Valúta baǵamy
  • USD -

    528.9
  • EUR -

    611.5
  • RUB -

    6.55
Ekran aldyndaǵy urpaq: kontent qaıda jeteleıdi?
Foto: ashyq kózden 05 naýryz 2025
Ekran aldyndaǵy urpaq: kontent qaıda jeteleıdi?

Búgingi bala – keshegi baladan bólek. Ol endi teledıdardyń aldynda múltfılm kútip otyrmaıdy. Onyń aldynda YouTube tur. TikTok tur. Netflix te bar. Biraq bir suraq kókeıde: bul platformalar balaǵa ne úıretip jatyr? Qazaq balasynyń sanasyn kim qalyptastyryp jatyr? Mine, dál osy suraqqa jaýap izdeý – ýaqyt talaby.

Sandar sóılesin: dúnıejúzinde balalar kúnine ekran aldynda 30 paıyz ýaqytyn ótkizedi eken. Úshtiń bir bóligi. Ol ekrannan ne kórse, sony kókiregine toqıdy. Órkenıetti elder osyny áldeqashan túsingen. Máselen, Japonıa balasyna ulttyq dástúr sińirgen anımasıa jasaıdy. AQSH – tanymdyq serıalmen tárbıeleıdi. Qytaı – patrıottyq múltfılm kórsetedi. Bul elder ekrandy tek oıyn-saýyq emes, ıdeologıa quraly dep qabyldaıdy. Biz she?

Bizde qazaq tilindegi balalar kontenti áli de tapshy. Balalar YouTube-ta oryssha, aǵylshynsha sóılep, sony jattap ósip keledi. Qazaqsha múltfılm izdegen ata-ana taba almaı sabylady. Qazaq balasy qazaqsha ertegi tyńdaýǵa emes, sheteldik sýperqaharmandarmen tań atqyzyp júr. Ulttyń rýhanı shekarasyn qorǵaý osy ekrannan bastalýy kerek edi...

Áıtse de, úmit bar. Sońǵy jyldary otandyq kontentte qozǵalys baıqalady. 2010 jyly qurylǵan «Balapan» arnasy qazaqsha múltfılm men baǵdarlamalar shyǵaryp, balalardyń júregin jaýlap úlgerdi. Bir zertteýde tipti «Balapan» sheteldik Nickelodeon men TiJi-di artta qaldyrǵan. Demek, ózimiz de jasaı alamyz.

2022 jyl – Balalar jyly boldy. Úkimet naqty qadamǵa bardy. Álemdik kontentti qazaqsha dybystaý qolǵa alyndy. Spanch Bob, Qutqarýshy kúshikter, Qaýipti Genrı... barlyǵy qazaqsha sóıledi. Bul – strategıalyq betburys. Til úıretýdiń eń tıimdi joly – qyzyqty mazmunmen berý.

Biraq másele munymen bitpeıdi. Otandyq anımasıanyń 80%-y – memlekettik qarjyǵa táýeldi. Jeke ınvestor az. Sebebi bul sala tabys ákelýi baıaý, táýekeli kóp. Sondyqtan memleket qoldaýdy toqtatpaý kerek.

Kontent jasaýshylar da qarap otyrǵan joq. YouTube-ta Torghai TV, Shańyraq sekildi arnalar qazaqsha án men álippe úıretip júr. Mysaly, Torghai TV-diń «Aıý» ánin 85 mıllıonnan astam adam kórgen. Bul – aýdıtorıa bar ekenin bildiredi. Biraq sarapshylar ǵylymı, til úıretetin materıaldar áli de az deıdi. Endeshe, bul – kelesi qadam.

Platformalar da kóbeıip jatyr. Qzone atty qazaqsha strımıng platforma iske qosyldy. Balalarǵa arnalǵan fılmder, aýdıoqoıylymdar, dýblájdalǵan múltfılmder – bári bir jerde. Bul – medıakeńistiktegi ulttyq qaýipsizdikti saqtaý jolyndaǵy mańyzdy bastama.

Álem ne istep jatyr? AQSH-tyń Iýta shtaty ata-ananyń ruqsatynsyz áleýmettik jelige kirýge tyıym saldy. Fransıa – mektepte smartfon qoldanýǵa tyıym saldy. Ulybrıtanıa – zıandy kontentke aıyppul salady. Qyrǵyzstan – tipti TikTok-ty tolyǵymen buǵattady. Al biz she?

