بۇل جەردەن ۇتىلماي شىعۋىم كەرەك! 3 جىل بۇرىن ول كازينو تابالدىرىعىنان العاش اتتاعاندا وز-وزىنە سونداي سەرت بەرگەن. اۋەلدە ول سەرتىن ورىنداپ تا ءجۇردى. ونىڭ تىم سەرگەك وينايتىنىن، قولى جۇرمەي باستاعاندا بىردەن ەس جيىپ سىرتقا شىعار ەسىكتى ىزدەيتىنىن كورگەن بىردى-ەكىلى كازينولار كەلەسى بارعانىندا كىرگىزبەي قايتارعان. بۇل ونىڭ ىشىندە «مەن كازينولارعا قولايسىز كليەنتپىن» دەگەن ماقتانىش تۋعىزعان. وسى ماقتانىش كەيىن ورعا جىقتى. العاشىندا كازينوعا 500-1000 دوللارمەن عانا باراتىن كەيىپكەرىمىز كەيىن قۇمار ويىنعا دەپ قانا وتباسى بيۋدجەتىنەن تىس 80 مىڭ دوللار ۇستاپ جۇرەتىن كۇيگە جەتكەن.
ۇتىسقا سالاتىن اقشانىڭ سوماسىمەن بىرگە كازينودا وتكىزەتىن ۋاقىت تا ۇلعايا بەرگەن ەدى. ءقازىر قاراپ وتىرسا، تاۋلىكتىڭ 24 ساعاتىن تۇگەل قۇمار ويىننىڭ ۇستەلىندە وتكىزگەن كەزدەرى بولعان ەكەن.
سالماقتى مىنەزىمەن، ورىندى سوزىمەن، ورنىقتى جۇرىس-تۇرىسىمەن ەل-جۇرتقا سىيلى اتانعان جىگىت قاناعاتتان ايىرىلعان كۇننەن باستاپ قازاقي تاربيەسىن توناتىپ، قۇمار ويىننىڭ قۇلىنا اينالىپ شىعا كەلەدى. ەڭ العاش رەت كازينوعا 30 مىڭ دوللارمەن بارىپ اينالاسىنداعىلاردى «تاڭعالدىرعانى» ەسىندە. «ۇتتىرعان اقشامدى قايتارماي كەتپەيمىن» دەيتىن قاعيداتى باسىندا مۇلتىكسىز جۇمىس ىستەيتىن ەدى. 4 رەت 30 مىڭ دوللاردى تۇگەل ۇتتىرىپ، 4 رەت قايتارىپ العاندا مۇنى تاعدىردىڭ ەسكەرتۋى دەپ ەمەس، جولىنىڭ بولعىشتىعى دەپ باعالاعانى جانە بار.
قاتارىنان ءتورت رەت ەسە قايتارعانىمەن بەسىنشى رەت ويباي ۇتىلعان ەدى. قۇمعا قۇيعان سۋداي ءسىڭىپ جوق بولعان 30 مىڭ دوللاردى ەسەلەپ قايتارام دەگەن ەسەك دامەمەن 15 مىڭ دوللاردى تاعى سالدى. ول كەزدە ابىرويىنا سىزات تۇسە قويماعان بۇعان قارىز بەرەتىن تانىستارى بارشىلىق ەدى. ءبىراق سونىڭ 10 مىڭ دوللارىن عانا قايتارا الدى. قالعان 5 مىڭ دوللاردى قايتارۋ كەرەك دەگەن جەلەۋمەن كازينو تابالدىرىعىنان تاعى اتتايدى، ۇتىلادى. وسىلاي باستالعان اۋەستىك ونى 200 مىڭ دوللار قارىزعا تاپ كەلتىرگەندە ەسىن ءبىراق جيعان ەدى. قارىزدىڭ كۇلىپ كىرىپ، جىلاپ شىعاتىن ادەتى. استىندا كوز جاۋىن الاتىن كولىگىنەن ايىرىلعانى بەر جاعى عانا ەكەن. بۇرىنعىداي ەل الدىنا شىعۋ تۇگىل تەلەفون تۇتقاسىن كوتەرۋدەن قاشاتىن جاعدايعا جەتەدى. كەيىپكەرىمىز موينىنداعى 200 مىڭ دوللاردى كازينودان قايتارۋ ەندى تىپتەن مۇمكىن ەمەس ەكەنىن دوس-جاراندى قويىپ ۇيدەگى اعا-باۋىر مەن جارعا جەكسۇرىن اتانعان كەزدە عانا تۇسىنگەن بولاتىن.
