalǵan. Mundaǵy saraptamalyq, tanymdyq
maqalalar san salany qamtıdy. Geostrategıa, geoekonomıka, geosaıasat, halyqaralyq
qatynastar men eldiń ishki-syrtqy saıasaty, ekonomıka, jahanda bolyp jatqan tektonıkalyq
ózgerister men trend taqyryptar ulttyq múdde turǵysynan tereń taldanyp qazaq
oqyrmandaryna jetkiziledi. Ortalyq Azıa men Túrki álemine erekshe kóńil bólinedi.