Qazaqstan da qarap otyrǵan joq. TikTok-pen kelisimge kelip, 13 jasqa tolmaǵandardyń akkaýntyn joıyp jatyr. 2024 jyly 1,9 mıllıon akkaýnt óshirildi. YouTube – Kids bólimshesin ashty. Instagram – ata-analyq baqylaý engizdi. Biraq tolyq qaýipsizdik joq. Sol úshin ata-ananyń medıasaýaty mańyzdy.

Jahandyq tájirıbe kórsetkendeı, balaǵa ekrannan ne kórsetemiz – bolashaq soǵan baılanysty. Sondyqtan kontentti súzgiden ótkizý kerek. Qaýipti oıyn, zorlyq, kıberbýllıng – munyń bárine zańdyq tosqaýyl qajet. Sonymen qatar, tárbıelik-túsindirý jumystary da qatar júrýi tıis.

Aýdıtorıa ne qalaıdy? Qazir bala teledıdar kútpeıdi. Ol YouTube-ta ózi tańdaǵan rolıkti qaraıdy. TikTok – birinshi orynda. Kópshiligi – oıyn-saýyq. Tanymdyq kontent az. Demek, sapaly ári tartymdy format qajet. Torǵaı TV-nyń mıllıondaǵan qaralymy – sonyń dáleli.

Sapa degenimiz ne? Birinshiden, til – túsinikti bolý kerek. Qazirgi bala Disney men Netflix-ti kórip ósti. Sondyqtan anımasıanyń sapasy da joǵary bolýy shart. Ekinshiden, ınteraktıvtilik mańyzdy – qysqa múltfılm, oıyn elementi bar kontent artyq. Úshinshiden, jasóspirimder aýdıtorıasyna arnalǵan arnaıy jobalar qajet. Olar úshin ne balaǵa arnalǵan, ne eresekterge arnalǵan ónimder qyzyqsyz.

Bolashaqta ne isteý kerek? Memleket otandyq stýdıalarǵa qoldaý kórsetýi kerek. Sheteldik arnalardy qazaqshalaý tájirıbesi sátti boldy. Endi óz ónimimizdi qoldaý qajet. Zańmen retteý de mańyzdy. Platformalarmen kelisim, jasandy ıntellekt kómegimen moderasıa – bári iske qosylýy tıis. Ata-analar – eń basty fıltr. Bala ne kórip júr? Kimnen úırenip júr? Soǵan mán beretin ýaqyt keldi.

Qoryta aıtqanda, balalarǵa arnalǵan kontent – jaı qyzyq úshin jasalatyn dúnıe emes. Bul – bolashaqqa salynǵan ınvestısıa. Ulttyń bolmysyn qalyptastyrý alańy. Eger biz búgin balaǵa sapaly ónim bere almasaq, erteń ekrannan ózimizge jat minezdi urpaq kórýimiz múmkin. Sondyqtan ár saǵat, ár mazmun – jaýapkershilik.

Ekran aldyndaǵy urpaqtyń bolashaǵy – bizdiń búgingi sheshimimizge baılanysty.

 

RELATED NEWS
Kóz tımesin, kólik buıyrdy! Ermektiń 10 mıllıony jaıly hıkaıa
18 sáýir 2025
Kóz tımesin, kólik buıyrdy! Ermektiń 10 mıllıony jaıly hıkaıa

Adamnyń peshenesine jazylǵan baqtyń qaı kúni, qaı sátte, qaı jerden tógilip túsetinin kim bilgen? Bireý ómir boıy tyrysady da, eshteńe shyqpaıdy. Bireý shaı iship otyryp, shynaıy jeńimpaz atanady.

Astanalyq Ermek Baımbetov — dál sondaılardyń biri. Jańa kólik emes, jańa úmitke ıe bolǵan azamat. Onyń baǵy — ǵalamtordyń ar jaǵynan kelgen. Al baqyt — qoıý, kúreń shaı ústinde kútip turǵan.

Bir kúni Ermek "Sátti juldyzdyń" jarnamasyn kóredi. Bireýler mundaıǵa selt etpeıdi. "Báribir jolym bolmaıdy" deıdi. Al Ermek... táýekel etti. Eki bılet satyp aldy. Bar bolǵany — eki bılet! Biri — jaı qaǵaz. Ekinshisi — 10 mıllıon teńgelik altyn qujat bolyp shyqty.

"Keshki shaı ústinde otyr edik. Qońyraý shalyndy. «Siz kólik utyp aldyńyz», deıdi. Á degende alaıaqtar shyǵar dep oıladym. Biraq bılet nómirin aıtty, telefon nómirin aıtty. Saıttan qarap edim — shynymen de men ekenmin..." – deıdi ózi.

