Otbasy – memleket úshin negizgi qundylyqtardyń biri. Qazaqtyń «Otan otbasynan bastalady» deıtini de sodan. Al otbasynyń eń basty qundylyǵy – bala. Balasyz úıdi mazarǵa teńeıtin qazaq muny da erteden bilgen. Muqtaj otbasylardy materıaldyq turǵydan qoldaý memlekettiń áleýmettik jaýapkershiligine jatady. Keıingi jyldary Úkimet osy baǵyttaǵy saıasatyn qaıta qarap jatyr. Otbasylarǵa túrli baǵdarlamalar arqyly berilip kelgen áleýmettik járdemaqylardy ataýly áleýmettik kómek deıtin bir arnaǵa toǵystyryp, memleket qoldaýy shynaıy muqtaj otbasylarǵa baǵyttalýyna basymdyq ber bastady. Biraq bul ózge otbasylar memleket nazarynan tys qaldy degen sóz emes. Onyń bir mysaly – «Ulttyq qor – balalarǵa» jobasy.
Jalpyulttyq referendým arqyly reformalanǵan Konstıtýsıamyzdyń 6-babynyń 3-tarmaǵynda Qazaqstan jeriniń asty men ústindegi baılyǵy halyqqa tıesili ekenin, ony memleket tek halyqtyń atynan ǵana ıgerip, basqara alatyny aıtylǵan. Osy norma Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń jer qoınaýyn ıgerýden túsken tabysty qazaqstandyqtar arasynda ádil bólý týraly bastamalarymen úndes. «Ulttyq qor – balalarǵa» jobasy atalǵan saıasatty otbasy ınstıtýtymen úndestirip otyr.
Joba bıyl iske qosylǵanyn eskersek, alǵashqy jyldyń ózinde 7 mıllıonnan astam balany qamtyp otyr. Jyl saıyn elimizde 350-400 myń bala dúnıege keletinin eskersek, bul san áli de óse bermek.
Bıyl 18-ge tolǵan ár balaǵa Ulttyq qordan 100,5 dollar aýdaryldy. Bul jyl saıyn ár balaǵa osynsha aqsha aýdarylyp otyrady degen sóz emes. Óıtkeni Ulttyq qordyń ár jyldaǵy ınvestısıalyq tabysy árqalaı. Al Ulttyq qordan bala shotyna aýdarylatyn aqsha qordyń ınvestısıalyq tabysynan ǵana alynady. Naqtyraq aıtsaq, jyldyq ınvestısıalyq tabystyń teń jartysy 18-ge tolmaǵan qazaqstandyqtarǵa teńdeı bólinedi. Mysaly, 2024 jyldyń aqpanyndaǵy jaǵdaı boıynsha Ulttyq qordyń ınvestısıalyq tabysy 1 mlrd 391 mln dollar bolǵan. Sonda eldegi 18-ge tolmaǵan 6 mln 919 myń 131 balaǵa 100 dollar 52 sentten aqsha aýdarylyp otyr.
Ulttyq qordaǵy aqshanyń 10 mlrd dollardan astamy turaqtandyrý portfelderinde jatyr. Basqasha aıtsaq, damyǵan memleketterdiń qysqa merzimdi, biraq óte senimdi sanalatyn, tabysy tómen bolsa da qubylmaıtyn baǵaly qaǵazdaryna salynǵan.
Qalǵan qarajat jınaqtaýshy portfelde. Bul jınaqtaýshy portfeldiń 5 paıyzy altynǵa, 5 paıyzy balama quraldarǵa, 10 paıyzy korporatıvtik oblıgasıalarǵa, 21 paıyzy damýshy elderdiń oblıgasıalaryna, 29 paıyzy damyǵan elderdiń oblıgasıalaryna, 30 paıyzy damyǵan elderdegi kompanıalardyń aksıalarynda jatyr. Osy oblıgasıalardyń jyldyq tabysy qalaı qubylsa, Ulttyq qordyń ınvestısıalyq kirisi de solaı aýytqyp otyrady degen sóz.
Bul aqshany shot ıesi ǵana paıdalana alady. Tek bala 18-ge tolmaı ómirden ótken jaǵdaıda ǵana ata-anasy ózine aýdara alady jáne olarǵa bul qarjyny ıgerý maqsatymen baılanysty eshqandaı talap qoıylmaıdy. Al shot ıesi bul aqshany tek turǵyn úı satyp alýǵa, bilim alýǵa jumsaı alady. Onyń ishinde sheteldegi oqý aqysyn tóleýge de bolady. Biraq shetelden baspana satyp alsa, Ulttyq qor aqshasyn onyń tólemine jumsaýǵa bolmaıdy.
«Ulttyq qor – balalarǵa» jobasy oqý grantyna jatpaıdy. Sol sebepti shot ıesi bul aqshanyń esebinen shetelde oqyǵan bolsa, dıplom alǵannan keıin Qazaqstanda qalyp jumys isteýge mindetti emes. Shot ıesi jınalǵan aqshany oqý aqysyna nemese baspana alýǵa aýdarǵan kezde salyq salynbaıdy. Ulttyq qor tólemi 18 jasqa tolǵan balanyń shotynda 10 jyl saqtalady. Osy ýaqytta qarajat jumsalmasa, sol adamnyń zeınetaqy shotyna avtomatty túrde aýdarylady. Bala shotyndaǵy aqsha dollarmen saqtalady. Iaǵnı, teńge men dollardyń baǵamy shottaǵy aqshanyń kólemine áser etpeıdi. Tek shot ıesi 18-ge tolǵannan kezde ótinish túsirgen shaqtaǵy baǵam boıynsha teńgemen aýdarylady.
Árıne, «Ulttyq qor – balalarǵa» jobasy qazaqstandyq otbasylardy baıytyp jiberedi, 18-ge tolǵan balalardyń bastapqy áleýmettik suranystaryn túgel qanaǵattandyrady deýden aýlaqpyz. Bul joba negizinen ár otbasynyń balanyń bolashaǵyna ınvestısıa salýyna yntalandyrýǵa baǵyttalǵan. Astarynda «Sizdiń balańyzdyń keleshegine memlekettiń ózi beıjaı qaramaı, Ulttyq qordyń tabysynan aqsha aýdaryp otyr. Siz de osy tásildi ustanyp, tabysyńyzdyń bir bóligin bala bolashaǵyna qazirden bastap jınaqtaı berińiz» degen úndeý jatqandaı.
Bala bolashaǵyna ınvestısıa demekshi, bıyl qyrkúıekte Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrliginiń «Keleshek» baǵdarlamasy iske qosylýy múmkin. Bul ár balaǵa 5 jastan bastap shot ashyp, birtindep aqsha jınaýǵa múmkindik beretin joba. Jyl saıyn ol depozıtke memleket búdjetten syıaqy aýdaryp otyrady. Mınıstr Saıasat Nurbek ár balaǵa aıyna bir aılyq eseptik kórsetkish (qazir bul kórsetkish 3692 teńge) kóleminde aýdaryp otyrýdy usynyp júr.
«Sony aı saıyn osy shotqa salyp tursa, memleket tarapynan onyń ústine taǵy syıaqylardy qosady – jınaqtaýshy, saqtandyrýshy kompanıalardyń syıaqysy bar. Bala 17-18 jasqa jetkende 12,5 mln teńge jınalady. Al bala grantqa túsip ketse, shottaǵy aqshany baspana alýǵa jumsaı alady», - degen bolatyn Saıasat Nurbek.
