قازاق مۋزىكانتى ديماش قۇدايبەرگەن جاي عانا ءانشى، ءان اۆتورى ءارى مۋلتيينسترۋمەنتاليست قانا ەمەس، ول ميسسياسى بار ادام. ول جانردا بالاماسى جوق ۆيرتۋوز ۆوكالىمەن جانە مۋزىكاسىمەن الەمدىك اۋديتورياعا قازاقستاننىڭ باي مادەنيەتى مەن ءسالت-داستۇرىن جەتكىزۋگە نيەتتى. الەمدىك تۋرنەدەن كەيىن وتانىنا ورالعان ديماش استانادا V دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىنىڭ جابىلۋىن ەكى كۇندىك كونسەرتىمەن ايشىقتاي ءتۇستى.

ديماش Euronews-كە بەرگەن ەكسكليۋزيۆتى سۇحباتىندا مانساپ جولىنا، مۋزىكا ءستيلىنىڭ دامۋىنا جانە ويىننىڭ (دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىنى) قازاقستان مۇراسىن پاش ەتۋدە بىرەگەي الاڭ بولعانىنا قاتىستى ويىمەن ءبولىستى.

– ءسىز كلاسسيكالىق ءبىلىم الدىڭىز ءارى «استانا-وپەرادان» ورىن دا ۇسىنىلدى. ءبىراق كلاسسيكالىق ەلەمەنتتەردى ءداستۇرلى قازاق جانە پوپ-مۋزىكامەن ۇيلەستىرە وتىرىپ، زاماناۋي مۋزىكانت مانسابىن تاڭدادىڭىز. وسىناۋ بىرەگەي قوسپانى قالاي جاساي الدىڭىز؟

– استاناداعى وپەرا ديرەكتورى مەنى وزدەرىمەن بىرگە جۇمىس ىستەۋگە شاقىرعانى ەسىمدە. ءبىراق بارىنشا ءارتۇرلى مۋزىكالىق جانردا ونەر كورسەتكەندى قالايتىنىمدى بىلەتىنمىن. ەندى مەن وپەرا ايتقىم كەلسە، ونى كونسەرتتەرىمدە دە ايتا الامىن. مەندە سونداي ەركىندىك بار. مەن «استانا-وپەراعا» ۇلكەن قۇرمەتپەن قارايمىن. بىرنەشە اي بۇرىن عانا ۇستازىم پلاسيدو دومينگو مەنى ەۋروپادا وزىمەن بىرگە ونەر كورسەتۋگە شاقىرعان كەزدە ارمانىم ورىندالدى. ول ماعان: «بۇل ارياعا دايىندالۋ ءۇشىن ەكى كۇنىڭ عانا بار»، - دەدى. مەن باس تارتا المادىم.

5 جاسىمدا، ۇيىمىزدە پلاسيدو دومينگو مەن پاۆاروتتي ونەرى تاسپالانعان ۆيدەوكاسسەتا بولاتىن. سول كونسەرتتەر مەنىڭ ءانشى بولۋعا دەگەن قۇشتارلىعىمدى وياتتى. دومينگوعا ونىڭ ارقاسىندا ءانشى بولعانىمدى ايتتىم. وعان ۇقساعىم كەلدى. ۆوكالدىق تۇرعىدا ولار مىقتى.

– اتا-اناڭىز 5 جاسىڭىزدا كەرەمەت داۋىسىڭىز بار ەكەنىن ءتۇسىندى. ال ءوزىڭىز كاسىبي ءانشى بولعىڭىز كەلەتىندىگىن قاي ۋاقىتتا ءتۇسىندىڭىز؟

– بەس جاسىمدا اجەم اياعىنىڭ اۋىراتىنا قاراماستان مەنى كۇن سايىن مۋزىكا مەكتەبىنە اپاراتىن. جەتىستىككە جەتىپ، تانىمال بولىپ، اقشا تابا باستاسام دا مۇنىڭ ءبارى وتباسىمنىڭ – اتا-انامنىڭ، اتا-اجەمنىڭ جانە دوستارىمنىڭ ارقاسىندا ەكەنىن ەسىمنەن شىعارمايمىن. ولاردىڭ قولداۋىنان اسقان دۇنيە جوق. مەنىڭ جەتىستىگىمە وزىمنەن گورى اجەم لايىق.