Keıde sene salý qıyn. Ásirese qazaq senim men kúmánniń arasynda júredi. Al Ermektiń qýanyshy — keıinirek keldi. Bastapqyda – tosyn, keıin – tushshymdy. Ol kólikti emes, onyń ornyna beriletin 10 mıllıon teńgeni tańdady. Qaıda jumsamaq? Bir bóligi — ákesiniń emine, qalǵany — nesıege.

Kim ne dese de, bul — bir adamnyń ǵana emes, bir áýlettiń jeńisi.

Sátti juldyz – sátti kúnniń habarshysy ma?

«Sátti juldyz» ulttyq lotereıasy — sońǵy on jylda myńdaǵan adamnyń úmitine ushqyn bergen uıym. Elimizdiń túkpir-túkpirindegi 200-den astam saýda núktesinde armandar bıletpen satylyp jatyr desek, asyra aıtqandyq bolmas.

Jeńimpaz kóp. Eń úlken júlde — 150 mıllıon teńge. Qyzylordadan shyqqan qatysýshy utyp alǵan. Bul endi qarapaıym baılyq emes, bir óńirdiń jańalyǵy.

Al alda ne kútip tur? Taǵy da páter, taǵy da kólik!

Qazaq "kóp qorqytady, tereń batyrady" deıdi. Kóptiń ishinen dara shyǵý ońaı emes. Biraq kelesi múmkindikter de daıyn tur:

20 sáýir — páter oınatylady («TeleBingo» oıyny);

30 sáýir — avtokólik oınatylady («6/49» oıyny);

Djekpot qazirdiń ózinde 572 mıllıon teńge bolyp tur! Sandardyń ózi sóılep tur.

Mine, osynyń biri — «LotoNabor Kvartıra». 5 bıletten turatyn bul jınaq — páterge aparar bes qadam. Ár bılet — óz aldyna bir múmkindik.

Utys jeksenbi, 20 sáýirde, saǵat 10:00-de, «31 arnada» tikeleı efırde ótedi. Kózben kórip, kóńilmen utýdyń joly osy.

Jeńis jeke emes, qoǵamǵa ortaq

Jeńiske jetken ár teńgeniń 10 paıyzy — qazaq sportyna ketedi. Taǵy 10 paıyzy — «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qoryna aýdarylady. Demek, bireýdiń baǵy — elge qaıyrly. Oıyn oınasań da, oımen oınar kezeń bul.

Ermektiń joly boldy. Keleside kim biledi — baǵyńyz sizge buıyryp qalýy da ǵajap emes. Qaırattan týǵan qaısarlyq pen úmittiń arasy keıde bar bolǵany eki bılet qana.

 

marıaldyń aqysy tólengen.

 

ÓMİRDİ ÓZGERTKEN JEŃİS
30 shilde 2025
ÓMİRDİ ÓZGERTKEN JEŃİS

Keıbir kúnder bar. Tańmen talasa turyp, keshke deıin kúıbeń tirlikpen ótip ketedi. Al keı kúnder bar – ómirdiń betalysyn basqa arnaǵa burady. 20 shilde sondaı kún boldy. Sebebi dál sol kúni TeleBingo oıynynyń efırinde bir emes, eki birdeı taǵdyr ózgerdi. Biri – astanalyq Ǵalymjan, ekinshisi – Túrkistan oblysynyń turǵyny, Vera esimdi úı sharýasyndaǵy áıel.

Bul – jaı ǵana jeńis emes. Bul – júrekke úmit, kózge qýanysh, ómirge ózgeris syılaǵan sát.

6 842 242 teńge. Bir sátte kelgen jeńildik

Munaı men gazdyń arasynda júrip, kúnde eńbek etip júrgen Ǵalymjan – elorda turǵyny. TeleBingo, LOTO 6/49 jáne 5/36 sekildi lotereıalardyń burynnan qatysýshysy. Bul joly da sáttilik qasynan tabyldy. Týra 6 842 242 teńge. Bul – tek aqsha emes, bul – erkin tynys, jeńil dem, bolashaqqa degen senim.

"Úlken qyzyǵýshylyqpen qatysamyn. Biraq jaýapkershilikti de umytpaımyn. Árıne, mundaı jeńis qýanysh pen jeńildik sezimin ákeledi", – deıdi Ǵalymjan. Úılengen, eki balanyń ákesi. Bul aqsha – tek ózine emes, otbasynyń bolashaǵyna salynǵan ınvestısıa. Qaryz jabylady, kúndelikti shyǵyn retteledi.

