Osyǵan oraı QR Bas prokýratýra qazaqstandyqtarǵa úndeý jasady. Ulys saıty Bas prokýratýraǵa silteme jasap mátinniń tolyq nusqasyn jarıalaıdy.
***
Parlament Májilisi men máslıhattar depýtattyǵyna kezekten tys saılaý taǵaıyndalǵan kúnnen bastap biz prokýratýra organdarynyń aldyna zańnamamen qoıylǵan mindetterdi oryndaýǵa kiristik.
Olardyń ishindegi eń bastysy saılaý naýqanynyń barlyq kezeńinde zańdylyqtyń saqtalýyn joǵary qadaǵalaýdy qamtamasyz etý.
Ortalyqtaǵy jáne jergilikti jerlerde jumyldyrylǵan barlyq prokýror osyǵan baǵdarlanǵan.
Ony ótkizý tártibi men sharttary «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy saılaý týraly» Konstıtýsıalyq zańmen egjeı-tegjeıli rettelgen.
Belgilengen normalardy saqtamaý jaýaptylyqqa ákep soqtyrady.
Atap aıtsaq, saılaý quqyqtaryna qol suǵatyn quqyq buzýshylyqtar jasaǵan úshin Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekste 26 bap kózdelgen. Onyń 9-y saılaý aldyndaǵy úgitti júrgizý tártibi men sharttaryn buzǵan úshin.
Birinshisi – 102-bap boıynsha tyıym salynǵan kezeńde, ıaǵnı búgin saǵat 18:00-ge deıin, sondaı-aq daýys berý kúni jáne onyń aldyndaǵy kúni – 18 jáne 19 naýryzda saılaý aldyndaǵy úgitti júrgizgeni úshin jaýaptylyq.
Kelesisi – 103-bap. Ol kandıdattarǵa, saıası partıalarǵa, olardyń senim bildirilgen tulǵalaryna saılaý aldyndaǵy úgitti júrgizý quqyǵyn iske asyrý prosesinde kedergi keltirgen úshin jaýaptylyqty kózdeıdi.
Kodekstiń 112-babynda BAQ jáne onlaın-platformalar arqyly saılaý aldyndaǵy úgitti júrgizýdiń «Saılaý týraly» Konstıtýsıalyq zańda belgilengen sharttaryn buzǵan úshin jaýaptylyq kózdelgen.
Quqyq buzýshylyqtyń bul túrine mynalar kiredi:
1) BAQ-tyń saılaý naýqanyn obektıvti kórsetpeı, olarmen baılanysty oqıǵalar men faktilerdi burmalaýy;
2) BAQ-tyń jáne onlaın-platformalardy paıdalanýshylardyń kandıdattyń nemese saıası partıanyń abyroıyna, qadir-qasıetine jáne iskerlik bedeline kórineý nuqsan keltiretin úgit materıaldary men ózge de aqparatty jarıalaýy, sondaı-aq teriske shyǵarýdy tegin jarıalaýyna múmkindik berýden bas tartýy;
3) kandıdattardyń BAQ-ta sóılep jatqan sózderin bólý jáne sóılegen sózderinen keıin ile-shala túsinikteme jasaý;
4) BAQ-tyń bir kandadatqa kelisim bere otyryp, basqa kandıdatqa efır ýaqytyn, baspa alańyn bólýden bas tartýy.
Munda men bir mańyzdy ózgeriske nazar aýdarǵym kelip otyr.
Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekske byltyr qarashada engizilgen túzetýlerge sáıkes endi osy bap boıynsha kandıdattyń nemese saıası partıanyń ar-namysyna, qadir-qasıetine jáne iskerlik bedeline qasaqana nuqsan keltiretin úgit materıaldaryn jarıalaǵan úshin BAQ-pen birge onlaın-platformalardy paıdalanýshylar da jaýaptylyqqa tartylady.
Úgit júrgizý kezeńinde jol berilýi múmkin ákimshilik quqyq buzýshylyqtardyń basqa da quramdary bar.
Atap aıtqanda, ÁQBtK-niń 113-baby boıynsha ákimshilik jazaǵa mindetti derektemeleri joq anonımdi úgit materıaldaryn daıyndaýmen nemese taratýmen ushtasqan zańsyz is-áreketter ákep soǵady.
114-bap úgit materıaldaryn qasaqana joıǵany nemese búldirgeni úshin jaýaptylyqty kózdeıdi.
Al ÁQBtK-niń 120-babymen jaza saılaýǵa baılanysty qoǵamdyq pikirge saýalnama júrgizý sharttaryn buzǵany úshin belgilengen.