بۇل ويدان شىعارىلعان كەيىپكەر ەمەس. ءاتى-جونى – باعلان ءابدىرايىموۆ. قازاق ەستراداسىنىڭ جارىق جۇلدىزى، «جىگىتتەر» كۆارتەتىنىڭ ءسوليسى ءدال وسىلاي قۇمار ويىننىڭ قۇلىنا اينالدى دەگەنگە ءوزى ايتپاسا سەنۋ دە قيىن. ءوز باسىنداعى وسى ءبىر وقيعا وزگەگە ساباق بولسىن دەگەن نيەتپەن كەيىن «زەرو» دەگەن فيلم دە ءتۇسىردى.
«تەك «اتتەگەن-اي» دەيتىن وكىنىشتەر بار. قارىزدان قۇتىلۋ جولىندا كوپ ادامعا جەكسۇرىن بولدىم. مەنىڭ قاتارلاستارىم اكەسىنە كولىك، اناسىنا جاڭا ءۇي سىيلاپ جاتقاندا مەن ۋايىم «سىيلاعانىمدى ويلاسام» وتىرا الماي كەتەمىن. كازينوعا ەكىنشى رەت بارعانىمدا ماعان ەشكىم: «قوي»، «سەن قايتىپ كەلىپسىڭ عوي» دەگەن جوق»، - دەپ ەسكە الادى ءوزى.
20 ميلليون حالىقتىڭ ىشىنەن سۋىرىلىپ شىعىپ، اتاق پەن ابىرويعا، بايلىق پەن تابىسقا جەتكەن تانىمال ادامنىڭ ءوزىن وسىنشا ءمۇساپىر كۇيگە تۇسىرگەن لۋدومانيا دەيتىن دەرت قاراپايىم ادامعا قانشالىقتى اۋىر جۇك ارقالايتىنىن وسى مىسالدان-اق كورۋگە بولادى.
رەسمي اقپارات بويىنشا، قازاقستاندا ويىن بيزنەسىنىڭ 26 سۋبەكتىسى بار. ونىڭ التاۋى كازينو، توعىزى ويىن اۆتوماتتارى ورناتىلعان زال، 11ء-ى بۋكمەكەرلىك كەڭسە. ءبىراق بۇل رەسمي تىركەلگەندەرى عانا ەكەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك.
2020 جىلى بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەر مەن توتاليزاتور كەڭسەلەرىنىڭ كاسسالارى تۇگەلدەي قاپشاعاي جاعالاۋى مەن بۋرابايعا كوشىرىلگەن. بۇل تارتىپكە باعىنعىسى كەلمەگەندەر دە بولدى. ويتكەنى ۇتىستان پايدا تاۋىپ وتىرعان كاسىپكەرلەر قاپشاعاي مەن بۋرابايداعى باسەكەگە شىداي المايتىنىن جاقسى بىلەتىن. ول جاقتا كىلەڭ قالتالىلار جۇرگەنىمەن، ولاردى الداۋ جەرگىلىكتى اڭقاۋ حالىقتى الداۋدان الدەقايدا قيىن بولاتىنىن جاقسى بىلەتىن. 2021-2024 جىلدار ارالىعىندا مەملەكەت تالابىن ورىنداماعان 36 ويىن مەكەمەسى ليسەنزياسىنان ايىرىلدى. بۇل 28 بۋكمەكەرلىك كەڭسە، 6 توتاليزاتور جانە 2 ويىن اۆتوماتىنىڭ زالى جابىلدى دەگەن ءسوز.
