Валюта бағамы
  • USD -

    512.7
  • EUR -

    574.5
  • RUB -

    6.31
«Көрермен бар, контент жоқ: YouTube-тағы бала көңілдің бос кеңістігі»
Фото: ашық көзден 28 сәуір 2025
«Көрермен бар, контент жоқ: YouTube-тағы бала көңілдің бос кеңістігі»

Кезінде бала теледидардан «Қарлығаштың құйрығы неге айыр?» ертегісін күтіп көретін. Қазір бала YouTube-тан «MrBeast-тің» қазақша дубляжын іздейді. Бұрын теледидардан 20 минуттық мультфильм болса, қазір бала 20 секундтық вайн көреді. Уақыт өзгерді. Құрал да, көзқарас та ауысты. Бірақ бір нәрсе өзгермеді – балаға сапалы мазмұн керек. Ал сол сапалы мазмұн қазақ тілінде бар ма?

Жоқ. Нақтырақ айтсақ, жоқтың қасы. Қазақша балалар контентінің YouTube-тағы үлесі теңіздің ішіндегі тамшыдай. Баланың көңілі кең болса да, көретін видеосы тапшы. Ал бала қайда барады? Орысшаға. Ағылшыншаға. Себебі YouTube балаға контент береді. Бірақ ол кімнің тілімен, кімнің мүддесімен жазылғаны екінші орында қалып отыр.

Қазақстанда балаларға арналған YouTube арналарын санаулы ғана атауға болады: «Balapan», «Torgai TV», «Shanyraq kids». Бірақ бұл – бүкіл қазақ баласына жеткілікті ме? Әрине, жоқ. Бір ауылдағы 5 жастағы баланың тіл үйренуі де, қаладағы 12 жастағы жеткіншектің қызығушылығы да әртүрлі. Бірақ екеуінің де интернеті бар. Екеуі де YouTube көреді. Бірақ екеуіне де лайық контент жетіспейді.

Мәселенің тамыры тереңде. Бірінші – қаржы. YouTube – тегін платформа, бірақ сапалы видео жасау – тегін жұмыс емес. Анимация, дубляж, сценарий, музыка – бәрі ақша. Бірақ балаларға арналған қазақша контент жасаушыларға тұрақты қаржыландыру көзі жоқ. Мемлекеттік қолдау – жобалық, уақытша. Ал YouTube тұрақтылықты талап етеді: аптасына бір-екі видео салып тұрмасаң, алгоритм ұмытады. Көрермен де кетеді.

Екінші – маман тапшылығы. Балаларға арнап видео жасау – бөлек өнер. Баланың тілін табу, оны қызықтыру, тәрбиелеу – бұл педагогика мен креативтің тоғысқан тұсы. Қазақстанда бұл бағыттағы сценарист, иллюстратор, дауыс актерлері – санаулы. Қалғаны – энтузиастар. Ал энтузиазммен YouTube-тың алгоритмін жеңу қиын.

Үшінші – техникалық кедергі. YouTube-та бәсеке мықты. Қазір бір бейнебаян тек мазмұнмен емес, монтажымен, графикасымен, дыбыспен тартады. Көрермен – бала. Бірақ көріп отырғаны – Голливуд деңгейіндегі анимация. Қазақша арнаның қолындағы құрал – қарапайым компьютер, көбіне – телефон. Қалай бәсекелессін?

Төртінші – тіл кедергісі. YouTube-та қазақ тілі әлі де толық индекстелмеген. Алгоритм қазақша видеоны жиі ұсынбайды. Оған қазақша тақырып қойсаң да, тиісті көрерменге жете бермейді. Ал жете алмаса – қаралым аз. Қаралым аз болса – мотивация да азаяды. Бұл – контент жасаушының үні естілмей қалуының басты себебі.

Бесінші – жарнама жүйесі. YouTube-тың монетизация жүйесі балаға арналған контентке қатаң. 13 жасқа дейінгі аудиторияны нысанға алған видеоларға жарнама аз беріледі. Демек, пайда да аз. Ал пайда болмаса, тұрақты жұмыс істеу де қиын. Қазақстанда YouTube арқылы балаға арналған контенттен табыс табу – сирек құбылыс. Себебі нарық жоқ, демеуші жоқ, ал көрермен тек көріп, лайк басумен шектеледі.