Bul bappen jaýapqa saýalnama nátıjelerin jarıalaý tártibin buzǵan BAQ-tarmen qatar, sol saýalnamalardy zańsyz júrgizgen adamdar da tartylýy múmkin.
122-bappen zańmen tikeleı tyıym salynǵan adamdardyń saılaý aldyndaǵy úgiti jáne úgit materıaldaryn taratqany úshin ákimshilik jaýaptylyq kózdelgen. Olar-memlekettik organdardyń laýazymdy adamdary, áskerı qyzmetshiler, ulttyq qaýipsizdik organdarynyń, quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri, sýdıalar, saılaý komısıalarynyń músheleri jáne dinı birlestikter.
Osy bap boıynsha saılaýshylardy satyp alǵan tulǵalar, sondaı-aq BAQ arqyly saılaýdy jarıalaýǵa qatysqan kandıdat retinde tirkelgen jýrnalıser ákimshilik jazaǵa tartylýy múmkin.
Úgit materıaldaryn eskertkishterde, tarıhı, mádenı nemese sáýlettik qundylyǵy bar ǵımarattar men qurylystarda, sondaı-aq daýys berýge arnalǵan úı-jaılarǵa ornalastyrǵany úshin jaýaptylyq ÁQBtK-niń 124-babymen belgilengen.
ÁQBtK-niń 125-baby boıynsha ákimshilik jazaǵa respýblıkalyq búdjetten úgit júrgizýge bólingen qarajattyń maqsatsyz jumsalýyna jol bergen depýtattyqqa kandıdattar tartylýy múmkin.
Osy atalǵan baptardyń barlyǵy boıynsha jaza túri – 10-nan 50-ge deıingi aılyq eseptik kórsetkish mólsherindegi aıyppul kózdelgen.
Taǵy bir aıta ketetin jaıt – ol ÁQBtK-niń 102, 112 jáne 122 baptary boıynsha kandıdattardyń, saıası partıalardyń jáne olardyń senim bildirilgen adamdarynyń jaýapkershiligi aıyppuldan bólek, olardyń tirkeýi týraly sheshimniń kúshin joıýǵa ákep soǵady.
Saılaý quqyqtaryna qatysty osy jáne basqa da ákimshilik isterdi qozǵaý prokýrordyń aıryqsha quzyretine jatady. Al isterdi sottar qaraıdy.
Bul rette, azamattar ózderiniń saılaý quqyǵy buzylǵan jaǵdaıda, óz betinshe tikeleı sotqa da júgine alady.
Mundaı jaǵdaıda atalǵan sanattaǵy isterdi birden sottar qaraıdy, biraq mindetti túrde prokýrordyń qatysýymen.
Búgingi tańda saılaý boıynsha qoǵamdyq pikirge saýalnama júrgizýdiń, sondaı-aq saılaý aldyndaǵy úgitti júrgizýdiń belgilengen tártibi men sharttaryn saqtamaýmen ushtasqan birqatar buzýshylyqtar tirkeldi.
Olardyń saýalnama júrgizýge qatysty bireýi elordada oryn alǵan.
Kináli adamǵa Astana qalasynyń «Saryarqa» aýdany prokýrorynyń qaýlysymen qysqartylǵan is júrgizý tártibinde ÁQBtK-niń 120-babynyń 3-bóligi boıynsha 7,5 AEK mólsherinde ákimshilik aıyppul salyndy.
Sondaı-aq, kandıdattardy jáne partıalyq tizimderdi tirkeý aıaqtalǵanǵa deıin úgit júrgizýge salynǵan tyıymdy buzýdyń 5 faktisi anyqtaldy.
Bireýi boıynsha Taldyqorǵan qalasynyń turǵyny «WhatsApp» messendjerinde úgit júrgizgeni úshin sot qaýlysymen ÁQBtK-niń 102-baby boıynsha aıyppul túrinde ákimshilik jazaǵa tartyldy.
Qalǵandary boıynsha kinálilerdi osy bappen jaýaptylyqqa tartý jónindegi sharalar qabyldanýda.
Aǵymdaǵy jylǵy 19 naýryzǵa taǵaıyndalǵan saılaýdyń qoǵamǵa jáne búkil el úshin erekshe mańyzdylyǵy men ózektiligin eskere otyryp, ony ótkizý barysynda barlyq saılaý naýqanyna qatysýshylar zańdarda belgilengen talaptardy múltiksiz saqtaýy tıis.
Buzýshylyqtyń árbir faktisi boıynsha biz zańdarda kózdelgen barlyq quqyqtyq sharalardy qabyldaıtyn bolamyz.