«ەت بۇزىلسا، ءتۇس سەبەمىز، تۇز بۇزىلسا نە سەبەمىز» دەگەندەي وففلاين كازينونىڭ جابۋعا بولادى. ال ونلاين كازينوعا ايىل جيعىزۋ مۇمكىن ەمەس دەۋگە دە بولادى. ۇكىمەت زاڭسىز ويىن بيزنەسى مەن لۋدومانياعا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى ارقىلى ينتەرنەت-كازينولار مەن زاڭسىز بۋكمەكەرلىك سايتتاردى جويۋدى كوزدەپ وتىر. 2024 جىلى 450 رەسۋرستى، 2025 جىلى 990 رەسۋرستى، 2026 جىلى 1782 رەسۋرستى بۇعاتتاماقشى. ءبىراق مۇنداي سايتتار مەن ينتەرنەت-كازينولاردى بۇعاتتاۋ ماسەلەنى تۇبەگەيلى شەشەدى دەسەك، جالعان سويلەگەن بولار ەدىك. قازاقستان اۋماعىندا بۇعاتتالعان سايتقا VPN ارقىلى كەدەرگىسىز كىرۋگە بولاتىنىن كانىگى لۋدومان تۇگىل ويىن بالاسى دا جاقسى بىلەدى.
كەيىپكەرىمىز باعلان ءابدىرايىموۆ You Tube ارنالاردىڭ بىرىنە بەرگەن سۇحباتىندا كازينولار كەشە عانا توناپ قويا بەرگەن كليەنت ەرتەڭىندە قايتا كەلسە، ۇيىنە قايتارۋدىڭ ورنىنا قۋانا قارسى الاتىنىن ايتىپ شاعىمدانعان ەدى. دەگەنمەن مەملەكەت بۇل ماسەلەنى كازينولاردى مىندەتتەۋ ارقىلى ەمەس، ءار ازاماتقا ءوزىن قۇمار ويىننان شەكتەۋ ارقىلى شەشۋدى ءجون كورىپ وتىر. ءبىر جاعىنان بۇل ەڭ ۇتىمدى جولى دەۋگە دە كەلەدى. ءار كازينوعا كۇن سايىن كىرەتىن ادامنىڭ ءارقايسىسى كەشە قانشا اقشا ۇتتىرعانىن انىقتاۋ مەملەكەتتىڭ شارۋاسى بولادى دەۋ جانە وندا شارۋانى شاشاۋسىز اتقارۋ مۇمكىن ەمەس تە.
بيىلعى ناۋرىزدان باستاپ قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ازاماتى eGov mobile موبيلدىك قوسىمشاسى ارقىلى ءوزىن قۇمار ويىندارعا جانە ءباس تىگۋگە قاتىسۋدان 6 ايدان 12 ايعا دەيىنگى مەرزىمگە ەرىكتى تۇردە شەكتەۋ تۋرالى ءوتىنىش بەرە الادى. بۇل مۇمكىندىك قازاقستان اۋماعىندا تۇراقتى تۇراتىن، eGov جۇيەسىنە تىركەلە العان شەتەلدىكتەرگە دە ۇسىنىلىپ وتىر. ەكى ايدىڭ ىشىندە عانا وسى مۇمكىندىكتى 110 مىڭنان استام ادام پايدالانعان كورىنەدى.
جوعارىدا ايتقان زاڭسىز ويىن بيزنەسى مەن لۋدومانياعا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارىندا قۇمار ويىندارعا جانە ءباس تىگۋگە تۇراقتى قاتىساتىن ادامدار سانىن 350 مىڭنان 201،6 مىڭعا دەيىن ازايتۋ كوزدەلگەن. وسىعان قاراپ ءقازىر ەلىمىزدە قۇمار ويىننىڭ شىرماۋىندا 350 مىڭ ادام ءجۇر دەپ ايتۋعا بولادى.
قازاق جاستارى وتباسى قۇندىلىعىنا نەمقۇرايلىلىق تانىتۋدا
قازىرگى قازاق قوعامىنداعى ءورشىپ تۇرعان وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى – اجىراسۋ. ولاي دەۋىمىزدىڭ سەبەبى قازاقستاندا ءاربىر ءۇشىنشى نەكە اجىراسۋمەن اياقتالادى ەكەن. ق ر ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەكتەرىنە جۇگىنسەك، 2022 جىلى ەلىمىزدە 130 مىڭعا جۋىق جاس شاڭىراق كوتەرسە، 22500-دەن استام وتباسىلىق جۇپتىڭ جولدارى ەكىگە ايرىلعان. ال 2023 جىلى احات ورگاندارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 120،8 مىڭ نەكەنى تىركەگەن. بۇل الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا 5،9% از. نەكەنىڭ ساقتالۋىنا كەلەر بولساق، ولاردىڭ سانى 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا 9،6% ازايىپ، 40،2 مىڭدى قۇراعان ەكەن. تۇرعىلىقتى جەرىنە زەر سالار بولساق، قالالىق جەرلەردە اجىراسۋعا ءوتىنىش كوپ بەرىلگەن. ماسەلەن، قالالىق جەرلەردە 29،4 مىڭ اجىراسۋ (73،1%)، اۋىلدىق جەرلەردە 10،8 مىڭ اجىراسۋ (26،9%) تىركەلگەن. الايدا، بۇل كەلتىرىلگەن مالىمەتتەرگە دە سەنە بەرۋگە بولمايدى، ويتكەنى ولاردىڭ اراسىندا جالعان تۇردە، وتىرىك اجىراساتىندار دا از ەمەس.
