مەملەكەت قارجىسىنىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى – كورپەگە قاراي كوسىلۋ. سوندىقتان بيۋدجەت قاراجاتىن ستراتەگيالىق ماڭىزى جوق، اسا شۇعىل ەمەس شارۋالارعا وڭدى-سولدى شاشۋدى دوعارۋ كەرەك. بۇل تۋرالى ق ر پرەزيدەنتى حالىققا جولداۋىندا ايتتى، دەپ حابارلايدى Ulys.

"بيۋدجەتارالىق قارىم-قاتىناستى دا رەتكە كەلتىرۋ قاجەت. شاعىن جانە ورتا بيزنەستەن تۇسەتىن سالىقتى ايماقتاردىڭ وزىندە قالدىرۋ دۇرىس ءارى ۋاقتىلى قابىلدانعان شەشىم بولدى. بۇل قادام كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا ەداۋىر سەرپىن بەردى. سونىمەن قاتار اكىمدەردىڭ دەربەستىگىن ارتتىردى. الايدا كەيبىر اكىمدەر قوسىمشا كىرىس كوزىنە يە بولعان سوڭ، ونى ەلگە پايداسىز ىسكە شاشىپ، ءتيىمسىز جۇمسايتىن بولدى. اسا ماڭىزدى ەمەس مىندەتتەر مەن جوبالارعا قارجى بولە باستادى. ۇكىمەت بيۋدجەت تاپشىلىعىنىڭ ورنىن تولتىراتىن قارجى كوزىن تابۋ ءۇشىن ءتيىمدى كومپەنساسيالىق تاسىلدەر ويلاستىرۋى قاجەت. 
ەندى ۇلتتىق قوردىڭ رولىنە جەكە توقتالايىن. قوردىڭ قاراجاتىن، ەڭ الدىمەن، مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن، ياعني ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن پايدالانۋ قاجەت. ۇلتتىق قور شەتەلدىك قارجى ينستيتۋتتارىنا قىزمەت ەتپەۋى كەرەك. ۇلتتىق قور – ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان ماكروەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتەتىن اسا ماڭىزدى قۇرال. سوندىقتان ونى ءتيىمدى باسقارۋ قاجەت"، - دەدى توقايەۆ.

ق ر پرەزيدەنتى  قاسىم-جومارت توقايەۆ پارلامەنت پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا ءداستۇرلى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن جاساپ جاتىر، دەپ حابارلايدى Ulys.

«وتكەن سەسسيادا جەمىستى جۇمىس جۇرگىزىلدى. اتاپ ايتقاندا، پارلامەنتتىڭ ەكىنشى سەسسياسىندا 102 زاڭ قابىلداندى. ونىڭ ىشىندە قوعامدىق باقىلاۋعا، ادام ساۋداسىنا قارسى كۇرەسكە قاتىستى زاڭدار بار. سونداي-اق عىلىم جانە تەحنولوگيا ساياساتىن، جىلۋ ەنەرگەتيكاسىن، باسقا دا ماسەلەلەردى رەتتەيتىن زاڭدار كۇشىنە ەندى.

الەۋمەتتىك سالاعا، اسىرەسە، بالالاردى قورعاۋ ىسىنە ايرىقشا كوڭىل ءبولىندى. ۇلتتىق قوردان بالالاردىڭ ەسەپشوتىنا قارجى اۋدارۋعا قاتىستى زاڭ قابىلداندى. بالالاردى قۇمار ويىنعا تارتقاندار اكىمشىلىك زاڭ بويىنشا جازاعا تارتىلاتىن بولدى. كامەلەتكە تولماعان بالالارعا زورلىق-زومبىلىق كورسەتكەنى ءۇشىن بەرىلەتىن جازا قاتايدى. بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، ايەلدەر مەن بالالارعا قاتىستى قىلمىستىڭ الدىن الۋعا ارنالعان زاڭ قابىلداندى.

ءقازىر كوپتەگەن ازاماتتىڭ موينىندا بىرنەشە نەسيە بار ەكەنى جاسىرىن ەمەس. بۇل – وتە وزەكتى ماسەلە، قوعامدىق قاتەر دەسەك تە بولادى. سوندىقتان وسى باعىتتا ارنايى زاڭدار قابىلداندى.

حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋعا سەپتىگى تيەتىن باسقا دا كوپتەگەن شارا قولعا الىندى. سىزدەر بۇل جۇمىسپەن تىكەلەي اينالىسىپ، حالىقپەن ءاردايىم تىعىز بايلانىستا بولدىڭىزدار. مۇنىڭ ءبارى «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قاعيداسىن ورنىقتىرۋعا ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز.