Ал алтыншы – аудиторияның бейсанасы. Көп ата-ана баласына YouTube ашып беріп, өзі басқа жұмысқа кірісіп кетеді. Ол видеода не айтылып жатыр, қандай кейіпкер не істеп жатыр – қадағаланбайды. Бала YouTube-та жүр. Бірақ кіммен? Қандай оймен? Ата-ана білмейді. Демек, сұранысты нарық емес, YouTube алгоритмі қалыптастырып жатыр. Ал ол алгоритмнің мақсаты – ұлттық құндылық емес, қаралым мен уақыт.

YouTube-тағы балалар контентінің тағы бір мәселесі – жастық сегмент. Бізде 2–4 жасқа арналған ертегі, 5–7 жасқа арналған әндер бар шығар. Бірақ 10–12 жас арасындағы жеткіншек қайдан көретінін білмей қалады. Ол бала емес, бірақ ересек те емес. Бұл – ең қауіпті кезең. Себебі ол жастағы бала ойыншыққа да қызықпайды, бірақ вайн мен ересектердің контентіне ерте кірсе – қалыптасуы бұзылады. Демек, осы «көпіршік» аудитория үшін арнайы контент қажет.

Ал басқа елдер не істеп жатыр? Кореяда балалар контентіне арнайы гранттар бар. YouTube Kids платформасына түсетін бейнелер алдымен тілдік және мәдени фильтрден өтеді. Германияда балаларға арналған контент жасаушылар кәсіби лицензия алады. Францияда балалар контенті арқылы танымал болған арналар мемлекеттік арналармен әріптестік орнатып, эфирге шығады. Тіпті Үндістанда да YouTube-тағы балалар арнасы мектеп бағдарламасына интеграцияланған. Бұл – мемлекеттің ниеті мен нарықтың күшін үйлестіру.

Бізде де ынта бар. Бірақ ынтымақ керек. YouTube-та қазақша балалар контентін дамытамыз десек, ең алдымен, ұлттық деңгейдегі бастама қажет. Ол не болуы мүмкін? Бірінші – арнайы қаржыландыру қоры. Екінші – YouTube контент жасаушыларды оқытатын бағдарлама. Үшінші – үздік балалар видеоларына арналған жыл сайынғы премия. Төртінші – Balapan, Torgai TV сынды арналардың YouTube-тағы белсенділігін арттыру. Бесінші – шетелдегі қазақша YouTube контентіне субтитр арқылы қолдау көрсету. Яғни көру ғана емес, көріну үшін де жұмыс қажет.

Қазақ баласы YouTube-та бар. Бірақ қазақ тілімен емес. Қазақ менталитетімен емес. Сол бос кеңістікті бөгде идеология, бөгде кейіпкерлер толтырып жатыр. Біз үндемесек, ол үрдіс жалғасады. Ал бала санасы бос кеңістік емес. Оған не құйсаң – сонымен өседі. YouTube – сол сананы қалыптастыратын ең қуатты құрал. Бірақ ол құрал бізге емес, әзірге өзгеге жұмыс істеп жатыр.

Қорытынды біреу: балаларға арналған қазақша YouTube контенті – елдің ақпараттық қауіпсіздігінің бір тірегі. Біз сол тіректі бекемдеуіміз керек. Әйтпесе, ертең баламыз YouTube-та қазақ ертегісін емес, өзге елдің ертегісін тыңдап өседі. Өз тілінде емес, өзгенің тілінде сөйлейді. Ал тіл жоғалған жерде – ой да, сана да өзгереді. Бұл жай ғана видео емес. Бұл – болашақ үшін бәсеке.

Ендеше, көрермен бар. Бірақ контент жоқ. Демек, бүгін – сол бос кеңістікті толтыратын күн.