شاڭىراقتىڭ شايقالۋىنا نە سەبەپ؟
كوپتەگەن جاستار توي وتكەن سوڭ ءبىر جىلدىڭ ىشىندە اجىراسۋعا ارىز بەرەدى ەكەن. ساياساتكەرلەر مەن دەپۋتاتتار وتباسى ينستيتۋتى قۇردىمعا كەتىپ بارادى دەپ دابىل قاعۋدا، بۇل پىكىردى الەۋمەتتانۋشىلار دا قولداپ وتىر.
اجىراسۋ دەڭگەيىنىڭ كۇرت ءوسۋى - بۇل تەك وتباسىنىڭ ىشىندەگى نەگاتيۆتى فاكتور ەمەس، سونىمەن قاتار جۇرتشىلىقتىڭ سانا-سەزىمىنىڭ وزگەرۋى دەيدى پسيحولوگتار. اجىراسۋدىڭ سەبەپتەرى كوپ، جالپى العاندا بۇل تۇرعىدا قازاقستاندىق قوعامدا قانداي ماسەلەلەردىڭ بار ەكەندىگىن ايعاقتايدى. سونىمەن...
اتا-انالارى مەن تۋعان-تۋىسقانداردىڭ ارالاسۋى
كەيبىر اجىراسقان جاستاردىڭ اۋزىنان: «بارىنە ونىڭ شەشەسى (جىگىتتىڭ نەمەسە بويجەتكەننىڭ) كىنالى» دەگەندى ءجيى ەستيمىز. كەيبىر اتا-انا ءوز بالاسىنىڭ جار تاڭداۋداعى ارەكەتىنە، ەكى جاستىڭ باقىتتى جانۇيا قۇرۋىنا كەدەرگى جاساپ باعادى. قۇداعيلاردىڭ اراسىنداعى ءوزارا تۇسىنىسپەۋشىلىكتىڭ ءوزى كەيدە ەكى جاستىڭ ەكى جاققا كەتۋىنە سەبەپ بولىپ جاتادى. وسىدان-اق ەكى جاستىڭ باقىتتى بولۋى تەك وزدەرىنە عانا ەمەس، اتا-انالارى مەن تۋىس-تۋعاندارىنا دا بايلانىستى ەكەنىن كورەمىز. قازاقتىڭ «قاتىن الما، قايىن ال» دەگەن سوزىنە دە بويداقتار قۇلاق اسقاندارى ابزال.
وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىق
زورلىق-زومبىلىق - ايرانداي ۇيىعان وتباسىنىڭ ويران بولۋىنىڭ باستى سەبەبى. الايدا، الەۋمەتتىك ساۋالناما كورسەتكەنىندەي، اجىراسۋ تەك كۇيەۋى تاراپىنان سوققى جەپ، قورلىق كورۋىنە عانا بايلانىستى ەمەس كورىنەدى. بۇل ورايدا اڭگىمە وتباسى بيۋدجەتىن ەركەگى رەتتەپ، ايەلىنە پسيحولوگيالىق تۇردە قىسىم كورسەتىپ، قارجىدان قاعىپ، كىرىپتار ەتىپ ۇستاۋىندا دا بولىپ وتىر.
ايەلىڭ مەنشىگىڭ ەمەس
ۇيلەنگەنشە توسىن مىنەز كورسەتپەي، بيازى بولىپ جۇرگەن ەر ازامات وتباسىن قۇرعان سوڭ ەركىنسىپ، ءوز دەگەنىن جاساي باستايدى. مۇنداي جىگىتتەر ايەلىن ءوز مەنشىگىم دەپ ساناپ، ويىنا كەلگەنىن ىستەيدى. تومەنشىكتەتەدى، داۋىس كوتەرىپ جەكيدى، جۇدىرىق جۇمسايدى. ارينە، كەشە عانا جارىنا سۇيىكتى بولىپ جۇرگەن ايەلدىڭ بۇل قورلىققا شىداماسى انىق.