Jeńis – eńbekpen úıleskende ǵana shynaıy baqytqa aınalady.

Tólebı aýdany. Úı sharýasyndaǵy áıel. 15 mıllıon teńge.

Veranyń oqıǵasy tipti kınoǵa suranyp turǵandaı. Jáı ǵana áıel. Jáı ǵana ana. Úsh balanyń anasy. Joldasynyń súıenishi. Ájesiniń kútýshisi. Alǵashqy lotereıa bıletin úsh aı buryn ǵana satyp alǵan. Buryn-sońdy mundaıǵa qatyspaǵan. Biraq ishteı bir úmitpen satyp alǵan. Sol úmit aqtaldy.

Teledıdardan páter utysy jaıly estigende, sene almady. Ulttyq lotereıanyń call-ortalyǵyna ózi habarlasyp, tekserip kórdi. Sosyn ǵana Shymkenttegi "Sátti Juldyz" keńsesine baryp, utysyn rásimdedi. Biraq páter emes, 15 000 000 teńge aqshalaı syılyqty tańdady. Sebebi ómirdiń jospary keıde páterden de keń.

"Negizi meniń jolym boldy. Al ári qaraı ne bolaryn ómir ózi kórsetedi", – deıdi Vera kúlimdep. Bul kúlki – ishki senimniń, júrek qýanyshynyń beınesi.

Lotereıa – úmittiń ekinshi aty

Keıde biz lotereıany tek sáttilik oıyny dep qabyldaımyz. Biraq árbir bılet – bir taǵdyr. Árbir tıraj – jańa taraý. TeleBingo, LOTO 6/49, 5/36 – bul sandar ǵana emes. Bul – qarapaıym adamdardyń erekshe oqıǵalary. Bul – elimizdiń túkpir-túkpirindegi úmit sáýlesi.

"Jeńimpazdarymyzdy shyn júrekten quttyqtaımyn! Biz árqashan lotereıa qatysýshylaryna qýanysh pen jaqsy emosıalar syılaýǵa daıynbyz. Árbir jeńis – bul jaı ǵana sáttilik emes, shabyt beretin jáne armandarǵa senim uıalatatyn shynaıy oqıǵa", – dedi "Sátti Juldyz" Ulttyq lotereıasynyń prezıdenti Marıa Lytkına.

Bul sózdiń astarynda – júzdegen, myńdaǵan taǵdyrdyń úni jatyr.

29 shilde. Taǵy bir múmkindik.

Jeńis esigin qaqqan sát – qaıta aınalyp soǵýy múmkin. Ol úshin bir ǵana bılet jetkilikti. 29 shildede "Sátti Juldyzdyń" YouTube arnasynda tikeleı efırde LOTO 6/49 qatysýshylary arasynda otbasylyq krosover utysy ótedi. Qatysý úshin 3 000 teńgelik bılet satyp alý jetkilikti. Bıletter saýda núktelerinde jáne sz.kz saıtynda qoljetimdi.

Bul tek temir men dóńgelek emes. Bul – otbasyǵa arnalǵan jańa saıahat. Jańa betburys.

Bir bılet – bir ómir

Ǵalymjan men Veranyń hıkaıasy – lotereıanyń jaı oıyn emes ekenin dáleldeıdi. Bul – senim men shabyttyń, úmit pen bolashaqtyń toǵysqan tusy. Keıde tek bir bılet – ómirdiń baǵytyn túbegeıli ózgertip jiberedi.

Ulys.kz oqyrmandaryna aıtarymyz: sáttilik kútpegen sátte keledi. Biraq oǵan daıyn bolý – óz qolyńyzda.

Al sizdiń bıletińiz daıyn ba?

 

Páter utyp alǵan adam kim?
28 sáýir 2025
Páter utyp alǵan adam kim?

Telefon shyryldady. «Siz páter utyp aldyńyz» dedi. «Alaıaqtyq emes pe?» dep oılady. Eki kún boıy senbedi. Úshinshi kúni ǵana Almatydaǵy bas keńsege kirgende baryp kóz jetkizdi. Shyn eken. Qaǵaz júzinde emes, ómirde.

Bul – Vasılııdiń hıkaıasy. Ol – qarapaıym eńbek adamy. Elimizdiń óndiris oryndarynda jıyrma jyldan beri vahtalyq ádispen jumys istep keledi. Almatyda turady. Alys jol, aýyr jumys, uzaq aýysym – bári úırenshikti. Biraq myna jańalyq oǵan múlde úırenshikti emes.

