قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانسياسى قۇرىلىسىنىڭ سالىنۋى جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋىنا ىقپال ەتىپ، ەلدىڭ ەڭبەك نارىعىنا وڭ اسەر ەتەدى دەگەن سەنىم بار. ەگەر اەس سالىنىپ، نىسان ىسكە قوسىلعان جاعدايىندا ايماقتىڭ ينفراقۇرىلىمىندا ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولادى. اتاپ ايتقاندا، كولىك، الەۋمەتتىك، ينجەنەرلىك جانە تەلەكوممۋنيكاسيالىق جەلىلەر جاقسارادى.
رەسمي دەرەكتەرگە سايكەس، قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانسياسى سالىنعان جاعدايدا ۋاقىتشا جۇمىسپەن قامتۋ شارالارىنا 8 مىڭعا جۋىق مامان جۇمىس ىستەيدى. اتاپ ايتقاندا، ينجەنەر، قۇرىلىسشى، تەحنيك، ساۋلەتشىلەر، سونداي-اق ءبىرقاتار باسقا ماماندىقتاردىڭ وكىلدەرى قىزمەت ەتەدى.
اەس قۇرىلىسى اياقتالعاننان كەيىن ستانسيانى باسقارۋ جانە پايدالانۋ ءۇشىن تۇراقتى قىزمەتكەرلەر الىنادى. اتوم ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ تۇراقتى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن ەنەرگەتيكا، اتوم تەحنيكاسى، قاۋىپسىزدىك، جابدىقتارعا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ جانە باسقا دا مامانداندىرىلعان سالالاردا بىلىكتى قىزمەتكەرلەر قاجەت بولارى ءسوزسىز.
اتوم ەنەرگەتيكاسى سالاسىندا بىلىكتى كادرلارعا دەگەن قاجەتتىلىك ارتقان جاعدايدا مەملەكەت پەن جەكە كومپانيالارعا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن جاساپ، ماماندار دايارلانادى. سول ارقىلى مۇعالىمدەرگە، نۇسقاۋشىلارعا جانە ءبىلىم بەرۋ ماماندارىنا سۇرانىس ارتادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى اتوم ەنەرگەتيكاسى جانە ونەركاسىپ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى عۇمار سەرعازين اەس قۇرىلىسىنا وتاندىق مامانداردىڭ الەۋەتى تۋرالى پىكىر ءبىلدىردى.
– الەمدىك تاجىريبەگە سايكەس، ورتا ەسەپپەن اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ جۇمىس ىستەۋ كەزەڭىندە جوعارى جانە ورتا ارناۋلى ءبىلىمى بار شامامەن 2000 ادامنان تۇراتىن پەرسونال قاجەت. بۇل رەتتە اتوم ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ ونەركاسىپتىك وندىرىستىك پەرسونالىنىڭ شامامەن 20%-ىن يادرولىق ءبىلىمى بار زاۋىت قىزمەتكەرلەرى قۇرايدى. اتوم ونەركاسىبىندە كادرلاردى دايارلاۋ «يادرولىق فيزيكا»، «تەوريالىق يادرولىق فيزيكا»، «يادرولىق فيزيكا جانە يادرولىق ەنەرگيا»، «اتوم ينجەنەرياسى»، «اتوم ەلەكتر ستانسيالارى مەن قوندىرعىلارى» ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلادى. ەلدەگى ۋنيۆەرسيتەتتەردە ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى بويىنشا 2023-2024 جىلدار ارالىعىندا وسى سالادا وقىپ جاتقان ستۋدەنتتەر سانى 250-گە جۋىق. ستۋدەنتتەر: «ءۇلبى مەتاللۋرگيالىق زاۋىتى» اق (وسكەمەن ق.)، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى (الماتى ق.)، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق يادرولىق ورتالىعى (كۋرچاتوۆ ق.)، سونىمەن قاتار مەتاللۋرگيا ونەركاسىبىنىڭ كاسىپورىندارىندا، عىلىمي-زەرتتەۋ زەرتحانالارىندا تاجىريبەدەن ءوتىپ، ءبىلىم الادى»، - دەدى سەرعازين Elorda.info ينتەرنەت-باسىلىمىنىڭ تىلشىسىنە.
نىسان ورنالاسقان جەر ۇلكەن ماڭىزعا يە. ەگەر اتوم ەلەكتر ستانسياسى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق جاعىنان از دامىعان ايماعىندا سالىنسا، بۇل ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋىن ىنتالاندىرۋى مۇمكىن. سول ارقىلى جول، تۇرعىن ءۇي، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە قۇرىلىس سالالارىندا قوسىمشا جۇمىس ورىندارى پايدا بولىپ قانا قويماي، ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ سانى ارتادى.
جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەر ناتيجەسى بويىنشا 1،5 مىڭعا جۋىق ادام تۇراتىن الماتى وبلىسى، جامبىل اۋدانى، ۇلكەن اۋىلىنىڭ ماڭىنداعى اۋماق اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋعا ەڭ قولايلى اۋماق رەتىندە تاڭدالدى.
– اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋدىڭ اسەرى ءارقاشان جوعارى. بىرىنشىدەن، جۇمىس ورىندارى سالىنادى. قازاقستان نىساندى سالۋعا قاراستىرىپ جاتقان وڭىردە جۇمىس از. ستانسيا قۇرىلىسى كەزىندە دە، پايدالانۋ كەزىندە دە جەرگىلىكتى تۇرعىندار جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلەدى. مىسالى، اەس قۇرىلىسى باستالعاننان كەيىن بەلارۋستىڭ وستروۆەس اۋىلى ەنەرگەتيكتەر قالاسىنا اينالدى. بۇگىندە وندا 15 مىڭنان استام ادام تۇرادى. ال ىرگەسىندە اككۋيۋ ستانسياسى سالىنىپ جاتقان تۇركيانىڭ مەرسين قالاسىندا ءقازىر بوس پاتەرلەر جوق. بارلىعىندا قىزمەتكە كەلگەن ادامدار قونىستانعان، جىلجىمايتىن مۇلىك كۇرت قىمباتتاپ كەتكەن. بالقاشتىڭ جاعاسىندا 15-20 مىڭ حالقى بار يادرولىق عالىمداردىڭ قالاسى دا پايدا بولادى دەپ ويلايمىن. بۇل ادامدار تەك اتوم ەلەكتر ستانسياسىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار بارلىق وعان بايلانىستى ينفراقۇرىلىمدى: جولداردى، مەكتەپتەردى، اۋرۋحانالاردى سالۋعا قاتىسادى. ول ءۇشىن كوپ جۇمىسشى كەرەك، - دەدى حالىقارالىق يادرولىق باقىلاۋ ينستيتۋتى كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى باۋىرجان يبرايەۆ Informburo.kz تىلشىسىنە.
ساراپشىلار اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسى ايماقتىڭ ينفراقۇرىلىمىنا كۇردەلى اسەر ەتەدى دەپ تۇسىندىرەدى. بۇل، ەڭ الدىمەن، قۇرىلىس ساتىسىندا دا، كاسىپورىندى پايدالانۋ كەزىندە دە قۋاتتى ەنەرگيامەن جابدىقتاۋ جۇيەسىن قۇرۋ جانە تەحنيكالىق ينفراقۇرىلىمدى قولداۋ قاجەتتىلىگىمەن بايلانىستى.
قۇرىلىس كەزەڭىندە كولىك ينفراقۇرىلىمىن اۋقىمدى دامىتۋ جۇرگىزىلەدى. اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ قۇرىلىس ماتەريالدارىن، جابدىقتاردى جانە پەرسونالدى كوپ كولەمدە جەتكىزۋدى تالاپ ەتەدى. مۇندايدا جول، تەمىرجول جەلىلەرىن جانە پورت تەرمينالدارىن قۇرۋدى نەمەسە جاڭارتۋدى قاجەتىلىگى تۋىندايدى. كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ، ءوز كەزەگىندە، ايماقتاعى لوگيستيكالىق بايلانىستاردى جاقسارتىپ، ەكونوميكانىڭ وسۋىنە ىقپال ەتەدى.
الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋى دا ءسوزسىز جاقسى ناتيجە كورسەتەدى. جۇمىسشىلاردى كوپتەپ تارتۋ قاجەتتىلىگىنە بايلانىستى، اسىرەسە قۇرىلىس كەزەڭىندە تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى، اۋرۋحانالار، مەكتەپتەر جانە باسقا دا الەۋمەتتىك نىساندار سالىنادى. پروسەسس دەموگرافيالىق جاعدايعا اسەر ەتىپ، ايماققا ادامداردى تارتۋعا جانە جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا، تەك اتوم ەلەكتر ستانسيالارىنا تىكەلەي قاتىستى ەمەس، سونىمەن قاتار اەس-پەن ساباقتاس ەكوجۇيەگە دە اسەر ەتۋى مۇمكىن.
ماڭىزدى اسپەكتىنىڭ ءبىرى: ينجەنەرلىك جەلىلەردى – سۋمەن جابدىقتاۋ، كارىز جانە ەلەكتر جەلىلەرىن قۇرۋ جانە جاڭعىرتۋ. ينجەنەرلىك جەلىلەر قۇرىلىسى نىساننىڭ ءوزىن دە، ونىمەن بايلانىستى ەلدى مەكەندەردى دە تۇراقتى جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس.
اەس قۇرىلىسى دامىعان تەلەكوممۋنيكاسيالىق جانە اقپاراتتىق تەحنولوگيالار جۇيەسىن قاجەت ەتىپ، ءتىپتى ينفراقۇرىلىمعا دا وڭ اسەر ەتەدى. بايلانىس قۇرالدارى مەن اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ قازىرگى زامانعى كوممۋنيكاسيالىق شەشىمدەردى دامىتۋدا باسىم باعىت ەكەنى بەلگىلى.
سونىمەن قاتار، اتوم ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ قىزمەتى ينفراقۇرىلىم ءۇشىن بەلگىلى ءبىر پروبلەمالاردى تۋدىرۋى مۇمكىن. مىسالى، حالىق سانىنىڭ وسۋىنە جانە كولىك جانە كوممۋنالدىق جۇيەلەرگە جۇكتەمەنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى ولاردىڭ جۇمىسىندا قيىندىقتار تۋىنداۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا جولداردى، ينجەنەرلىك جۇيەلەردى جانە الەۋمەتتىك نىسانداردى ءتيىستى دەڭگەيدە ۇستاۋعا قوماقتى ينۆەستيسيا قاجەت. قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ تۋرالى وڭ شەشىم قابىلدانعان جاعدايدا بۇل ماسەلەنى دە شەشۋگە تۋرا كەلەدى.
شالقار ابىلوۆا، ماڭعىستاۋ وبلىسى