كوزقاراستىڭ قاراما-قايشىلىعى
وتباسىلىق ءومىردىڭ العاشقى ايلارىنان سوڭ ەرلى-زايىپتىلار ومىرگە دەگەن كوزقاراستارىنىڭ، قىزىعۋشىلىقتارىنىڭ ءارقيلى ەكەنىن باعامداي باستايدى. ولار بالا تاربيەسى، ءۇي ءىشى شارۋاسى ماسەلەلەرىندە ورتاق مامىلەگە كەلە الماۋلارى مۇمكىن. وسىنىڭ ناتيجەسىندە كيكىلجىڭدەر تۋىندايدى. مۇنى تەك جاس وتباسىلاردىڭ پروبلەمالارىنا جاتقىزۋعا بولمايدى، 15-20 جىل وتاسقان ەرلى-زايىپتىلاردا دا وسىنداي ماسەلەلەر تۋىنداپ جاتادى. ويتكەنى جاس كەلگەن سايىن قۇندىلىقتار مەن باسىمدىقتار دا وزگەرەدى. سوندىقتان بىرنەشە جىل وتاسقان جۇپتاردىڭ اراسىندا دا كەلىسپەۋشىلىكتەردىڭ ورىن الىپ جاتاتىندىعى بەلگىلى جايت.
شىنايى ومىرمەن بەتپە-بەت كەلۋ
«ۇيلەنۋ وڭاي – ءۇي بولۋ قيىن». كوپتەگەن جاستار ۇيلەنىپ، وتاۋ قۇرعان سوڭ ءومىر ادەمى ەرتەگىگە اينالادى دەپ ويلايدى. ال شىن مانىندە نەكەگە وتىرۋدىڭ ەكى جاققا دا جاۋاپكەرشىلىك پەن بەلگىلى ءبىر مىندەتتەر جۇكتەيتىندىگى اقيقات. بۇعان اقشا، قارجى جانە تۇرمىستىق ماسەلەلەر قوسىلعان سوڭ جۇيكەنىڭ سىر بەرەتىندىگى بەسەنەدەن بەلگىلى. ەرتەگىدەگىدەي ءومىر ناقتىلى قاتال باعىتقا بەت بۇرعان سوڭ جۇپتار از ۋاقىتتا اجىراسىپ تىنادى.
ستاتيستيكاعا جۇگىنسەك، اجىراسۋعا ەرلەرگە قاراعاندا ايەلدەر ءجيى ارىز بەرەدى ەكەن. مۇنىڭ سەبەبى – وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى سانالعان ايەلدەردىڭ شىدامىنىڭ شەگىنە جەتۋىنەن. كوپ جاعدايدا وتباسىن تۇرمىس، قارجى جاعىنان نازىك جاندىلار العا سۇيرەيتىنىن بىلەمىز. ۇساق-تۇيەك بىلاي تۇرسىن، كۇردەلى ماسەلەلەردى شەشىپ، بالا تاربيەسىمەن اينالىسادى. ونىڭ ۇستىنە جاڭا زاماننىڭ ايەلدەرى قارجى جاعىنان تاۋەلدى ەمەس، سوندىقتان وتباسىنداعى وزبىرلىق پەن الىمجەتتىككە مويىنۇسىنا قويمايدى. وكىنىشكە قاراي بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندىق قوعامنان اجىراسۋ ءۇردىسىن مۇلدەم سىزىپ تاستاۋ مۇمكىن ەمەس. الايدا، جاس وتباسىلار مەكتەبىن، داعدارىس ورتالىقتارىن قۇرىپ، قوعامداعى بۇل كەلەڭسىز جايدىڭ الدىن الۋعا ابدەن بولادى. سونداي-اق، پسيحولوگ ماماندار تاراپىنان جاسوسپىرىمدەر اراسىندا وتباسى، نەكە تۇرعىسىندا اڭگىمەلەر، كەزدەسۋلەر وتكىزىلىپ تۇرسا، وتباسىلىق ءومىر تۋرالى وڭ پىكىرلەر قالىپتاسار ەدى.