– قازاقستان ومىرىندە مادەنيەت پەن مۋزىكا نەلىكتەن سونشالىقتى ماڭىزدى؟

– ءداستۇرلى مۋزىكامىزعا جەتە ۇڭىلگەن، زەر سالعان ادامدار ءبىزدىڭ بۇكىل تاريحىمىزدى تانىپ-بىلە الادى. اتام تورت-بەس جاسىمدا ۇلتتىق اسپابىمىز – دومبىرانى شەرتۋدى ۇيرەتتى. ەگەر ءسىز ءوزىڭىزدى ناعىز قازاقپەن دەپ ەسەپتەسەڭىز، وندا الدىمەن دومبىرا شەرتۋدى ۇيرەنۋىڭىز كەرەك. ءقازىر الەمدى ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزبەن تانىستىراتىن ۋاقىت كەلدى. قازاقستان – جاس ەل، ەگەمەندىگىنە نەبارى – 33 جىل. بۇل – مۇرامىزدى الەمدىك اۋديتوريامەن ءبولىسۋدىڭ بىرەگەي ۋاقىتى.

– اندەرىڭىزدى قالاي سيپاتتار ەدىڭىز؟

– بۇرىنىراق ونى نەوكلاسسيكالىق دەپ اتايتىنمىن، ءبىراق ءقازىر مەن بارلىق جانردى بىرىكتىرۋگە تىرىسامىن. ءالى دە بولسا نەوكلاسسيكالىق ءانشىمىن. الايدا، باسقا ستيلدەردى زەرتتەگەندى ۇناتامىن — پوپ، روك، كەيدە ءتىپتى رەپ. بۇل مەن ءۇشىن اسا ماڭىزدى ەمەس. مەن ءبارىن سىناپ كورگىم كەلەدى.

– ءسىز قازاق مۇراسىن ءاردايىم ماقتان تۇتاسىز ءارى ەلىڭىزدى مۋزىكالىق بەينەباياندارىڭىزدا دەكوراسيا رەتىندە ءجيى قولداناسىز. بۇل ءسىز ءۇشىن نەلىكتەن ماڭىزدى؟

– قازاق بولىپ تۋعانىما ماقتانامىن. مەنىڭ ميسسيام – الەمدى ەلىمىزدىڭ مادەنيەتىمەن، انىمەن، ءداستۇرلى مۋزىكاسىمەن تانىستىرۋ. بۇكىل الەمدە، نيۋ-يوركتە، ەۋروپا مەن ازيادا 20-30 مىڭ ادام اۋديتوريانىڭ الدىندا ونەر كورسەتتىم جانە بۇل مەنىڭ ناعىز تىڭدارماندارىمنىڭ ارقاسىندا عانا مۇمكىن بولدى.

– ءسىز دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارىندا جەكە شىعارماشىلىق كەشىڭىزدى وتكىزدىڭىز. بۇل وقيعا نەلىكتەن سونشالىقتى ماڭىزدى؟

– وسىدان 6 اي بۇرىن ۇكىمەت دۇنيەجۇزىلىك كوشپەندىلەر ويىندارىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا ونەر كورسەتۋگە شاقىردى. بىردەن كەلىستىم. ويتكەنى بۇل ويىننىڭ ەلىمىز بەن مادەنيەتىمىز ءۇشىن قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن جاقسى بىلەمىن. بۇل – ءبىزدىڭ ءسالت-داستۇرىمىزدى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار سپورتتاعى، ات سپورتى ويىندارىنداعى تالانتتارىمىزدى كورسەتۋدىڭ تاماشا مۇمكىندىگى. ازداپ قوبالجۋ بولسا دا جەكە كونسەرتىمنىڭ وتكەنىنە وتە قۋانىشتىمىن. باسقا ەلدە ونەر كورسەتۋ وڭايىراق، ءبىراق قازاقستاندا كەش وتكىزگەن ءبىر بولەك. ەمتيحان تاپسىرعانمەن تەڭ.  ويتكەنى ەلىمىزدە وتكەن كونسەرتتە مەنىڭ ۆوكالدان ساباق بەرگەن ۇستازدارىم مەن بىلىكتى مۋزىكا مايتالماندارى قاتىسادى. 

