Valúta baǵamy
  • USD -

    521.9
  • EUR -

    600
  • RUB -

    6.37
Atom elektr stansıasynyń ekonomıkalyq artyqshylyqtary qandaı?
Foto: shutterstock/vostock-photo 27 qyrkúıek 2024
Atom elektr stansıasynyń ekonomıkalyq artyqshylyqtary qandaı?

Qazaqstanda atom elektr stansıasynyń qurylysy energetıkalyq sektordy ártaraptandyrý jáne qazba otyn kózderine táýeldilikti azaıtýda aıtarlyqtaı ekonomıkalyq áleýetke ıe. Mundaı jobany júzege asyrýdyń ekonomıkalyq paıdasy energetıkalyq júıeni turaqtandyrý, kómirqyshqyl gazynyń qaldyqtaryn azaıtý, jańa jumys oryndaryn qurý, ınvestısıa tartý jáne ınfraqurylymdy damytý sıaqty birqatar faktorlarmen baılanysty.


AES Qazaqstanǵa energetıkalyq táýelsizdikti arttyrýǵa múmkindik beredi. Búgingi tańda kómir men munaıdy negizgi eksporttaýshy elmiz. Biraq bul el ekonomıkasyn álemdik energetıkalyq naryqta osal etedi. Atom elektr stansıalary jahandyq otyn naryǵynda ishki elektr energıasyna qajettilikti táýelsiz etip, turaqty jáne uzaq merzimdi energetıkalyq qaýipsizdiktiń kózine aınalýy múmkin.


–2023 jyly Reseıden keletin energıa kólemi shamamen 2 mıllıard kılovatt-saǵatty qurady. «Jasyl» energıa kózderin damytyp, onyń úlesin Eýropa elderindegideı 40-50 paıyzǵa jetkizsek, áńgime basqasha bolar edi. Qazir balamaly energetıkadan úles 10 paıyzǵa, al sýdan 15 paıyzǵa jetpeıdi. Bulaı jalǵasa berse, Qazaqstan elektr qýatyn ımporttaýshy el bolyp qala beredi. Bul ekonomıkalyq turǵydan tıimdi emes. Importtyq energıany taý-ken ónerkásibinen, aýyl sharýashylyǵynan, SHOB jáne basqa da salalardan túsetin kiristermen tóleımiz. Jaqsylap oılasaq, energetıkalyq táýeldilik – saıası táýeldiliktiń negizi, – deıdi ekonomıs-sarapshy Saparbaı Jobaev «Vechernıı Astana» basylymyna bergen suhbatynda.