ەنە مەن كەلىن قارىم-قاتىناسى
اجىراسۋدىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى – قارا شاڭىراقتا بىرگە تۇرىپ جاتقان ەنە مەن كەلىن ماسەلەسى. ەلىمىزدىڭ قاي وڭىرىندە بولسىن (اسىرەسە، وڭتۇستىك، باتىس ايماقتاردا) كەلىن مەن ەنەنىڭ بىرگە تۇرۋىنىڭ قيىندىقتارى كوپ. نەگىزى ءار ايماقتاعى اجىراسۋدىڭ سەبەپتەرى ءارقيلى. وڭتۇستىك پەن باتىس وڭىرلەردە ەر ازاماتتار اكە-شەشەسىمەن، باۋىرلارىمەن بىرگە تۇرعىلارى كەلەدى، ال بويجەتكەندەر مۇنى كوپ جاعدايدا قالامايدى. دەمەك، كەلىندەردىڭ ءوز ۇستانىمدارى بار دەگەن ءسوز. ناتيجەسىندە جاستاردىڭ ومىرىنە تۋىسقاندارى ارالاسىپ، «پايدالى» كەڭەستەر بەرە باستايدى. وسىنىڭ سالدارىنان شاڭىراق شايقالادى. كەي كەزدەرى شەشەسىنىڭ ۇلىن كەلىنىنەن قىزعاناتىن ساتتەرى دە بايقالادى. نەمەسە كەرىسىنشە، شەشەسى ءسات سايىن قىزىنا تەلەفون شالىپ، جاعدايىن سۇراپ، جاستاردىڭ مازاسىن الا بەرەدى. وسى ارەكەتىمەن-اق ول ءوزىن كۇيەۋ بالاسىنا قالاي قارسى قويىپ العاندىعىن بىلمەي قالادى.
قازاق وتباسىندا اجىراسۋ دەگەن بولىپ پا ەدى؟
وسىعان دەيىن ءداستۇرلى قازاق وتباسىندا اجىراسۋ دەگەن سيرەك بولۋشى ەدى. جاستار اۋىل اقساقالدارى مەن ۇلكەندەرىنىڭ ءسوزىن جەرگە تاستاماعان. ولار بۇزىعىن تىيىپ، اقىلىن ايتىپ، وتباسىنداعى ءجونسىز ۇرىس-كەرىستى بولدىرماي، پاتۋامەن ءبارىن رەتتەپ وتىرعان. وتباسى جانە نەكە ماسەلەسىن زەرتتەپ جۇرگەن وتاندىق ەتنوگراف امانجول قالىش اجىراسۋ وتكەن عاسىردىڭ 40-50 جىلدارى كەڭ ەتەك جايا باستادى دەگەن پايىم ايتادى. ەگەر 1950 جىلدارى ءاربىر ءجۇزىنشى وتباسى اجىراسسا، 1980 جىلدارى ءاربىر ءتورتىنشى، 1990 جىلدارى ءاربىر ءۇشىنشى وتباسىندا ەرلى-زايىپتىلاردىڭ جولدارى ەكى ايىرىلاتىن بولعان. 2000 جىلدارى تىركەلگەن 90 873 نەكەنىڭ 27 391ء-ى بۇزىلعان. ال اراعا 11 جىل سالىپ قاراساق، 2011 جىلى جىلى ۇيلەنگەن 160 517 جۇپتىڭ 44 928ء-ى اجىراسقان. بۇل، اسىرەسە قاراعاندى، پاۆلودار مەن سولتۇستىكتە، شىعىس جانە ورتالىق ايماقتاردا قاتتى بەلەڭ العان. ول جاقتىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن اجىراسۋ قالىپتى جاعداي بولىپ كەتكەن ءتارىزدى. قالاي دەسەك تە، قازاق قوعامى ءۇشىن بۇل «ايىقپاس كەسەلگە» اينالعانداي. بۇل سوزىمىزگە مىنا ءبىر مالىمەتتەر دالەل بولا الادى.