 

RELATED NEWS
Көз тимесін, көлік бұйырды! Ермектің 10 миллионы жайлы хикая
18 сәуір 2025
Көз тимесін, көлік бұйырды! Ермектің 10 миллионы жайлы хикая

Адамның пешенесіне жазылған бақтың қай күні, қай сәтте, қай жерден төгіліп түсетінін кім білген? Біреу өмір бойы тырысады да, ештеңе шықпайды. Біреу шай ішіп отырып, шынайы жеңімпаз атанады.

Астаналық Ермек Баимбетов — дәл сондайлардың бірі. Жаңа көлік емес, жаңа үмітке ие болған азамат. Оның бағы — ғаламтордың ар жағынан келген. Ал бақыт — қою, күрең шай үстінде күтіп тұрған.

Бір күні Ермек "Сәтті жұлдыздың" жарнамасын көреді. Біреулер мұндайға селт етпейді. "Бәрібір жолым болмайды" дейді. Ал Ермек... тәуекел етті. Екі билет сатып алды. Бар болғаны — екі билет! Бірі — жай қағаз. Екіншісі — 10 миллион теңгелік алтын құжат болып шықты.

"Кешкі шай үстінде отыр едік. Қоңырау шалынды. «Сіз көлік ұтып алдыңыз», дейді. Ә дегенде алаяқтар шығар деп ойладым. Бірақ билет нөмірін айтты, телефон нөмірін айтты. Сайттан қарап едім — шынымен де мен екенмін..." – дейді өзі.

Кейде сене салу қиын. Әсіресе қазақ сенім мен күмәннің арасында жүреді. Ал Ермектің қуанышы — кейінірек келді. Бастапқыда – тосын, кейін – тұщымды. Ол көлікті емес, оның орнына берілетін 10 миллион теңгені таңдады. Қайда жұмсамақ? Бір бөлігі — әкесінің еміне, қалғаны — несиеге.

Кім не десе де, бұл — бір адамның ғана емес, бір әулеттің жеңісі.

Сәтті жұлдыз – сәтті күннің хабаршысы ма?

«Сәтті жұлдыз» ұлттық лотереясы — соңғы он жылда мыңдаған адамның үмітіне ұшқын берген ұйым. Еліміздің түкпір-түкпіріндегі 200-ден астам сауда нүктесінде армандар билетпен сатылып жатыр десек, асыра айтқандық болмас.

Жеңімпаз көп. Ең үлкен жүлде — 150 миллион теңге. Қызылордадан шыққан қатысушы ұтып алған. Бұл енді қарапайым байлық емес, бір өңірдің жаңалығы.

Ал алда не күтіп тұр? Тағы да пәтер, тағы да көлік!

Қазақ "көп қорқытады, терең батырады" дейді. Көптің ішінен дара шығу оңай емес. Бірақ келесі мүмкіндіктер де дайын тұр:

20 сәуір — пәтер ойнатылады («TeleBingo» ойыны);

30 сәуір — автокөлік ойнатылады («6/49» ойыны);

Джекпот қазірдің өзінде 572 миллион теңге болып тұр! Сандардың өзі сөйлеп тұр.

Міне, осының бірі — «ЛотоНабор Квартира». 5 билеттен тұратын бұл жинақ — пәтерге апарар бес қадам. Әр билет — өз алдына бір мүмкіндік.

Ұтыс жексенбі, 20 сәуірде, сағат 10:00-де, «31 арнада» тікелей эфирде өтеді. Көзбен көріп, көңілмен ұтудың жолы осы.

Жеңіс жеке емес, қоғамға ортақ

Жеңіске жеткен әр теңгенің 10 пайызы — қазақ спортына кетеді. Тағы 10 пайызы — «Қазақстан халқына» қоғамдық қорына аударылады. Демек, біреудің бағы — елге қайырлы. Ойын ойнасаң да, оймен ойнар кезең бұл.

Ермектің жолы болды. Келесіде кім біледі — бағыңыз сізге бұйырып қалуы да ғажап емес. Қайраттан туған қайсарлық пен үміттің арасы кейде бар болғаны екі билет қана.

 

мариалдың ақысы төленген.

 

Пәтер ұтып алған адам кім?
28 сәуір 2025
Пәтер ұтып алған адам кім?