تاباندى ەڭبەكتەرىڭىز ءۇشىن بارشاڭىزعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. دەگەنمەن، ارقانى كەڭگە سالۋعا بولمايدى. ءالى دە اتقاراتىن شارۋا كوپ.

قازاقستان حالقى ءقازىر مۇلدە جاڭا ساياسي جاعدايدا ءومىر سۇرۋدە. سوڭعى 5 جىلدا اۋقىمدى رەفورمالار جاسالدى. ەلىمىزدىڭ ساياسي جۇيەسى تۇبەگەيلى وزگەردى. جۇرتتىڭ سانا-سەزىمىندە بەتبۇرىس بولىپ جاتىر. حالىقتىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتى ارتىپ كەلەدى. ازاماتتاردىڭ بويىندا جاڭا ادەتتەر، داعدىلار قالىپتاسىپ، جاڭا قۇندىلىقتار ورنىعۋدا. ساياسي جانە قوعامدىق بولمىسىمىز، مەنتاليتەتىمىز جانە مادەني كودىمىز وزگەرە باستادى. ءبىر سوزبەن ايتساق، ادىلەتتى قازاقستان قۇرىلىپ جاتىر. مۇنىڭ ءبارى، ەڭ الدىمەن، حالىقتىڭ قالاۋىمەن جاسالۋدا. سوندىقتان ءبىز العان بەتىمىزدەن قايتپايمىز، باعىتىمىزدان تايمايمىز. بۇگىن ءبىز العا قويعان جوسپارىمىزدى پىسىقتاپ، ماقساتتارىمىزدى ايقىندايمىز.

ءقازىر جەر جۇزىندە گەوساياسي تەكەتىرەستەر بەلەڭ الىپ تۇر. سوعان قاراماستان، قازاقستان بەيبىت ءارى ەۆوليۋسيالىق جولمەن دامىپ كەلە جاتىر.

ءبىز دامۋدىڭ جاڭا باعدارىن بەلگىلەدىك. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ىسىنە تىڭ سەرپىن بەردىك. ينفلياسيا باياۋلادى، ياعني بىلتىرعى ەڭ جوعارعى دەڭگەيدەن 2،5 ەسە تومەندەدى. ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق رەزەرۆى 100 ميلليارد دوللاردان استى. وڭدەۋ ونەركاسىبى تاۋ-كەن سالاسىمەن سالىستىرعاندا جىلدام ءوسىپ جاتىر. ءبىز وسى قارقىندى جوعالتپاۋىمىز كەرەك. بۇعان دەيىن جاسالعان قولايلى جاعدايدى ءتيىمدى پايدالانىپ، جاڭا ينۆەستيسيالىق كەزەڭدى باستاۋىمىز قاجەت.

ۇكىمەت جانە اكىمدەر ەكونوميكانىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتۋگە باسا نازار اۋدارۋعا ءتيىس. ەلىمىزدىڭ تۇراقتى دامۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭا تەتىكتەردى قاراستىرعان ءجون. باستى ماقسات – ازاماتتاردىڭ تابىسىن ارتتىرۋ. جۇمىستى دۇرىس ۇيلەستىرە بىلسەك، بۇل – قولدان كەلەتىن شارۋا.

ەكونوميكا وسكەن سايىن الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ازايىپ، ورتا تاپ (ياعني ورتا كلاسس) كۇشەيە ءتۇسۋى كەرەك. سوندا عانا ءبىز ەلىمىزدىڭ الەۋەتىن كۇشەيتە الامىز. ول ءۇشىن كەز كەلگەن ءىستىڭ باستى ولشەمى تيىمدىلىك بولۋعا ءتيىس. ياعني، ءاربىر شەشىم، ءاربىر جوبا ەڭ الدىمەن ەلگە پايدالى بولۋى قاجەت»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى جولداۋدا.

ق ر عجبم عك فيلوسوفيا، ساياساتتانۋ جانە ءدىنتانۋ ينستيتۋتىنىڭ ساياسي زەرتتەۋلەر ورتالىعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جىل سايىنعى جولداۋىن تالقىلاۋ بويىنشا «ساياسي رەفورمالار جانە ۇلتتىق ستراتەگيا: ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارات توقايەۆتىڭ جىل سايىنعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىنىڭ نەگىزگى اسپەكتىلەرى» تاقىرىبىندا ساراپتامالىق تالقىلاۋ وتكىزدى.