2024 جىلعى 4-ناۋرىزدا جاڭارتىلعان Petrelli Previtera-نىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، ەلىمىز اجىراسۋ كورسەتكىشى بويىنشا رەيتينگتە 105 ەلدىڭ ىشىندە مالديۆ ارالدارىنان كەيىنگى ەكىنشى ورىندى يەلەنگەن. اجىراسۋ كورسەتكىشى 2024 جىلدىڭ باسىندا 1000 ادامعا شاققاندا 4،6-نى قۇراعان. بۇل جاعىنان حالىق سانى كوپ رەسەي مەن قىتايدى ارتقا تاستادىق. ءۇشىنشى ورىندا رەسەي (1000 ادامعا 3،9)، ءتورتىنشى ورىندا بەلارۋس (1000 ادامعا 3،5) جانە بەسىنشى ورىندا جۇڭگو (1000 ادامعا 3،2) تۇر.
قازاق قوعامىندا بۇرىن اجىراسۋعا بارۋ – ۇلكەن كۇنا، قىلمىس، ەرسى قىلىق رەتىندە قابىلداناتىن. گەندەرلىك قۇقىق زاڭناماسى قابىلدانىپ، ايەلدەر قۇقىعى قوعامدا ايقىن كورىنىس تابا باستاعاننان كەيىن اجىراسۋ فاكتىسى دە كوپتەپ تىركەلە باستادى. ونىڭ باستى سەبەبى - ايەلدەردىڭ وز-وزدەرىن قامتاماسىز ەتە الاتىنداي دارەجەگە جەتۋى، ناتيجەسى جوعارىداعىداي.
اجىراسۋدان ارلانبايتىن جاستاردىڭ كوبەيۋى الاڭداتارلىق جاعداي.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ ەل ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراسيا قابىلدانعان كۇندى قاسيەتتى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باستاۋىنا بالاي كەلە، «مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراسيانىڭ قابىلدانۋى ەلگە الەمدىك قاۋىمداستىقتا تاۋەلسىز ويىنشى رەتىندە ءوز ورنىن جاريالاۋعا مۇمكىندىك بەردى»، - دەپ اتاۋلى كۇننىڭ تاريحي ءمانىن اشتى. «ءبىز ەلىمىزدە جان-جاقتى رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىرمىز. بۇل – ەڭ الدىمەن، حالقىمىزدىڭ تۇتاستىعى مەن بىرلىگىنىڭ ارقاسى. سەبەبى، ءبىز تاڭداعان جول – وركەندەۋ مەن دامۋ جولى»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ەل ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراسيا 34 جىل بۇرىن، 1990 جىلى 25 قازاندا قابىلداندى. قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى دەپۋتاتتارى تاريحي قۇجاتتى ءبىراۋىزدان ماقۇلدادى. قازاقستان العاش رەت مەملەكەتتىلىگىنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن – اۋماقتىق تۇتاستىق، ازاماتتىق، مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ تولىقتىعى، حالىقارالىق قاتىناستارداعى دەربەستىك، مەملەكەتتىك رامىزدەر – ەلتاڭبا، تۋ، ءانۇرانىن بەكىتتى.
ءماجىلىس دەپۋتاتى، فراكسيا جەتەكشىسى، اگرارلىق ماسەلەلەر جونىندەگى كوميتەت ءتوراعاسى، "اۋىل" پارتياسىنىڭ ءتوراعاسى سەرىك ەگىزبايەۆ "مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراسيا - جاڭا ءداۋىردىڭ باستاۋى بولدى"، - دەپ سانايدى.
"شىن مانىندە، بۇل كۇنگە جەتۋ جولىندا تالاي كورنەكتى تۇلعالارىمىز كۇش-جىگەرىن، ءبىلىمىن، قاجىر-قايراتىن سارپ ەتىپ، جانقيارلىق ەرلىك پەن ورلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى. ولاردىڭ ءپاتريوتيزمى مەن وتانعا ادالدىعىن كەلەر ۇرپاققا ونەگە ەتىپ، تاۋەلسىزدىككە تاعزىمدى تاعلىمعا اينالدىرۋ بۇگىنگى بۋىننىڭ قاسيەتتى پارىزى"، - دەيدى سەرىك ەگىزبايەۆ.