– ەگەر ءسىز وتكەن شاققا ورالار بولساڭىز، 5 جاستاعى ديماشقا قانداي اقىل-كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟ 

– كوبىرەك جاتتىعۋ كەرەك. مەن 25 جىل ءبىلىم الدىم، ءقازىر 30 جاسىمدا دا PhD دارەجەسىن الۋ ءۇشىن وقۋىمدى جالعاستىرىپ جاتىرمىن. ەگەر سپورتتا چەمپيون بولعىڭىز كەلسە، وندا تىنباي جاتتىعۋىڭىز قاجەت. مۋزىكادا دا سولاي – ۇزدىك بولۋ ءۇشىن كوپ جۇمىس ىستەۋ، ەڭبەكتەنۋ، جاتتىعۋ كەرەك. 

كونە گرەك زامانىندا ديوگەن دەگەن اتاقتى ويشىل ءومىر ءسۇرىپتى. ول قولىنا مايشام جاعىپ الىپ، شاڭقاي تۇستە كوشە ارالاپ كەتەدى ەكەن. ونى كورگەن تانىستارى:

- ءاي، ديوگەن، شاممەن كۇن جارىقتا نە ىزدەپ ءجۇرسىڭ؟- دەپ سۇرايدى. ديوگەن:

- ادام ىزدەپ ءجۇرمىن، - دەپتى. ولار:

- تۇرمىز عوي مىنە، قانشا ادام كەرەك؟ – دەگەنگە.

- ال سەن ادامسىڭ با؟- دەگەن ەكەن.

ديوگەن بۇل ءىسىن بىلاي تۇسىندىرەدى:

 يت تۋعاندا يت بولىپ تۋادى، وسكەندە يت بولىپ وسەدى. ياعني، مىسىق يا جىلقىعا اينالمايدى. مىسىق تا تۋعاندا مىسىق بولىپ تۋادى، وسكەندە دە مىسىق بولادى. ياعني، يت نە باسقا جانۋارعا اينالمايدى. مۇنداي زاڭدىلىق قۇداي جاراتقان ماقۇلىق اتاۋلىنىڭ بارلىعىنا ءتان. تەك، ءبىر عانا جاراتىلىسىنا ەمەس، ول – ادام. ياعني، ادام تۋعاندا ادام بولىپ تۋادى، وسكەندە قانداي بولاتىنى وسكەن ورتاسىنا بايلانىستى. مىسالعا: ادامدى تۋعاندا مايمىلرداردىڭ اراسىنا جىبەرسە، وسكەندە تۋرا مايمىلدارشا ءومىر سۇرەدى. ەگەر، اقسۇيەك ادامداردىڭ ورتاسىنا جىبەرسە اقسۇيەك بولىپ وسەدى. سول سەبەپتى دە ناداندىققا باتقان قوعامنان ادام دەگەن اتقا لايىق ادامدى تابۋ وتە قيىن، ءتىپتى مايشام جاعىپ ىزدەسەڭ دە تاپپايسىڭ. قوعامدىق ءتارتىپتى تۇبەگەيلى وزگەرتپەيىنشە، قانشا ادام تۋسا دا ولاردىڭ ادام دەگەن اتقا لايىق بولۋى ەكىتالاي، - دەگەن ەكەن.

  ەندى، ديوگەننىڭ شامىن وسى زامانعا اكەلسەك، ديوگەن ىزدەگەندەي ادام تابۋ وڭاي بولماسى انىق. نەگە دەسەڭىزدەر، قوعامدا ادامدار تاراپىنان بولىپ جاتقان ازعىندىقتى ايتپاساق تا وزدەرىڭىز جاقسى بىلەسىزدەر.  ماسەلە وسى ازعىندىقتى شاما كەلگەنشە توقتاتىپ، جاڭا تۋعان ادامداردى ادام ەتىپ تاربيەلەۋدە بولىپ تۇر. ايتپەسە، جاماندى جامانداپ، ايىپتى بولىپ قالعان ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرىن ءتۇرلى شوۋلاردا كەلەكە-مازاق قىلىپ وتىرا بەرۋ تۇك پايدا بەرمەيدى. كەرىسىنشە، ەكىنشى ءبىر پروبلەماعا سوقتىراتىن ءقاۋپى بار.