Телефон шырылдады. «Сіз пәтер ұтып алдыңыз» деді. «Алаяқтық емес пе?» деп ойлады. Екі күн бойы сенбеді. Үшінші күні ғана Алматыдағы бас кеңсеге кіргенде барып көз жеткізді. Шын екен. Қағаз жүзінде емес, өмірде.

Бұл – Василийдің хикаясы. Ол – қарапайым еңбек адамы. Еліміздің өндіріс орындарында жиырма жылдан бері вахталық әдіспен жұмыс істеп келеді. Алматыда тұрады. Алыс жол, ауыр жұмыс, ұзақ ауысым – бәрі үйреншікті. Бірақ мына жаңалық оған мүлде үйреншікті емес.

– Лотереяға шамамен екі жылдан бері қатысып жүрмін, – дейді ол. – Аптасына кемі екі рет билет аламын.

Сәті түскен күн – дәл осы апта. Қолына тиген – баспана. Бірақ бұл қуаныш бастапқыда күмәнмен келген.

– Басында шын айтсам, сенбедім. «Скам шығар» деп ойладым. Қазір кім көрінген телефон шалып, алдап-арбайды ғой. Бірақ бірнеше мәрте хабарласты. Кейін өзім келіп көрдім. Міне, сол кезде ғана рас екенін түсіндім, – дейді Василий.

Жеңімпазбен сөйлесіп отырғанда оның сөздерінде бір заңдылық байқалды: үміт үзілмеген. Ол сеніп келген. Сенімінің сыры – сабыр мен тұрақтылық.

– Бұған дейін де үмітімді үзбей, билет алып жүрдім. Қазір сенімім тіпті күшейді. Одан әрі де қатыса берем, – дейді.

Бір қызығы, Василий жеңісі туралы ешкімге айтпаған. Қазір де айтқысы жоқ. «Тыныш өмір сүргің келсе, көпке жария етпе» дейді. Оның бұл сөзі бүгінгі қоғамның бір көрінісі іспетті.

– Ашық айтып, жария еткен дұрыс емес деп ойламаймын. Күнде біреу хабарласып, мазаны алады. Сол үшін ешкімге айтпадым, – дейді ол.

Лотереяға келсек, Василий көбіне TeleBingo мен 5/36 билеттерін сатып алады. Бастапқыда сандарды өзі таңдайтын. Тіпті нумерологияны зерттеп көрген. Бірақ соңғы уақытта бәрін автоматқа тапсырған. Ұтқан нөмір де автоматты түрде таңдалған.

– Бұрын ірі сауда дүкендерінен қағаз билет алатынмын. Соңғы алты айда онлайнға көштім. Ыңғайлы әрі жылдам, – дейді.

Сөз соңында ол барлық қатысушыларға қарапайым, бірақ сенімді кеңес берді:

– Үміт үзбеңіздер. Бәлкім, бір күні сіз де ұтып қаларсыз. Ештеңе де бекер емес.

Танымал қоғам қайраткері айтқандай, «Бақыт – дайын тұрған қақпа. Бірақ оны ашу үшін сенімнің кілті керек». Василий сол кілтті тапты. Енді жаңа өмірдің есігін ашты.

Келесі кезек – Кроссовер!

30 сәуір күні сағат 22:00-де өтетін кезекті тиражда басты жүлде – 282 819 500 теңгеден асады және Кроссовер автокөлігі ойнатылады.

«LOTO 6/49» лотереясының ЛотоЖиын форматында ұсынылған арнайы топтамасы арқылы әр қатысушы бір емес, бірден 6 мүмкіндікке ие болады. Әрбір ЛотоЖиын 6 билеттен тұрады, ал сандар жүйесі кездейсоқ таңдалады. Ұтысқа қатысу онлайн режимде қолжетімді.

Тікелей эфир YouTube желілесіндегі Satty Zhuldyz арнасы арқылы жүргізіледі.

Әлеуметтік жауапкершілік:

Ойыннан түскен табыстың 10%-ы отандық спортты қолдауға, ал тағы 10%-ы «Қазақстан халқына» қоғамдық қорына аударылады.