2023 jyldyń sońǵy alty aıynda Reseıdiń Qazaqstanǵa elektr energıasy eksportynyń kólemi men qunynyń ósimi 2022 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 156% jáne 175% qurady, dep habarlaıdy «Kommersant».
Qazaqstanda atom elektr stansıasyn salýdyń ekonomıkalyq artyqshylyǵy – uzaq merzimdi elektr energıasyn óndirýdiń ózindik qunyn tómendetý bolyp tabylady. Atom elektr stansıasyn salýdyń bastapqy shyǵyndary kóp bolýy múmkin, biraq atom elektr stansıalarynyń paıdalanýda shyǵyndar salystyrmaly túrde tómen bolady. Mundaı qondyrǵylar uzaq qyzmet etedi. Mysaly, 60 jylǵa deıin nemese odan da kóp. Atom energıasy dástúrli kómirsýtekti energıa kózderimen salystyrǵanda básekege qabiletti.
Sarapshylardyń pikirinshe, AES Qazaqstanǵa parnıktik gazdar shyǵaryndylaryn azaıtyp, klımattyq saıasat pen eldiń halyqaralyq ımıjine oń áser etedi. Jahandyq ekologıalyq standarttardy naqytalp jáne kómirtekti azyraq tutynatyn elektr energıasyn óndirý tehnologıalarǵa kóshý Qazaqstan úshin mańyzdy ekonomıkalyq artyqshylyq bolýy múmkin. Kómirtekti retteýde qarjylyq shyǵyndar bolmaı, halyqaralyq klımattyq qorlarǵa jáne jasyl tehnologıalarǵa ınvestısıalarǵa qol jetkizýge múmkindik týady.
Qazaqstan óziniń qomaqty ýran qoryn eskere otyryp, ulttyq resýrstardy paıdalanýdy keńeıte alady. Bul eksporttyq operasıalardan túsetin kiristi ulǵaıtyp, eldiń álemdik energetıkalyq naryqtaǵy ornyn jaqsartady. Atom elektr stansıasy kórshi elderge elektr energıasyn eksporttaýshy bola alady.
AES qurylysynyń mańyzdy aspektisi – jańa jumys oryndaryn qurý jáne onymen baılanysty óndiristerdi damytý. Atom elektr stansıasyn jobalaýǵa, salýǵa jáne paıdalanýǵa kóptegen mamandar tartylady. Sol arqyly halyqty jumyspen qamtýǵa da AES septigin tıgizedi. Bilim berý jáne ǵylymı ınfraqurylymdy damytýdy yntalandyratyn ǵylym men tehnıka salasynda joǵary bilikti kadrlarǵa suranys bolady. Sonymen qatar, energetıkalyq ınfraqurylymdy jaqsartý sheteldik ınvestısıalardy tartýǵa múmkindikter týǵyzyp, ekonomıkalyq ósýdi odan ári arttyrady.
Atom elektr stansıalarynyń qurylysy uzaq merzimdi ekonomıkalyq ósýge, energetıkalyq táýelsizdikke jáne eldiń halyqaralyq ustanymyn nyǵaıtýǵa yqpal etetin Qazaqstanǵa kóptegen ekonomıkalyq jáne ınvestısıalyq paıda ákeletin strategıalyq sheshim.
Iadrolyq energetıka senimdi jáne turaqty energıa kózi retinde qarastyrylady. Energıa tutynýdyń ósýi jáne kómir, munaı jáne gaz sıaqty dástúrli energetıkalyq resýrstardyń shektelýi jaǵdaıynda atom elektr stansıalaryn salý elimizdiń energetıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etýdiń kezek kúttirmeıtin qadamyna aınalýda.


– AES qurylysy qomaqty qarjylyq ınvestısıalardy qajet etip, jıi sheteldik ınvestorlar men halyqaralyq uıymdardyń qatysýymen júzege asyrylady. Qazaqstan úshin AES qurylysy uzaq merzimdi ınvestısıa tartýdyń mańyzdy quralyna aınalýy múmkin. Jańa stansıa qurylysynyń boljamdy búdjeti qazirdiń ózin de 11-15 mıllıard dollardy quraıdy, - dep habarlaıdy Inbusiness.kz aqparattyq agenttiginiń tilshisi «Qazaqstan atom elektr stansıalary» AQ prezıdenti Tımýr Jantıkınge sózine silteme jasap.


Atom energetıkasy salasynda tájirıbesi bar EDF (Fransıa), CNNC (Qytaı) jáne Rosatom sıaqty halyqaralyq kompanıalar Qazaqstanmen yntymaqtastyqqa qyzyǵýshylyq tanytýda. Sheteldik seriktesterdiń bolýy jobany júzege asyrýǵa ǵana emes, tehnologıa men bilim transfertine de kómektesedi. «Akkýıý» atom elektr stansıasynyń qurylysy el tarıhyndaǵy eń iri resýrstyq emes ınvestısıaǵa aınalǵan Túrkıanyń myqty tájirıbesi.


– Memlekettik qoldaý jáne Dúnıejúzilik bank pen Eýropalyq qaıta qurý jáne damý banki sıaqty iri qarjy ınstıtýttarynyń qatysýy qarjylyq táýekelderdi azaıtýǵa jáne ınvestorlardyń jobaǵa degen senimin arttyrýǵa kómektesedi. Bul turaqty ekonomıkalyq ósýge jáne ozyq tehnologıalarǵa ınvestısıa salatyn el retinde Qazaqstannyń halyqaralyq mártebesin arttyrýǵa alǵysharttar jasaıdy, - dep jazady Inbusiness.kz.