 ەندى، ءبىز قانداي قوعامبىز، قانداي قوعام بولۋىمىز كەرەك؟  قوعامدى قالاي تۇزەيمىز؟ وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك.

 ادەتتە، ادام كوشەگە شىعاردا تۇر-الپەتىن رەتكە كەلتىرۋ ءۇشىن ايناعا قارايدى. سويتەدى دە، ارتىق-كەم جەرىن تۇزەپ، ءۇستى لاس بولسا ونى جۋىپ، تازالاپ، رەتتەلىپ شىعادى.

 وسى سەكىلدى قوعام دا ايناعا قاراعانداي ءوزىنىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە سىرتتان قاراپ، ارتىق-كەم جەرىن تۇزەپ وتىرۋ كەرەك. ايتپەسە، ديوگەن ايتپاقشى، ادامدى شاممەن ىزدەپ تابا الماسپىز. ءبىراق، ول ءۇشىن قوعامدا «پسيحواناليتيك» دەگەن ماماندار كوپ بولۋى كەرەك. ولار قوعامنىڭ نە ءىشىپ، نە جەپ، نە وقىپ، نەنى كورىپ، نەنى تىڭداپ جۇرگەنىن باقىلاپ، ساراپتاما جاسايدى. جاساعان ساراپتامالارىن ءتۇرلى جولدارمەن حالىققا تاراتىپ، جۇرتتىڭ قاي باعىتتا كەتىپ بارا جاتقانىن اڭعارتىپ وتىرادى. وسىلايشا پسيحواناليتيكتەر ادامدى كەمەلدىككە جەتكەرەتىن جول تاۋىپ، عىلىم مەن حالىقتىڭ تىعىز بايلانىستا بولۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى. ال، بىزدە وكىنىشكە قاراي، عىلىم ءبىر جاقتا، حالىق ءبىر جاقتا ءجۇر. عالىمدار عىلىمنىڭ جوقتىعىنان ناداندىققا باتقان حالىقتى «توبىرلار» دەۋدەن جالىعار ەمەس، ال، حالىق بولسا، وقىمىستىلاردى «وقۋ وقىپ ميلارى اشىپ قالعان، وقۋ ءوتىپ كەتكەن» دەگەن سەكىلدى سوزدەر ايتىپ، مۇسىركەي قارايدى. ياعني، عىلىم مەن حالىق اراسىندا بايلانىس جوق. ەندى، وسى جەردە ەكى جاقتىڭ باسىن قوساتىن تاعى ءبىر ماماندىق شىعادى. ولاردى «مەدياتور» دەيدى. ياعني، «ەكى ورتاداعى تاسىمالداۋشى» دەگەن ماعىنا بەرەدى. ءبىزدىڭ ەلدە مەدياتورلار جوقتىڭ قاسى. بار بولسا دا تەك ءبىر تاراپتى. ياعني، ءدىننىڭ مەدياتورى «مەنىڭ ايتقانىم دۇرىس» دەسە، بيزنەس، پسيحولوگ-كوۋچتار «مەنىكى دۇرىس» دەپ ءجۇر. ولاردى مەدياتور دەۋگە اۋزىڭ بارمايدى. سەبەبى، ارنايى باس قاتىرىپ، وقۋ وقىپ، عىلىمي وقۋ ورىندارىنان ءبىلىم الماعان، ءوز بەتىنشە وقىپ العان ديلەتانتتار. وسى ديلەتانتتاردىڭ ايتىپ جۇرگەندەرىن تەرىسكە شىعارىپ،  دۇرىس-بۇرىسىن ساۋاتتى تالداپ بەرە الاتىن پسيحواناليتيكتەر جوق دەسەك تە بولادى. وسىنىڭ سەبەبىنەن قوعامنان وريدجينال ادامدى تابۋ وتە قيىن جانە الداۋ، ارباۋ، ۇرلىق-زورلىق دەگەن قىلمىستار ءبىر سەكۋندقا دا توقتاماي، قوعامدا قىلمىسكەرلەر قاپتايدى.