Мүмкіндік қашан келіп қалатынын ешкім білмейді. Василийге бұйырған бақыт, бәлкім, ертең сіздің есігіңізді қағар!

Жұлдыз киіп келген жігіт немесе 300 миллионның құпиясы
12 мамыр 2025
Жұлдыз киіп келген жігіт немесе 300 миллионның құпиясы

Ол келді. Бірақ бетін көрсетпей келді.
Себебі – жеңісі жай ғана сәттілік емес. Қауіп-қатерімен бірге келген құпия.

Қолындағы ұтыс – үш жүз миллион теңгеге жуық. Долларға шақсаңыз – жарты миллион.
Мұндай сома қазақтың түсіне кірсе, шошып оянады.
Ал мына азамат – оянып тұрып ұтып алған.

Ұлттық лотереяның «LOTO 6/49» лотереясында рекордтық ұтыс иесі атанған Қайрат есімді кәсіпкер – бүгінгі күннің «жұлдызды жеңімпазы». Бірақ ол атаққа емес, қауіпсіздікке жақынырақ. Жеңген сәтте де, жар салған жоқ. Үндемеді.
Үйіндегі әке-шешеге де айтпады. Себебі оларды уайымдатып қойғысы келмеді.

Қайраттың таңдауы түскен тиражды лотерея – «LOTO 6/49».
Ережесі қарапайым: қырық тоғыз нөмірдің ішінен алтысын табасыз. Бірақ сол алты сан дәл келсе – арманыңыз орындалып, өміріңіз өзгеруі мүмкін.

Бұл – жүйелі джекпот. Егер басты ұтысты ешкім ұта алмаса, келесі тиражға қосылады. Сөйтіп, сәт сайын сомма өсіп отырады. Қайраттың жолы сондай бір сәтте ашылды. Және бұл сәт – еліміз үшін рекорд.

Иә, бұл – Тәуелсіз Қазақстан тарихындағы ең ірі лотереялық ұтыс.
Бұған дейін мұндай көлемдегі жүлде тіркелмеген. Демек, Қайрат тек жеңімпаз емес, жаңа кезеңнің статистикасын да бастап берді.

Қарызы көп пе? Көп.
Пандемияда алған қарызы – 150 миллион теңге.
«Соны жабамын», – дейді.
Алып-ұшпайды. Тосын байлықтан тасынып кетпейді.
Қайта, арқалағаны ауыр, айтқаны сабыр.

«Мұндай ұтыс түсті» деген SMS келгенде де сенбепті.
Көңілі үйренгені – бес жүз теңге, бес мың теңге.
Ал мынау – санаға сыймас сан.

Ең бастысы – ол қатысуды тоқтатпайды. «TeleBingo, 5/36, LOTO 6/49 лотереяларына қатысып жүрмін. Тағы да бақ сынаймын», – дейді.
Бұл – жеңген жанның емес, жеңілмеген мінездің сөзі.

Жұлдыз киіп алған жеңімпаз – бүгінгі қоғамның көрінісі.
Қорқақ қоғам. Мақтанудан емес, жария болудан қорқатын заман.
Бақытты жасырып ұстау – жаңа дәстүрге айналды.

Бәлкім, Қайраттың шынайы жеңісі – ақшадан бұрын осы сабыр мен есті қадам болар.

 

**** Мақаланың  ақысы төленген

Біз туралы
ulys.kz — ақпараттық, сараптамалық және танымдық бағыттағы материалдарды береді.
 
Мультимедиялық жоба заман талабына сай жасалған. Қазақстанның ақпараттық нарығын сапалы
контентпен қамтамасыз етуге үлес қосуға бағытталған. Мұндағы сараптамалық, танымдық
мақалалар сан саланы қамтиды. Геостратегия, геоэкономика, геосаясат, халықаралық
қатынастар мен елдің ішкі-сыртқы саясаты, экономика, жаһанда болып жатқан тектоникалық
өзгерістер мен тренд тақырыптар ұлттық мүдде тұрғысынан терең талданып қазақ
оқырмандарына жеткізіледі. Орталық Азия мен Түркі әлеміне ерекше көңіл бөлінеді.