Premer-Mınıstr Oljas Bektenovtiń tóraǵalyǵymen ótken Úkimet otyrysynda jylytý maýsymynyń qorytyndysy men kelesi jylytý maýsymyna daıyndyq máseleleri qaraldy. Energetıka mınıstri Almasadam Sátqalıevtiń, ónerkásip jáne qurylys mınıstri Qanat Sharlapaevtyń, sondaı-aq ınfraqurylymnyń tozý deńgeıi joǵary birqatar oblystyń ákimderiniń baıandamalary tyńdaldy. Bul týraly Úkimettiń baspasóz qyzmeti habarlady.
Energetıka mınıstrliginiń bergen aqparatyna sáıkes, 2023-2024 jyldardaǵy kúzgi-qysqy kezeń kásiporyndarda iri apattarǵa jol berilmeı, turaqty rejımde ótti. Energetıka mınıstri Almasadam Sátqalıevtiń aıtýynsha, barlyq energıa kózderi negizgi jáne rezervtik otynnyń normatıvtik qorymen qamtamasyz etildi.
Osy jyldyń 4 aıynda óndirilgen elektr energıasynyń kólemi ótken jylǵy deńgeımen salystyrǵanda 4%-ǵa artty. Sonymen qatar elektr stansalarynda birqatar jóndeý jumystary 2023 jyldan beri aıaqtalmaı qalǵan.
Bıyl elektr stansalarynda 10 energıa blogyn, 55 qazandyqty jáne 45 týrbınany jóndeý josparlanǵan. Búgingi tańda 1 energoblokta, 1 qazandyqta jáne 4 týrbınada jóndeý jumystary aıaqtaldy. 2 energıa blogynda, 12 qazandyqta jáne 2 týrbınada ár túrli kezeńderde jóndeý júrgizilip jatyr.
Sondaı-aq jalpy uzyndyǵy 20,9 myń km bolatyn elektr berý jelilerin jáne 423 joǵary vóltty qosalqy stansany jóndeý josparlanǵan.
Ónerkásip jáne qurylys mınıstrliginiń aqparatyna sáıkes, jylýmen jabdyqtaý jelileriniń jalpy uzyndyǵy shamamen 13 myń km quraıdy, olardyń ortasha tozýy – 53%, shamamen 7 myń km aýystyrý qajet. Eń kóp tozǵan jeliler Pavlodar, Aqmola, Soltústik Qazaqstan, Qostanaı, Mańǵystaý jáne Qaraǵandy oblystarynda. Úkimet aldynda 2030 jylǵa qaraı tozǵan jylý jelilerin 43%-ǵa deıin tómendetý mindeti tur. Bıyl jylýmen jabdyqtaý jelileriniń 221 shaqyrymyn jóndeý josparlanyp otyr.
Buǵan qosa, jylý jelileriniń tozý deńgeıi óte joǵary, «qyzyl aımaqqa» jatqyzylatyn 12 qala belgilengen. 2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha atalǵan qalalardaǵy jylý jelileriniń ortasha tozý deńgeıi 73%-dy quraıdy. Aldaǵy jylytý maýsymyn úzdiksiz ótkizý maqsatynda atalǵan 12 qalaǵa 47,2 km jóndeý josparlanǵan.
Premer-Mınıstr Oljas Bektenov iri apattardyń bolmaýyna qaramastan, jylý kózderindegi tehnologıalyq buzýshylyqtardyń jıilep ketkenine nazar aýdardy. Osyǵan baılanysty Úkimet basshysy mınıstrler kabınetiniń aldyna birqatar mindet qoıdy.
«Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Memleket basshysy aldymen apatty jaǵdaıda turǵan 19 jylý ortalyǵyn jańǵyrtý jumystaryn aıaqtaýdy tapsyrdy. Energetıka mınıstrligi ár obekt boıynsha maǵan apta saıyn baıandap otyrýǵa tıis. Bekitilgen merzimderdi ózgertýge bolmaıdy. Qys boıy jóndeý jumystaryn júrgizýge májbúr bolǵan Kentaý men Stepnogorskidegi jáne MAEK pen «Topar» GRES-indegi sıaqty kúrdeli jaǵdaıǵa jetkizbeý qajet. Jaz aılarynda kúsheıtilgen rejımde jumys isteý kerek. Eger jumystar merziminde aıaqtalmaı, sapasy tómendep ketetin bolsa, onda menshik ıelerimen qatar, ákimdikterge qatysty da sharalar qabyldanatyn bolady», — dedi Oljas Bektenov.
Jylý kózderin sapaly ári ýaqytyly jóndeý úshin Úkimet tarapynan qajetti qoldaý kórsetilýde. Premer-Mınıstr Kentaý, Rıdder jáne Qyzylorda qalalaryndaǵy jylý kózderin jańǵyrtýǵa rezervten 16 mlrd teńge bólý týraly qaýlyǵa qol qoıdy, sondaı-aq Kókshetaýdaǵy jylý qazandyqtaryn jóndeýge 816 mln teńge bólindi. Qalǵan ótinimder boıynsha jumys jaqyn arada aıaqtalady.