 قوعامدى تۇزەتەتىندەر وسى پسيحواناليتيكتەر مەن مەدياتورلار.

 ەندى، ءبىز قانداي قوعامبىز؟

 عىلىمدا مىنانداي ەكى تەرمين بار. اسسيميلەيشن جانە سوسياليزەيشن.

  اسسيميلەيشن  (assimilation)  دەگەنىمىز – قوعامنىڭ ءتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى ىدىراپ، قوعام بولماي، جوق بولىپ كەتۋىن ايتامىز.

  سوسياليزەيشن (socialization)  دەگەنىمىز – ادامداردىڭ ءبىر يدەياعا، قۇندىلىقتارعا، قوعامدىق قاعيدالارعا بىرىگىپ، ەتەنە ارالاسۋىن ايتامىز.

بىزدە، قازىرگى تاڭدا سوسياليزەيشنگە قاراعاندا اسسيميلەيشن بەلەڭ الىپ كەلە جاتىر.  وعان كوپ سەبەپتەردىڭ ءبىرى – «نارىقتىق وريەنتەيشن». ياعني، قوعامنىڭ كوزقاراسى نارىقتاعى كوزقاراستاي بولىپ كەتكەن.

  ەندى، اڭگىمە وسى باعىتتا وربىمەك.

 نارىقتىق وريەنتەيشندى ءتۇسىنۋ ءۇشىن الدىمەن نارىقتىڭ جۇيەسىن ءتۇسىنىپ الساق وڭاي بولادى.

 ساۋداگەر نارىققا باراردا الدىمەن ونىڭ جاعدايىن ءبىلىپ الادى. ياعني، ءاربىر نارسەنى  ساتا بەرمەيدى. نارىقتا قانداي زاتتار جاقسى وتەدى، سونى عانا ساتادى. ساتىپ الۋشىلار دا نارىقتىڭ ىعىنا جىعىلىپ، جۇرت كوبىنە قانداي زات الىپ جاتقانىنا قارايدى دا الا بەرەدى. ياعني، زاماناۋي تىلمەن ايتقاندا ترەند، موداعا جۇگىنەدى. ال، بۇل ترەند، مودا دەگەندەردى مونوپوليستەر باسقارىپ وتىرادى.

 نەگىزىندە نارىقتاعى جۇيە باسقاشا بولۋى كەرەك ەدى. ترەند، مودا دەگەن ۇعىم جوق، نارىقتى مونوپوليست باسقارمايدى. ساتۋشى ترەند، موداعا سۇيەنبەي، «نەگىزى، ادامعا كەرەگى وسى» دەپ ادامگەرشىلىك پرينسيپتەرگە سۇيەنىپ، تاۋار ساتادى.

 ادامداردىڭ دا قوعامدا ءوزىن ۇستاۋى، ءجۇرىس-تۇرىسى، ويى وسى نارىقتاعىداي بولىپ كەتكەن. ولار ءوزىن تانۋمەن اينالىسۋدىڭ ورنىنا ساتۋمەن اينالىسادى. ياعني، باقىتقا، جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن ءۇش ءتۇرلى ىس-ارەكەت جاسايدى.

 ءبىرىنشى – ءوزىن تاۋار ەتىپ ۇستايدى.

 ەكىنشىسى – ساتۋشى رەتىندە.

 ءۇشىنشى – مەنەدجەر رەتىندە.