– Lotereıaǵa shamamen eki jyldan beri qatysyp júrmin, – deıdi ol. – Aptasyna kemi eki ret bılet alamyn.

Sáti túsken kún – dál osy apta. Qolyna tıgen – baspana. Biraq bul qýanysh bastapqyda kúmánmen kelgen.

– Basynda shyn aıtsam, senbedim. «Skam shyǵar» dep oıladym. Qazir kim kóringen telefon shalyp, aldap-arbaıdy ǵoı. Biraq birneshe márte habarlasty. Keıin ózim kelip kórdim. Mine, sol kezde ǵana ras ekenin túsindim, – deıdi Vasılıı.

Jeńimpazben sóılesip otyrǵanda onyń sózderinde bir zańdylyq baıqaldy: úmit úzilmegen. Ol senip kelgen. Seniminiń syry – sabyr men turaqtylyq.

– Buǵan deıin de úmitimdi úzbeı, bılet alyp júrdim. Qazir senimim tipti kúsheıdi. Odan ári de qatysa berem, – deıdi.

Bir qyzyǵy, Vasılıı jeńisi týraly eshkimge aıtpaǵan. Qazir de aıtqysy joq. «Tynysh ómir súrgiń kelse, kópke jarıa etpe» deıdi. Onyń bul sózi búgingi qoǵamnyń bir kórinisi ispetti.

– Ashyq aıtyp, jarıa etken durys emes dep oılamaımyn. Kúnde bireý habarlasyp, mazany alady. Sol úshin eshkimge aıtpadym, – deıdi ol.

Lotereıaǵa kelsek, Vasılıı kóbine TeleBingo men 5/36 bıletterin satyp alady. Bastapqyda sandardy ózi tańdaıtyn. Tipti nýmerologıany zerttep kórgen. Biraq sońǵy ýaqytta bárin avtomatqa tapsyrǵan. Utqan nómir de avtomatty túrde tańdalǵan.

– Buryn iri saýda dúkenderinen qaǵaz bılet alatynmyn. Sońǵy alty aıda onlaınǵa kóshtim. Yńǵaıly ári jyldam, – deıdi.

Sóz sońynda ol barlyq qatysýshylarǵa qarapaıym, biraq senimdi keńes berdi:

– Úmit úzbeńizder. Bálkim, bir kúni siz de utyp qalarsyz. Eshteńe de beker emes.

Tanymal qoǵam qaıratkeri aıtqandaı, «Baqyt – daıyn turǵan qaqpa. Biraq ony ashý úshin senimniń kilti kerek». Vasılıı sol kiltti tapty. Endi jańa ómirdiń esigin ashty.

Kelesi kezek – Krosover!

30 sáýir kúni saǵat 22:00-de ótetin kezekti tırajda basty júlde – 282 819 500 teńgeden asady jáne Krosover avtokóligi oınatylady.

«LOTO 6/49» lotereıasynyń LotoJıyn formatynda usynylǵan arnaıy toptamasy arqyly ár qatysýshy bir emes, birden 6 múmkindikke ıe bolady. Árbir LotoJıyn 6 bıletten turady, al sandar júıesi kezdeısoq tańdalady. Utysqa qatysý onlaın rejımde qoljetimdi.

Tikeleı efır YouTube jelilesindegi Satty Zhuldyz arnasy arqyly júrgiziledi.

Áleýmettik jaýapkershilik:

Oıynnan túsken tabystyń 10%-y otandyq sportty qoldaýǵa, al taǵy 10%-y «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qoryna aýdarylady.

Múmkindik qashan kelip qalatynyn eshkim bilmeıdi. Vasılııge buıyrǵan baqyt, bálkim, erteń sizdiń esigińizdi qaǵar!

Biz týraly
ulys.kz — aqparattyq, saraptamalyq jáne tanymdyq baǵyttaǵy materıaldardy beredi.
 
Mýltımedıalyq joba zaman talabyna saı jasalǵan. Qazaqstannyń aqparattyq naryǵyn sapaly
kontentpen qamtamasyz etýge úles qosýǵa baǵyttalǵan. Mundaǵy saraptamalyq, tanymdyq
maqalalar san salany qamtıdy. Geostrategıa, geoekonomıka, geosaıasat, halyqaralyq
qatynastar men eldiń ishki-syrtqy saıasaty, ekonomıka, jahanda bolyp jatqan tektonıkalyq
ózgerister men trend taqyryptar ulttyq múdde turǵysynan tereń taldanyp qazaq
oqyrmandaryna jetkiziledi. Ortalyq Azıa men Túrki álemine erekshe kóńil bólinedi.