Sonymen qatar energetıkalyq sektordyń ınvestısıalyq tartymdylyǵyn arttyrý úshin qosymsha ózgertýler engizildi. «Tarıfti ınvestısıaǵa aıyrbastaý» baǵdarlamasy sheńberinde bıyldyń ózinde qoldanystaǵy stansalardy jóndeý men jańǵyrtýǵa shamamen 327 mlrd teńge tartý josparlanyp otyr.
«Qarjy birinshi kezekte ábden tozyǵy jetken obektiler men jelilerdi jóndeýge jumsalýǵa tıis. Energetıka, Ónerkásip mınıstrlikteri men ákimdikterge qýat kózderindegi, jylý jáne elektr jelilerindegi jaǵdaıǵa muqıat taldaý júrgizip, qosymsha jóndeý jumystarynyń kólemin aıqyndaýdy tapsyramyn. Nátıjesi týraly baıandańyzdar. Bul rette, respýblıkalyq, jergilikti búdjetterden jáne ınvestısıalyq baǵdarlamalar aıasynda qarjylandyrýdyń tepe-teńdigin qamtamasyz etý qajet. Qazir negizinen respýblıkalyq búdjet qarajaty jumsalýda», — dep tapsyrma berdi Úkimet basshysy.
Ákimderge Ulttyq ekonomıka mınıstrligimen birlesip, monopolısermen jumys júrgizip, qarjylandyrý boıynsha eń ońtaıly tetikterdi usyný tapsyryldy.
Premer-Mınıstr Úkimettiń jergilikti jerlerdegi jumystardy baqylaýdy kúsheıtkenine nazar aýdardy.
«Jóndeý jumystarynda qaýipter bar. Jergilikti jerlerde barlyq ákimderdiń jumysyn kórip otyrmyz. Mysaly, Mańǵystaý oblysynda MAEK-tiń 2-shi Jylý ortalyǵyndaǵy qazandyqty jóndeý jumystary 8-qańtardan beri áli kúnge deıin bastalǵan joq. Ulytaý oblysy da Jezqazǵan Jylý elektr ortalyǵynyń qazandyǵyn jóndeýge kirisken joq. Ákimder, sizderge aıtarym: jylytý maýsymy boıynsha shtab jumystaryna atústi qaraýdy doǵaryńyzdar. Obektilerge ózderińiz shyǵyp, jóndeý jumystarynyń barysyn tikeleı baqylaýǵa alý kerek. Sonymen qatar bizdiń elimizde jylý energıasy óte kóp ysyrap bolady, ol keıbir óńirlerde 20%-ǵa deıin jetedi. Bul jylý men energıany únemdeý tásiliniń durys emes ekenin kórsetedi. Bizde «Energıany únemdeý týraly» zań bar jáne barlyq talaptar bekitilgen. Olardyń saqtalýyn qatań baqylaý qajet. Men óńirlerge saparym kezinde Prezıdent tapsyrmalarynyń oryndalýyn tikeleı ózim tekseretin bolamyn. Jylý ortalyqtaryn, qazandyqtar men jylý jáne elektr jelilerin qalypty jaǵdaıǵa jetkizý kerek. Ásirese, sý tasqynynan zardap shekken óńirlerge basa kóńil bólý qajet», — dedi Oljas Bektenov.
Máseleni qaraý qorytyndysy boıynsha Úkimet basshysy birqatar naqty tapsyrmalar berdi:
Energetıka, Ónerkásip mınıstrlikteri men óńir ákimdikterine jylytý maýsymyna daıyndyq boıynsha barlyq is-sharalar josparyn 15-mamyrǵa deıin bekitý qajet. Ortalyq, soltústik jáne shyǵys óńirlerde 15-qyrkúıekke deıin, al qalǵan óńirlerde 15-qazanǵa deıin barlyq ınjenerlik ınfraqurylym men turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq obektileriniń jańa jylytý maýsymyna tolyq daıyn bolýyn qamtamasyz etý kerek.
Ónerkásip, Energetıka mınıstrlikteri men óńir ákimdikterine barlyq jylý kózderin otynmen ýaqytyly qamtamasyz etý qajet. Komýnaldyq-turmystyq kómir qoryn jaz kezinde jınaqtap alý jumysyn jandandyrý kerek.
Sondaı-aq áleýmettik blok mınıstrlikterine mamandar tapshylyǵy bar jylý jáne elektr energetıkasy salasyn kadrlarmen qamtamasyz etý máselesin pysyqtaý tapsyryldy. Ol úshin Eńbek, Ǵylym jáne Oqý-aǵartý mınıstrlikteri osy saladaǵy eńbek naryǵynyń aǵymdaǵy jaǵdaıyna tolyq taldaý júrgizip, qajet bolsa tıisti mamandyqtarǵa granttardyń sanyn kóbeıtý kerek.
«Oqý oryndary joǵary bilikti ınjenerlerdi, energetıkterdi, gıdrotehnıkterdi, energoaýdıtorlardy, elektrıkterdi jáne basqa da mamandardy daıarlap shyǵarýy tıis. Buǵan qosa, aǵa býyn kadrlardyń bilimi men tálim-tájirıbesin jastarǵa berý máselesin qamtamasyz etý kerek. Elimizdiń tynys-tirshiligine qajetti barlyq júıelerdiń turaqty jumysy osyǵan baılanysty», — dep atap ótti Oljas Bektenov.