 ءبىرىنشى، ءوزىن تاۋار ەتىپ كورسەتكەن ادام ءوتىمدى بولۋ ءۇشىن زاماناۋي تالاپتارعا ساي كيىم ۇلگىسىن كيەدى، تالاپقا ساي ادامنىڭ قىرلارىن، ىس-ارەكەتىن ۇستانادى. نارىقتا ار-ۇيات، جۇمساق مىنەز، ءىلتيپات دەگەن ادامنىڭ كيەلى قىرلارى ترەند بولماسا، وندا ودان باس تارتۋعا ءماجبۇر. ونداي كەزدە ادام ءوز ءومىرى مەن باقىتى ءۇشىن ەمەس، قانشالىقتى ءوتىمدى بولا الاتىنىنا باسى قاتادى. جان-دۇنيەسىنە ءۇڭىلىپ، وزىنە ءتان ادامي قىرلارىن شىڭداۋدىڭ ورنىنا نارىقتاعى ءوتىمدى قىرلاردى يگەرۋگە الەك بولادى. بۇل ءىستىڭ بارلىعى دەرلىك جەتىستىككە جەتۋدىڭ امالى. تەلەارنا، گازەت، جۋرنالداعى بيزنەسمەندەر وڭاي ءارى جىلدام جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن، قانداي كيىم كيۋىن، ءوزىن قالاي ۇستاۋ كەرەكتىگىن، قاس-قاباقتارىن سەنىمدى ەتىپ كورسەتۋىن ۇيرەتەدى. مىسالعا، جاس بويجەتكەن كينوداعى جەتىستىككە جەتكەن جۇلدىزدىڭ شاش ۇلگىسىنە، كيگەن كيىمىنە، قاس-قاباعى مەن بەت-الپەتىنىڭ بوياۋىنا دەيىن مەڭگەرىپ الادى جانە سول جەتىستىككە جەتكىزەدى دەپ ويلايدى. ال، ول جەتىستىكتىڭ ارتىندا قانشالىقتى  باقىتتى ءومىر بار ەكەنى ويلاندىرمايدى. مۇنداي كەزدە ادام ءوزىنىڭ قانشالىقتى باعالى ەكەنىن وزگەلەردىڭ پىكىرمەن ولشەپ، سولارعا تاۋەلدى بولادى. ەگەر ول جەتىستىككە جەتكەن ادام بولسا – باعالى، جەتپەسە – قۇنسىز. سول سەبەپتى بۇل جولدا ساتسىزدىك قۇردىمعا تۇسكەنمەن بىردەي اۋىر تيەدى. مۇنداي ادامدار قوعامدا كوبەيگەن سايىن سول قوعامنىڭ ويىن، دەڭگەيى قانداي ەكەنىن وڭاي بىلۋگە بولادى. ءبارى ءبىر-بىرىنىڭ ىشتەي نە ويلاپ تۇرعانىن، نەنى قالاپ تۇرعانىن ءبىلىپ تۇرادى. سەبەبى، بارلىعى ءبىر ارقانعا جارماسىپ تۇر.

  ەكىنشىدەن، ساۋداگەر رەتىندە تاۋاردى ساتاتىن جەر ىزدەۋ كەرەك بولادى. ول كەزدە توزدىرماعان تابالدىرىق قالمايدى. گازەت-جۋرنالدار، ينتەرنەت جەلىسى جەر-الەمدى شارلاپ كەتەدى.

 ۇشىنشىدەن، مەنەدجەرلىك قىزمەت اتقارادى. سويلەۋ مانەرى، داۋىس ىرعاعى، تاققان قىمبات ساعاتى، ساپالى كيىم ۇلگىسى، مىنگەن كولىگى، وسىنىڭ بارلىعى ادامدى وتكەن عاسىرلارداعى وريدجينال مەنەدجەردەي ەتىپ كورسەتەدى. ساتىپ الۋشى جۇرت تا وسىنداي ۇلگىدەگى كورىنىسكە ۇيرەنىپ قالادى. ەندى استىڭدا كولىگىڭ، قىمبات ساعاتىڭ بولماسا سەنى ادام ەكەن دەمەيدى.

  بۇل نارىقتىق وريەنتەيشن قوعامنىڭ بارلىق سالاسىن مەڭدەپ السا ءبىتتى دەي بەرىڭىز. ءسالت-داستۇر، ءدىن، كاسىپ، مۋزىكا، سۋرەت ونەرى، كينو، ب ا ق، وتباسىن قۇرۋ، ءتىپتى بالا تاربيەسى دە وسى كوزقاراسپەن ءجۇرىپ-تۇراتىن بولسا، وندا ءبىرىنشى ورىنعا ءار ادامنىڭ باقىتتى بولۋى ەمەس، نارىقتاعى جەتىستىككە جەتكەن، بەدەلدى ازاماتتاردىڭ ىستەگەن ءىسى مەن ايتقان ءمانسىز سوزدەرىنە ساي بولۋى ماڭىزدى بولادى.