Qatań ekologıalyq standarttar men klımattyń ózgerýine kóbirek nazar aýdarylǵandyqtan, búkil álem elderi parnıktik gazdar qaldyqtaryn azaıtýǵa jáne taza energıa kózderine kóshýge umtylýda. Tómen kómirtekti ıadrolyq energetıka Qazaqstannyń SO2 shyǵaryndylaryn azaıtý jáne Parıj kelisimi boıynsha halyqaralyq mindettemelerdi oryndaý maqsattaryna qol jetkizýinde sheshýshi ról atqarady. Bul «jasyl» energetıkany damytýǵa baǵyttalǵan ınvestısıalardy tartýdyń jańa múmkindikteri.
Atom elektr stansıasynyń qurylysy Qazaqstannyń álemdik energetıkalyq naryqtaǵy negizgi el retinde halyqaralyq pozısıasyn nyǵaıta alady. Ýrannyń qomaqty qoryna ıe jáne ıadrolyq energetıkany damyta otyryp, Qazaqstan elektr energıasyna degen óz qajettiligin ótep qana qoımaı, ıadrolyq tehnologıalar men otynnyń iri eksporttaýshysyna aınala alady. Bul halyqaralyq yntymaqtastyqtyń jańa perspektıvalaryn ashyp, eldiń jahandyq energetıkalyq saıasattaǵy yqpalyn arttyrady.


Shalqar Abylova, Mańǵystaý oblysy

RELATED NEWS
Keseldiń kóbi kómirden kelip jatqanyn qashan túsinip, moıyndaımyz - Damır Aspan
29 qyrkúıek 2024
Keseldiń kóbi kómirden kelip jatqanyn qashan túsinip, moıyndaımyz - Damır Aspan
Fransıada 56 AES bar. Bul týraly bloger Damır Aspan jelidegi paraqshasynda jazdy, dep habarlaıdy Ulys.
"Astanadaǵy Qyzylorda oblysy ónimderiniń jármeńkesi qyzyp tur-aý. Sapaly ónimderi de, alar jurt ta, aqyldasatyn dúnıe de kóp eken. Mysaly, Syr óńiriniń sońǵy jyldary elektr energıasyn tutynýdyń ósýi baıqalady. Aımaqta turǵyn úıler, áleýmettik jáne ónerkásiptik nysandardyń kóptep ashylýymen baılanysty árıne. Biraq, jelidegi tok qýatynyń shamamen 20% tómendeýine ákelgeni de bar. Qoldanystaǵy jylý-elektr ortalyqtarymen (tes) salystyrǵanda áldeqaıda artyq bolatyn atom elektr stansıasy máseleni sheshe alar edi. Biraq, biraz jurt aıqyn pikirdi qabyldaǵysy kelmeıdi ǵoı, moıyndamaı. AES-ten bas tartqan Germanıany alǵa tartyp jaǵadan alady)) Ok, jaqsy delik, al basqa elder she? Dál qazir álemniń 40 elinde 200-den astam atom reaktory jumys istep tur. Energıany ýrannan alatyn AQSH, Fransıa, Qytaı, Shveısarıa, Belgıa aqymaq emes shyǵar? Fransıa demekshi, "jerimiz baıtaq, bizdiń elge 5 Fransıa syıady" dep jaıshylyqta keýde soǵatyndar da osy ózderiń emes pe?! Taǵy bir mysal, Óskemen, Temirtaý qalalarynda boldyńyzdar ma osy? Úırenisken halqy bolmasa, syrttan kelgen adamǵa aýasymen tynystaýdyń ózi qıyn. Elimizde osyndaı 10-ǵa jýyq qalanyń aýasy las eken, bul jaqtardaǵy zaýyt-fabrıkalardan shyǵyp jatqan kúkirt oksıdiniń konsentrasıasy óte joǵary. Sonyń kesirinen jergilikti jurt túrli aýrýlarǵa ushyraıdy. Atyraýda da osy jaǵdaı baıqalady. Jas analar she, keler urpaqqa budan keler qaýip joq dep oılaısyz ba? AES áli salynbady, onda bul máseleler qaıdan kelip jatyr, keseldiń kóbi kómirden kelip jatqanyn qashan túsinip, moıyndaımyz? Bul jaǵyn qarastyrdyńyzdar ma? Qysqasy, referendýmǵa baryp durys tańdaý jasańyz, ol 6 qazan kúni, al oǵan deıin kúrish alýǵa jármeńkege kelińiz", - deıdi Damır Aspan.
Jel jáne sý elektr stansalarynyń ekonomıkalyq jáne ekologıalyq tıimdiligi qandaı
08 sáýir 2024
Jel jáne sý elektr stansalarynyń ekonomıkalyq jáne ekologıalyq tıimdiligi qandaı