ءىس-شاراعا ينستيتۋتتىڭ جەتەكشى ماماندارى، سونىڭ ىشىندە ەكونوميستەر، ساياساتتانۋشىلار، فيلوسوفتار، الەۋمەتتانۋشىلار قاتىسىپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىنىڭ نەگىزگى اسپەكتىلەرىنە قاتىستى ءوز ساراپتامالىق باعالارىمەن ءبولىستى. تالقىلاۋعا قاتىسۋشىلار ا.ج. 6 قازان كۇنىنە جوسپارلانعان اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسى مەن الداعى رەفەرەندۋم تاقىرىبىنا جەكە توقتالىپ ءوتتى.

ينستيتۋتتىڭ باس ديرەكتورى سەرىك سەيدۋمانوۆ ءوزىنىڭ العى سوزىندە مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازىرگى جولداۋى بىرنەشە نەگىزگى باعىتتاردى قامتيتىنىن جانە تۇجىرىمدامالىق قۇجات بولىپ تابىلاتىنىن، اتاپ ايتقاندا، الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋدى جاقسارتۋ، ەنەرگەتيكا سەكتورىن جاڭعىرتۋ مەن اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋدى قوسا العاندا، ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ، مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، الەۋمەتتىك قولداۋ جۇيەسىن جاقسارتۋ جانە زاڭدىلىق پەن ءتارتىپ قاعيداتتارىن بەكىتۋ سياقتى باعىتتار بويىنشا ۇسىنىلاتىن شارالار ەرەكشە نازار اۋدارۋعا لايىق ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

قازاقستان پرەزيدەنتى ق.ك. توقايەۆ ءوز جولداۋىندا جاريالاعان اەس قۇرىلىسى ماسەلەسى بويىنشا الداعى رەفەرەندۋمدى تالقىلاي وتىرىپ، ءىس-شاراعا قاتىسۋشىلار ءوز ويلارىمەن ءبولىستى.

ساراپتامالىق تالقىلاۋدىڭ مودەراتورى فسدي ساياسي زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ باسشىسى ايدار امرەبايەۆ كولەمى 221 ميلليارد اقش دوللارى بولاتىن ورتالىق ازيانىڭ ءىرى ەكونوميكاسى رەتىندە قازاقستان ءۇشىن ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك پەن تيىمدىلىك ماسەلەسى بارعان سايىن ماڭىزدى بولىپ كەلە جاتقانىن ايتتى. 2024 جىلعى 2 قىركۇيەكتەگى جولداۋىندا پرەزيدەنت مەملەكەتتەردىڭ تەحنولوگيالىق باسەكەلەستىگىنىڭ وتە وتكىر كەزەڭىمەن سيپاتتالاتىن الەمدىك ەكونوميكاداعى جاعدايعا ەرەكشە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. بۇل ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ ءارتۇرلى سەكتورلارىنداعى ءبىزدىڭ باسقارۋشىلارىمىزدان جاڭا "ءوسۋ نۇكتەلەرى" دەپ اتالاتىن دامۋدىڭ جاڭا الەۋەتىن انىقتاۋدى جانە ىسكە اسىرۋدى تالاپ ەتەدى. ا.امرەبايەۆ مىسال رەتىندە مەملەكەت باسشىسى جوعارى "تەحنولوگيالىق قايتا ءبولىسۋ" ونەركاسىپتىك دامۋ سالاسىنداعى 17 جوبانى كەلتىرگەنىن ايتا ءوتتى. ءقازىردىڭ وزىندە وڭتۇستىك استانا ماڭىنداعى يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن الاتاۋ قالاسىن سالۋ بويىنشا "پيلوتتىق جوبا" جۇمىس بارىسىندا. بۇل جوبانىڭ جەتىستىگىن قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق بەيىنىن ءارتاراپتاندىرۋ تۇرعىسىنان "جاڭا تىنىس" الۋعا ءتيىس كوپتەگەن مونوقالالارىنا قاتىستى ارتتىرۋعا بولادى. استانادا ۇلتتىق جاساندى ينتەللەكت ورتالىعىن سالۋ كوزدەلۋدە. پرەزيدەنت سيفرلىق تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن ەنەرگەتيكا سالاسى مەن سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋعا كوپ كوڭىل ءبولدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋلى شەشىمى 6 قازاندا قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانسياسى سالۋ جونىندەگى الداعى رەفەرەندۋمعا قاتىستى پىكىرى بولدى، وندا وسى ماڭىزدى ماسەلە بويىنشا جيىنتىق جانە كەلىسىلگەن شەشىم قابىلدانادى.

ينستيتۋتتىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى ۆياچەسلاۆ دودونوۆ اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ اتموسفەراعا شىعارىندىلاردى ازايتۋ جونىندەگى ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ ءۇشىن ماڭىزدى قادامداردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. ساراپشى اتوم ەنەرگەتيكاسى كۇن ەنەرگياسىمەن سالىستىرعاندا ەنەرگيا ءوندىرۋدىڭ ەكولوگيالىق تازا تەحنولوگياسى ەكەنىن جانە جەل ەنەرگياسىمەن سالىستىرۋعا بولاتىنىن ايتتى. سونىمەن، اەس ومىرلىك سيكلى پروسەسىندە پارنيكتىك گازداردىڭ ورتاشا شىعارىندىلارى 28 گ / كۆتساع قۇرايدى، بۇل تەك جەل جانە گيدروەنەرگەتيكامەن (26 گ/كۆتساع) سالىستىرۋعا بولادى، ال كۇن ەنەرگياسى 85 گ/كۆتساع شىعارىندىلارىن شىعارادى. بۇل رەتتە گاز ەنەرگەتيكاسىنىڭ شىعارىندىلارى 500 گ/كۆتساع، ال كومىر ەنەرگەتيكاسى – 900 گ/كۆتساع قۇراۋدا.              

باس عىلىمي قىزمەتكەر يۋريي بۋلۋكتايەۆ پرەزيدەنتتىڭ جولداۋىنا تۇسىنىكتەمە بەرە وتىرىپ، قۇجات قازاقستاننىڭ الداعى كەزەڭدەگى ساياسي جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ پەرسپەكتيۆالارىنا ارنالعانىن اتاپ ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋداردى. "مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ تيىمدىلىگىن تۇبەگەيلى ارتتىرۋ كەرەك. مەن "حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت" تۇجىرىمداماسىن ۇسىنعاننان بەرى بەس جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى. وسى ۋاقىت ىشىندە قوعام مەن بيلىك قۇرىلىمدارى اراسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىل مادەنيەتىن وزگەرتۋگە قول جەتكىزىلدى. پىكىر ءبىلدىرۋدىڭ ءتيىمدى تەتىكتەرى مەن ءتۇرلى ديالوگ الاڭدارى جەتكىلىكتى بولدى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ ازاماتتارمەن تىكەلەي قارىم - قاتىناسى نورماعا اينالدى"، - دەدى توقايەۆ.

پرەزيدەنت اتاپ وتكەندەي، بۇل تۇجىرىمداما مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر مىنەز-قۇلقىنىڭ جاڭا ۇلگىسىن – بەلسەندى جانە اشىق، دەمەك، جاۋاپتىراق ءارى تيىمدىرەك قالىپتاستىردى دەپ ايتا الامىز.

جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەر مۇحتاربەك شايكەمەليەۆ ق ر پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستان حالقىنا – 2024 جولداۋىنىڭ قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىن ساقتاۋ جانە نىعايتۋ جونىندەگى مىندەتتەرى تۇرعىسىنان ونىڭ اسا ماڭىزدى اسپەكتىسى ەل حالقىنىڭ توپارالىق جانە ەتنوسارالىق بىرلىگى بولىپ قالاتىنىنا نازار اۋداردى. پرەزيدەنت ءوزىنىڭ "زاڭ جانە ءتارتىپ" جولداۋىنىڭ بەسىنشى بولىمىندە "حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت" تۇجىرىمداماسىنا سۇيەنە وتىرىپ، جالپىۇلتتىق كەلىسىمدى، بيلىك پەن قوعامنىڭ ارىپتەستىگىن ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن سوت جۇيەسىن ماقساتتى رەفورمالاۋدى جالعاستىرۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت ءوز سوزىندە ازاماتتار مەن مەملەكەتتىك ورگانداردى كەز كەلگەن قوعامدىق ارانداتۋلار مەن زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە قاتاڭ دەن قويۋعا شاقىرا وتىرىپ، قوعامنىڭ بىرلىگى مەن قاۋىپسىزدىگىنە قول سۇعاتىن ماقساتتى ارانداتۋلاردىڭ كورىنىستەرىنە ەلەۋلى الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەنىن اتاپ ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى ق.ك.توقايەۆ اتاپ وتكەندەي: "ماقساتتى ارانداتۋلار باستالاتىن جەردە ءسوز بوستاندىعى مەن پىكىر ءپليۋراليزمى تۋرالى ءسوز بولمايدى. بۇل قوعامنىڭ تۇراقتىلىعى مەن قاۋىپسىزدىگىنە قول سۇعۋ، مەملەكەتتىڭ نەگىزدەرىن بۇزۋعا تىرىسۋ". سوندىقتان "قۇقىقتىڭ ۇستەمدىگىن جانە سوت تورەلىگىن جۇزەگە اسىرۋ ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ" وتە ماڭىزدى.

جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەر دينا ەشپانوۆانىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان پرەزيدەنتى ءوز جولداۋىندا ەڭبەك ادامىنىڭ جاعدايىنا ەرەكشە نازار اۋداردى. پرەزيدەنت ادال ەڭبەكپەن جەتىستىككە جەتكەن ادامدار ءارقاشان قۇرمەتتەلەتىنىن اتاپ ءوتتى. ادال ەڭبەك - جاۋاپتى ازاماتتىڭ قاعيداتى. ءبىزدىڭ قوعامداعى ەڭبەكقورلىق پەن كاسىپقويلىقتىڭ قۇندىلىعى ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى كەرەك.

كەز-كەلگەن قوعامنىڭ ومىرلىك بەلسەندىلىگىنىڭ نەگىزى ەڭبەك قاتىناستارى بولىپ تابىلادى، سوندىقتان ولار مەملەكەتتىڭ نازارىن اۋداراتىن ايماقتا. مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ كەز-كەلگەن تۇرىندە ولار مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ ماڭىزدى سالاسىن قۇرايدى. قوعامنىڭ نارىقتىق وزگەرىستەرى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جاڭا جۇيەسىن جانە وعان سايكەس ەڭبەك قاتىناستارىن قۇرۋ قاجەتتىلىگىن وزەكتەندىردى.

ينستيتۋتتىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى اسقار شومانوۆ اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ كونتەكستىندە قازاقستاننىڭ تەحنولوگيالىق الەۋەتىن دامىتۋ قاجەتتىلىگى تاقىرىبىن جالعاستىردى. ونىڭ پىكىرىنشە، اەس قۇرىلىسى يادرولىق وتىن ءوندىرۋ، راديواكتيۆتى ماتەريالداردى وڭدەۋ، سونداي-اق راديواكتيۆتى قالدىقتاردى كادەگە جاراتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ازىرلەۋ جانە ەنگىزۋ سياقتى ساباقتاس سالالاردى دامىتۋعا ىقپال ەتۋى مۇمكىن. تەحنولوگيالىق اسەردىڭ ءۇشىنشى اسپەكتىسى جەرگىلىكتى مامانداردىڭ بىلىكتىلىگى مەن قۇزىرەتتىلىگىن ارتتىرۋ بولادى. اقىرىندا، اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋ ەلدىڭ ينفراقۇرىلىمى مەن تەحنولوگيالىق الەۋەتىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتۋى مۇمكىن.

پىكىرتالاس بارىسىندا ساراپشىلار اتوم ەلەكتر ستانسيالارىن سالۋ كەزىندەگى حالىقارالىق تاجىريبەگە دە نازار اۋداردى. ينستيتۋتتىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى رۇستەم ءمۇستافيننىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى ۋاقىتتا اتوم ەنەرگياسى شامامەن 436 ەنەرگەتيكالىق رەاكتور وندىرەتىن الەمدىك ەلەكتر تۇتىنۋدىڭ شامامەن 10% - قامتاماسىز ەتەدى. سونىمەن قاتار، اتوم ەنەرگياسى الەمدەگى تومەن كومىرتەكتى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تورتتەن ءبىرىن قامتاماسىز ەتەدى. 50-دەن استام ەل 220-عا جۋىق زەرتتەۋ رەاكتورلارىنىڭ اتوم ەنەرگياسىن پايدالانادى. زەرتتەۋلەردەن باسقا، بۇل رەاكتورلار مەديسينالىق جانە وندىرىستىك يزوتوپتاردى ءوندىرۋ جانە وقىتۋ ءۇشىن قولدانىلادى. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، ساراپشى اتوم ەنەرگەتيكاسى ءداستۇرلى ەنەرگيا كوزدەرىنە پەرسپەكتيۆالى بالاما رەتىندە قاراستىرىلاتىنىن، ونىڭ ىشىندە ەكولوگيا مەن كليماتتى جاقسارتۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسۋ مۇمكىندىگىنىڭ ارقاسىندا قاراستىرىلاتىنىن قورىتىندىلادى.

جالپى، ساراپشىلار اتوم ەنەرگەتيكاسى قورشاعان ورتاعا ەڭ از زيان كەلتىرە وتىرىپ، تۇراقتى ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋدى قامتاماسىز ەتەتىن ەڭ پەرسپەكتيۆالى ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى دەگەن ورتاق پىكىرگە كەلدى. اتوم ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ قۇرىلىسى ەنەرگيا يمپورتىنا تاۋەلدىلىكتى ايتارلىقتاي تومەندەتىپ، ەلىمىزدى ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىكپەن قامتاماسىز ەتە الادى.