 البەتتە، بىزدە مۇنداي كوزقاراسقا بەرىلمەيتىن ازاماتتار دا بار، دەگەنمەن ساۋساقپەن سانارلىق. ولار كوشكەن سەڭمەن ىلەسىپ كوشپەيدى. نارىقتىڭ تالاپتارى ولارعا زاڭ ەمەس. وزدەرىنىڭ ىشىنە ءۇڭىلىپ، ادامگەرشىلىك ءپرينسيپتى نەگىزگە الىپ ءجۇرىپ-تۇرادى. مىسالعا، كوپ جۋرناليستەردىڭ اراسىندا رەيتينگتى كوتەرىپ، جەتىستىككە جەتۋدىڭ جولى بىرەۋدىڭ اجىراسقانى يا بولماسا اشىناسىمەن ۇستالىپ قالعانى سەكىلدى پايداسى جوق «اقيقاتتى» جاريالاۋ بولسا، ال، بۇلاردىڭ ويى جەڭىل جەتىستىككە جەتۋدە ەمەس، قوعامداعى تاسادا بولىپ جاتقان نەگىزگى ءارى ماڭىزدى جايتتاردى جاريالاپ، جۇرتتىڭ كوزىن اشۋ.

 اعارتۋشىلىق سالاسىندا دا ءدال وسى سەكىلدى. كەيبىر ازاماتتاردىڭ ماقساتى ۇكىمەتتىك ستيپەنديا، تەندەر، اتاق-داڭق بولاتىن بولسا، ال، نارىقتىڭ تالابىنا بەرىلمەگەن ازاماتتاردى ماداق، مەدال، ستيپەنديا قىزىقتىرمايدى. ولاردىڭ ماقساتى قوعامعا ەڭ ماڭىزدى، نەگىزگى قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاپ، ەلدىڭ ساۋاتىن اشۋ، ەكزيستەنسيالىق پروبلەمالارىن شەشۋ.

بۇل جەردە ايتقىمىز كەلگەنى، ەلدى ءبولۋ ەمەس، كەرىسىنشە، پايدالى ىسپەن اينالىسىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ارەكەتىنە كوز جەتكىزىپ قويۋ عانا. جاستار سولارعا ەلىكتەپ جولىن قۋسا، وندا ديوگەن ىزدەگەن ادامدى ءوز ارامىزدان تاربيەلەپ شىعارۋىمىز عاجاپ ەمەس. 

البەتتە، نارىقتىق وريەنتەيشنمەن دە ءومىر سۇرە بەرسە بولادى. ول اركىمنىڭ ءوز ەركى. ءبىراق، ونىڭ اقىرى تومەندەگىدەي بولۋى ابدەن مۇمكىن: 

لوگوتەراپيەۆت ۆ.فرانكلعا كۇيزەلىستە جۇرگەن ءبىر بويجەتكەن كەلىپ، مۇڭىن شاعىپتى. ول نارىقتىق كوزقاراسقا ۇرىنعانى سونشا، ءتىپتى، اقىر-اياعىندا «مەن ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىن با، الدە ءومىر مەنى ءسۇرىپ جاتىر ما» دەگەن ەكەن.

قۇرمەتتى الەۋمەت! ءبىزدىڭ قوعام بولماي ىدىراپ بارا جاتقانىمىزعا بىردەن-بىر سەبەپ وسى «نارىقتىق وريەنتەيشن». وسىنى ءبىلىپ، ودان اۋلاق جۇرەتىن بولساق، بولاشاق جارقىن بولاتىنىنا سەنىم مول!

امانگەلدى مەيرامبەكۇلى، پسيحولوگ

قۇدايعا جەر بەتىندەگى بارلىق ادامدار عاسىرلار بويى سەنىپ كەلەدى، مەن دە سەنەمىن. قۇدايعا دەگەن اسىل سەنىمىن ايتا بەرۋ، قۇندىلىقتاردى اراعا سالۋ مانيپۋلياسياسى. ناماز وقىعاندا دا قۇبىلاعا قاراپ، ادام وزدىگىنەن وقيدى عوي. لوگيكاعا سالىپ ويلانىپ كورەيىك.