Búginde elimizdiń aýmaǵynda jalpy qýaty 1 409 MVt bolatyn 59 jel elektr stansıasy jumys isteıdi. Olar elimizdiń túrli óńirlerinde, atap aıtqanda Almaty, Aqmola, Jambyl, Túrkistan, Qostanaı, Aqtóbe, Mańǵystaý jáne Jetisý oblystarynda ornalasqan. Jel elektr stansıalarynyń dál osy oblystarda ornalasýy atalǵan aımaqtardaǵy jeldiń úlken áleýetiniń bolýymen baılanysty ekendigi sózsiz.

Energetıka mınıstrligi Jańartylatyn energıa kózderi departamentiniń bas sarapshysy Nurjan Djakanov respýblıka aýmaǵynda salynatyn bir jel elektr stansıasynyń quny kóptegen faktorǵa baılanysty ekendigin aıtady.

«JES qurylysynyń quny ornalasatyn jeri, ınfraqurylymǵa qoljetimdilik, topografıa jáne geologıa, logıstıka syndy kóptegen faktorǵa baılanysty ekendigi túsinikti. Degenmen, álemdik tájirıbege súıener bolsaq, qýattylyǵy 1 MVt bolatyn stansanyń quny ortasha eseppen 1 mıllıon AQSH dollaryn quraıdy. 2023 jyldyń qorytyndysynda elimizdegi barlyq jel elektr stansıasy 3 824,99 mln kVt-saǵ elektr energıasyn óndirdi. Qazaqstandaǵy jańartylatyn energetıka sektory elektr energıasyn óndirýdiń jyl saıynǵy ósimin kórsetip otyr. Jalpy, ótken jyldyń qorytyndysynda jańartylatyn energetıkanyń úlesine elimizde óndirilgen barlyq elektr energıasynyń shamamen 6 paıyzy tıesili bolǵanyn atap ótýge bolady», - dedi ol.

Mınıstrlik bas sarapshysynyń dereginshe, 2018 jyldan bastap jańartylatyn energıa kózderi jobalaryn iske asyrý úshin irikteý aýksıondyq tetik boıynsha ótedi. Sonyń arqasynda JEK jobalaryn irikteý prosesi ashyq ári túsinikti bola tústi. Sondaı-aq sońǵy tutynýshylarǵa tarıfterdiń áserin barynsha azaıtýǵa múmkindik berdi. Osylaısha 2023 jylǵy saýda-sattyq qorytyndysynda JEK jobalary boıynsha eń tómengi baǵa belgilendi. Iaǵnı, 1 kVt/saǵat úshin  10,38 teńgeni qurady.

«2027 jylǵa deıin elektr energıasyn biryńǵaı satyp alýshymen jasalǵan sharttarǵa sáıkes, elimizdiń túrli óńirinde qýaty 470 MVt bolatyn 12 jel elektr stansıasyn iske qosý josparlaǵan. Budan basqa, ótken jylǵy aýksıondyq saýda-sattyq qorytyndysy boıynsha jalpy qýaty 410 MVt bolatyn taǵy 7 JES jobasy irikteldi. Olardyń ishinde qýattylyǵy 1 GVt bolatyn iri jobalardyń birin Jetisý oblysynda, Jońǵar qaqpasynda salý kózdelgen. Qazirgi ýaqytta elektr stansıasy salynatyn alańynda jel ólsheý jumystary júrgizilip jatyr. Qurylystyń bastalýy 2025 jylǵa, al 1-kezeńdi iske qosý 2029 jylǵa josparlanǵan. Tolyq paıdalanýǵa berý merzimi - 2030 jyl», - dedi Nurjan Djakanov.

Sonymen qatar ol elimizdiń aýmaǵynda jumys istep turǵan sý elektr stansıalaryna qatysty málimettermen de bólisti.

«Qazirgi ýaqytta elimizde jalpy qýaty 269,605 MVt bolatyn 39 shaǵyn elektr stansıasy jumys isteıdi. Olar negizinen Almaty, Túrkistan oblystarynda jáne Jetisý oblysynda ornalasqan. 2023 jyldyń qorytyndysy boıynsha atalǵan gıdroelektrostansıalar 993,87 mln kVt/saǵat óndirdi», - dedi bas sarapshy.