راسىندا، قازاقستان ەگەمەندىگى تۋرالى دەكلاراسيا - ەلىمىزدىڭ ەركىن جانە تاۋەلسىز دامۋ جولىنىڭ باستاماسى، تىڭ تاريحىمىزدىڭ تىرەك نۇكتەسى. تاريحي ءساتتىڭ كۋاگەرى - قازاق كسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ ءحىى شاقىرىلىمداعى دەپۋتاتى جيگۋلي دايرابايەۆ بۇگىندە «اۋىل» حدپپ ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، "اۋىل" فراكسياسىنىڭ مۇشەسى. ول كەزدە 36-جاستاعى جيگۋلي مولداقالىق ۇلى ەڭ جاس دەپۋتات بولاتىن.
«قازاق ەلىءنىڭ عاسىرلار بويى اڭساعان ازاتتىعىنا 1990 جىلدىڭ 25 قازانىندا قولى جەتتى دەۋگە تولىق نەگىز بار. ويتكەنى بۇل دەكلاراسيا تاۋەلسىزدىككە باراتىن جولدى اشىپ بەردى. مەن وسى تاريحي وقيعانىڭ كۋاگەرى بولىپ، اتالعان قۇجاتتىڭ قابىلدانۋىنا ۇلەسىمدى قوسقانىم ءۇشىن ءوزىمءدى باقىتتى سانايمىن»، - دەيدى جيگۋلي دايرابايەۆ.
رەسپۋبليكا كۇنى 1995 جىلدىڭ قازان ايىندا ۇلتتىق مەرەكە بولىپ جاريالاندى. 2001 جىلى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلەر تۋرالى» زاڭىمەن رەسپۋبليكا كۇنى مەملەكەتتىك مەرەكەگە اۋىستىرىلدى. ال 2009 جىلدان اتالعان كۇندى مەرەكەلەۋ مۇلدەم توقتاتىلعان بولاتىن.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ 2022 جىلعى ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ءبىرىنشى وتىرىسىندا رەسپۋبليكا كۇنىن مەرەكەلەۋدى جاڭعىرتۋدى جانە وعان ۇلتتىق مەرەكە مارتەبەسىن قايتارۋدى ۇسىندى. ءىزىن سۋىتپاي، 2022 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە مەملەكەت باسشىسى ءتيىستى زاڭعا قول قويدى جانە رەسپۋبليكا كۇنى قايتادان مەملەكەتتىك مەرەكەگە اينالدى.
رەسپۋبليكا كۇنى مەن تاۋەلسىزدىك – ەگىز ۇعىم. قازاقستانىمىزدىڭ بايلىعى جەر استىنداعى كەنىمەن عانا ەمەس، بىرلىك پەن ىنتىماقتا ءومىر سۇرەتىن ەلىمەن باعالانسا كەرەك. بۇلار باردا ەڭسەرىلمەيتىن قيىندىق، الىنبايتىن قامال جوق.
تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرى، ارنالى باستاۋى، اسقاق سيمۆولى – رەسپۋبليكا كۇنى قۇتتى بولسىن!
ايدا جاباعييەۆا، «اۋىل» پارتياسىنىڭ رەسمي وكىلى
تالعار قالاسىنىڭ اكىمى باحىت كۇرىشبەكوۆ، تالعار قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ماتان ساعىندىق ءوز مىندەتتەرىن ءتيىستى دەڭگەيدە اتقارماعانى ءۇشىن لاۋازىمدارىنان بوساتىلدى. بۇل تۋرالى تالعار اكىمدىگىنىڭ حابارلاماسىندا ايتىلعان، دەپ حابارلايدى Ulys.
«باسقا لاۋازىمداعى قىزمەتكەرلەردىڭ جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيى پىسىقتالۋدا»، - دەلىنگەن ۆەدومستۆو حابارلاماسىندا.
ەسكە سالساق، 4 قازان كۇنى تالعار قالاسىندا بولعان قايعىلى جاعداي قوعامدا ۇلكەن رەزونانس تۋدىردى. 16 جاستاعى شەرزاتتىڭ ولىمىنە قاتىستى ءىس ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ جەكە باقىلاۋىندا. كەيىن مارقۇمنىڭ وتباسى تۇراتىن ءۇي ورتەنىپ كەتتى.
«كاسپيي» فۋتبول كلۋبىنا قاتىستى اقشا بوپسالاعاندار دەسترۋكتيۆتى ءدىن وكىلدەرى - اگەنتتىك
سەمەيدە قالالىق شىرشانى بەزەندىرۋ كەزىندە ءمۇعالىم بيىكتەن قۇلاپ، جانساقتاۋ بولىمىندە جاتىر