پسيحوسوماتيكانى (ەموسيانىڭ ادام اعزاسىنا تيگىزەر اسەرى) وقىپ، مەڭگەرۋ ارقىلى، ادىلەتتى قۇداي اركىمدى وزىنە جازالاتىپ قويعانىن ۇعىپ تاڭ قالدىم.
تاندەگى ءاۋرۋ-سىزدىڭ قانداي ادام ەكەنىڭىزدىڭ ينديكاتورى. ادامدى اۋرۋ ەتەتىن ءۇش اق نارسە:
1. ءوزىن كىنالى سەزىنۋ.
2. قىزعانىش.
3. وكپە، رەنىش.
وسىنى بىلگەن سوڭ اۋىردىم دەۋدىڭ ءوزى ۇيات.

اباي اتامىز:
"اللا دەگەن ءسوز جەڭىل،
اللاعا اۋىز قول ەمەس... " دەيدى.
سوندىقتان، مەن اللانى از ايتامىن، اسا مارتەبەلى سەزىمىمدى ساۋداعا سالۋعا جۇرەگىم داۋالامايدى.

قازىرگى موتيۆاتورلاردىڭ عىلىمي اقپاراتتى دۇرىس تۇسىندىرمەۋ سەبەبىنەن "موتيۆيروۆاننايا دۋرا مەن موتيۆيروۆاننىي دۋراك" تار كوبەيدى.

ادام ءوز كۇشى، اقىل-ويى جەتەتىن نارسەگە جاۋاپكەرشىلىك العانى ابزال. دەنىڭىز ساۋ بولىپ تۇرىپ، ءدارى ىشسەڭىز ول ىشكى ورگاننىڭ قىزمەتىنىڭ بۇزىلۋىنا اسەر ەتپەي مە؟ ءدال سول سياقتى، ورنىمەن قولدانىلماعان اففيرماسيا، ۆيزۋاليزاسيا، موتيۆاسيا دا كەرى اسەرىن تيگىزەدى.

ءتۇرلى ترەنينگتەرگە بارىپ جۇرگەن ادامداردىڭ جانارىندا سىنىق ساۋلە بارى بايقالادى، وزىنە سەنىمسىز بالا سياقتى، جالتاق-جالتاق ەتەدى، الدەنە دەسەڭ اشۋعا بۋلىعىپ، بەت جىرتىسۋعا دەيىن بارادى. ترەنينگتە ءتۇرلى دەڭگەيدەگى ادامدار وتىرادى، اقىل-ويى ءارتۇرلى، بەرىلەتىن اقپارات ساراپتالمايدى، اۋديتورياعا بەيىمدەلمەيدى. سايكەسىنشە اركىم ءارتۇرلى قابىلدايدى.

ينتەللەكت دەڭگەيى جوعارى، ءدال سول ساتتە جەكە باس پروبلەماسى جوق ادامدار قاجەتىن الادى. ال اقىل-ويى كەمدەۋ نەمەسە سول ساتتە جەكە باس پروبلەماسى بار ادامدار سول لەكتورعا، موتيۆاتورعا سەنەدى! «انا كىسى ايتتى عوي، وزگەگە ەمەس وزىڭە جۇمىس جاسا»، - دەپ داۋلاسادى تاعى.

سوڭىندا ءوز دەڭگەيىنە، جاعدايىنا شاق كەلمەيتىن اففيرماسيا، ۆيزۋاليزاسيا جاساپ، قۋىرشاق قۇساپ قالادى. تاعى كىم نە دەپ ايتار ەكەن دەپ، اينالاعا قاراپ، الاق-جۇلاق ەتىپ جۇرگەنى.

اباي اتامىز:
"سەنبە جۇرتقا، تۇرسا دا قانشا ماقتاپ،
اۋرە ەتەدى ىشىنە قۋلىق ساقتاپ.

وزىڭە سەن ءوزىڭدى الىپ شىعار،

ەڭبەگىڭ مەن اقىلىڭ ەكى جاقتاپ" دەدى ەمەس پا؟!

سالتانات سماعۇلوۆا، پسيحولوگ