Onyń aıtýynsha, 2023 jyldyń qorytyndysynda qýattylyǵy 257 MVt bolatyn 26 GES iriktelip alyndy. Bul stansıalar 2028-2029 jyldary paıdalanýǵa berilmek. Jalpy, elimizde gıdroelektrostansıalar úshin shekti aýksıondyq baǵa 1 kVt/saǵat úshin 41,23 teńgeni quraıdy.

«Jel jáne sý elektr stansıalarynyń, jalpy jańartylatyn energetıka sektorynyń birqatar artyqshylyǵy bar. Onyń ishinde ekologıalyq jáne ekonomıkalyq ta. Máselen, JEK negizindegi elektr stansıalary parnıktik gazdar shyǵaryndylaryn nemese elektr energıasyn óndirýmen baılanysty basqa lastaýshy zattardy shyǵarmaıdy. Bul aıtarlyqtaı ekologıalyq áser beredi. Sonymen qatar, qurylys pen ornatýdan keıin elektr stansıalarynyń operasıalyq shyǵyndary tómen bolady. Jańa jumys oryndaryn ashýǵa septigin tıgizedi. Munan bólek, or ornalasqan aımaqtarǵa ınvestısıa da tartady», - dedi Nurjan Djakanov.

Foto: yandex.kz

AES qurylysy:  Qytaı tarapymen kelissózder júrgizilýde
27 jeltoqsan 2024
AES qurylysy: Qytaı tarapymen kelissózder júrgizilýde

QR prezıdentiniń keńesshisi – baspasóz hatshysy Berik Ýálı Egemen Qazaqstan gazetinde jarıalanǵan maqalasynda  elimizde salynatyn AES qurylysy týraly aıtty, dep habarlaıdy Ulys.

Prezıdent AES qurylysyna baılanysty «Bul Táýelsiz Qazaqstannyń búkil tarıhyndaǵy eń iri jobaǵa aınalady. Atom elektr stansasyn salý – uzaqmerzimdi joba. Atalǵan bastama elimizdiń ornyqty damýyn onjyldyqtarǵa ilgeriletedi, sondaı-aq ınjenerler shoǵyry men ártúrli beıindegi mamandar legin daıarlaýǵa jaǵdaı jasaıdy. Demek onyń paıdasyn qazirgi jastarymyz ben bolashaq urpaq kóredi», dep atap ótken bolatyn.

Referendýmnan keıin Qasym-Jomart Toqaev Fransıa Respýblıkasyna memlekettik sapary aıasynda osy eldiń prezıdenti Emmanúel Makronmen jáne Qazaqstanǵa memlekettik saparmen kelgen Reseı prezıdenti Vladımır Pýtınmen AES qurylysy týraly pikir almasty. Qazirgi ýaqytta Qytaı tarapymen osy baǵytta kelissózder júrgizilip jatyr. Iaǵnı birneshe jylǵa sozylatyn megajobany júzege asyrý atom ónerkásibinde mol tájirıbesi bar iri kompanıalardan quralǵan halyqaralyq konsorsıýmǵa júk­teledi.

Jýyrda memleket basshysy Energetıka mınıstri Almasadam Sátqalıevti qabyldap, elimizde salynatyn atom elektr stansasynyń qurylysyn jedeldetýdi tapsyrdy.

Biz týraly
ulys.kz — aqparattyq, saraptamalyq jáne tanymdyq baǵyttaǵy materıaldardy beredi.
 
Mýltımedıalyq joba zaman talabyna saı jasalǵan. Qazaqstannyń aqparattyq naryǵyn sapaly
kontentpen qamtamasyz etýge úles qosýǵa baǵyttalǵan. Mundaǵy saraptamalyq, tanymdyq
maqalalar san salany qamtıdy. Geostrategıa, geoekonomıka, geosaıasat, halyqaralyq
qatynastar men eldiń ishki-syrtqy saıasaty, ekonomıka, jahanda bolyp jatqan tektonıkalyq
ózgerister men trend taqyryptar ulttyq múdde turǵysynan tereń taldanyp qazaq
oqyrmandaryna jetkiziledi. Ortalyq Azıa men Túrki álemine erekshe kóńil bólinedi.